هوش مصنوعی در خدمت لجستیک

به گزارش تین نیوز به نقل از تسنیم، سیدطه حسین مدنی گفت: لجستیک، تمامی فرآیندهای جریان منابع از یک مبدأ به یک مقصد مشخص را در بر می گیرد. این فرآیندها را می توان به دو صورت لجستیک سخت و لجستیک نرم در نظر گرفت. لجستیک سخت شامل مواردی چون انبارداری در مبدأ و مقصد، بارگیری و تخلیه و حمل و نقل است و لجستک نرم هم موضوعاتی چون سامانه های هوشمند، قوانین و مباحث نظارتی را پوشش می دهد.

وی ادامه داد: بنابراین لجستیک در بُعد عملیاتی، سازمان ها، نهادها، سامانه ها و زیرساخت های گسترده ای از جمله سازمان راهداری، بنادر، شبکه های حمل و نقل ریلی، جاده ای، هوایی، سامانه جامع انبارها، سپهتن، ثبت سفارش، دوربین های نظارت جاده ای و ... را در بر می گیرد و اختلال در هر کدام از این بخش ها، می تواند به بروز چالش های اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی منجر شود.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: بسیاری از کشورهای دنیا، با درک جایگاه عمیق لجستیک، به سمت هوشمندسازی فرآیندها در بخش های مختلف آن رفته اند.

تأثیر حملات 11 سپتامبر در هوشمندسازی لجستیک ایالات متحده

مدنی به اقدامات ایالات متحده در این راستا اشاره و خاطرنشان کرد: فرآیندهای نظارتی در لجستیک ایالات متحده تا اوایل دهه 2000 میلادی کاملاً سنتی و مبتنی بر روش هایی چون استفاده از سگ های موادیاب و بازرسی دستی بود و اسکن های اشعه ای هم فقط برای تعدادی کمی از بارها آن هم در بنادر اصلی انجام می شد. همین وضعیت باعث شده بود فقط 2 درصد کانتینرهای ورودی به آمریکا بازرسی شود.

وی افزود: تجربه 11 سپتامبر 2001 باعث شد این کشور محموله های کانتینری را به عنوان بستری برای اقدامات تروریستی تشخیص داده و فرآیندهای نظارتی در این بخش را تقویت کند. در همین راستا از سال 2002 ابتکار امنیت کانتینر (CSI) در آمریکا کلید خورد و در چارچوب آن، حتی ماموران گمرک و حفاظت مرزی ایالات متحده (CBP) به بنادر خارجی اعزام شدند تا کانتینرهای دارای ریسک بالا که به مقصد ایالات متحده هستند؛ پیش از بارگیری شناسایی و غربال گری شوند.

نظارت بر کانتینرهای ورودی آمریکا از 2 درصد به 80 درصد رسید

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند ادامه داد: اکنون با گذشت 23 سال از آغاز ابتکار امنیت کانتینر، ماموران گمرک و حفاظت مرزی ایالات متحده در 61 بندر جهان حضور دارند و همین باعث شده نظارت بر کانتینرهای ورودی از 2 درصد به 80  درصد برسد.

مدنی در ادامه گفت: ایالات متحده علاوه بر اقداماتی چون ابتکار امنیت کانتینر که در سطح حاکمیتی صورت گرفت؛ از نهادهای دانشگاهی و پژوهشی هم برای بهبود فرآیندها در این بخش از لجستیک بهره گرفت. به عنوان نمونه، دانشگاه Maine و شرکت System Planning در پروژه ای مشترک که سال 2004 کلید خورد؛ کانتینرهای هوشمند مجهز به حسگرهای تشخیص مواد شیمیایی، زیستی، هسته ای، منفجره و مخدر غیرقانونی را مورد آزمایش قرار دادند که از طریق ماهواره، هرگونه دستکاری یا تهدید را اطلاع می دادند.

تلنگر جنگ 12 روزه و لزوم هوشمندسازی لجستیک کشور

مدنی درباره چالش های مربوط به حکمرانی هوشمند در حوزه لجستیک کشور گفت: ما در این بخش با ضعف و عقب ماندگی های جدی مواجه هستیم به طوری که لجستیک ایران در بخش نظارتی با سامانه های غیرکاربردی و چالش ناکارآمدی مواجه شده است. تجربه جنگ 12 روزه باید تلنگری برای بهبود سریع وضعیت و اعمال حکمرانی هوشمند در لجستیک کشور باشد.

وی خاطرنشان کرد: برخی از بخش های لجستیک کشور از جمله گمرک، حتی در مباحث اولیه ای چون دولت الکترونیک هم عملکرد نامطلوبی داشته اند و به همین دلیل با مفاهیمی چون حکمرانی هوشمند لجستیک فاصله بسیار زیادی دارند. مثلاً هنوز در گمرک از اسناد فیزیکی استفاده می شود و سامانه های آن ظاهراً الکترونیک شده و از بستری برای انتقال تصویر اسناد فیزیکی فراتر نرفته اند. همچنین دستگاه هایی مثل وزارت اقتصاد، سازمان امور مالیاتی، وزارت راه و شهرسازی و بانک مرکزی به صورت مستقیم به سیستم گمرک متصل نیستند و در صورت اتصال هم با مشکلات زیادی مواجه هستند.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت: این وضعیت لجستیک ایران را از همان فرآیند ابتدایی، با چالش مهم و نگران کننده ای چون خلاف اظهاری مواجه کرده است.

مدنی ادامه داد: نظارت بر جریان کالا در جاده ها هم به دلیل نبود تجهیزاتی چون دستگاه های اشعه ایکس و اعمال روش های سنتی در ایست بازرسی ها هم ضعف های عمیقی دارد. این در حالی است که علاوه بر تجهیز جاده های کشور به این دستگاه ها، باید به جای ایست بازرسی های سنتی، برای تشخیص رفتارهای مشکوک از هوش مصنوعی بهره گرفت تا بتوان نظارت بر جریان کالا در جاده ها را با سرعت و دقت بالا و خطای کم تشخیص داد.

ما با نازلترین سطوح هوشمندسازی لجستیک هم فاصله زیادی داریم

وی افزود: دوربین های پلاک خوان که به عنوان یکی از فرآیندهای نظارتی در جاده های کشور نصب شده هم با خطای بسیار بالا و سطح پایین عملکرد مواجه هستند. این یعنی جاده های ما نه تنها با مبحث دولت هوشمند، بلکه با حکمرانی الکترونیک که نازل ترین سطح از دیجیتال سازی و هوشمندسازی دولت است هم فاصله زیادی دارد.

این کارشناس تحلیل داده خاطرنشان کرد: در سایر بخش های لجستیکی کشور با چالش هایی چون اجرایی نشدن سامانه جامع انبارها و نبود آمار دقیق از مواد و کالاهای انبار شده مواجه هستیم. همچنین مقاصد بارهای در حال تردد مشخص نیست و داده ای در این بخش وجود ندارد. سوابق تردد کامیون های کشور براساس داده های متقن و صحیح و با ابزارهای سیستمی و ماشینی که قابلیت استناد بالا داشته باشد هم ثبت نمی شود.

ضرورت به کارگیری هوش مصنوعی و کاهش وابستگی لجستیک به انسان

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: به طور کلی برای رفع چالش های لجستیکی کشور به خصوص لجستیک نرم، باید وابستگی امور به انسان کاهش و استفاده از هوش مصنوعی افزایش یابد چون هوش مصنوعی نسبت به انسان از سرعت بسیار بالا  برخوردار و خطای بسیار کمی دارد.

وی گفت: اگر در امور لجستیکی به ویژه در بخش نظارت به انسان متکی باشیم؛ اصول سرعت، دقت و استمرار را از دست می دهیم و همین منشأ مشکلات بعدی در لجستیک و سپس بروز چالش های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی خواهد شد.

مدنی افزود: بنابراین باید گام به گام و به سرعت، دولت یا حکمرانی الکترونیک را در لجستیک اعمال و بر مبنای آن به تهیه داده های قابل خوانش برای ماشین پرداخت. سپس باید فرآیندهای قدیمی را بر پایه آنالیز داده بهینه کرد که در مرحله دولت یا حکمرانی دیجیتال تعریف می شود و در گام بعد هوش مصنوعی را به کار گرفت.

احیای مزیت های لجستیکی با کمک اطلس تجارت ایران

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: نبوده داده های شفاف در حوزه لجستیک، امکان تحلیل و ترسیم راهبردهای اساسی را از نهادهای متولی سلب کرده است. ضعف عملکردی دولت در این بخش به افزایش هزینه های جانبی، کاهش شدید سرعت و نرخ تردد و از دست رفتن مزیت های کلیدی ایران در ترانزیت به ویژه ترانزیت زمینی منجر شده و حتی به بخش خصوصی به ویژه تجاری که به دنبال افزایش  راندمان هستند هم آسیب زده است.

مدنی گفت: ایران با قرار گرفتن در شاهراه جهانی شرق-غرب و شمال-جنوب، محل اتصال منابع اولیه و تولیدات نهایی است و نقش بسیار مهمی در دسترسی به بازارهای مصرف و همچنین جابجایی انرژی دارد ولی با وجود این فرصت ها، کشورهای رقیب که مزیت رقابتی به مراتب کمتری دارند؛ توانسته اند این فرصت را از ایران سلب و ما را از توان بالفعل گذشته و بالقوه کنونی دور کنند.

مدنی خاطرنشان کرد: احیای مزیت های بالقوه لجستیکی و بالفعل شدن دوباره آن را می توان در مفهوم «اطلس تجارت ایران» و به عنوان یکی از بخش های آن دید. به بیان دیگر، زیرساخت های لجستیکی باید در چارچوب اطلس تجارت ایران و با اعمال یک حکمرانی خوب در موضوع ترانزیت، نگهداری از زیرساخت ها، توسعه زیرساخت ها، اولویت بندی ها، بهسازی و نوسازی داشته ها و هم افزایی و همگرایی میان دستگاه های مختلف از وزارت امور خارجه تا صمت و ... توسعه یابد.

وی در پایان گفت: در همین راستا و همانطور که پیش تر اعلام شده بود؛ مهرماه امسال نشستی با موضوع اطلس تجارت ایران توسط اندیشکده حکمرانی هوشمند در خانه اندیشه ورزان برگزار می شود تا این موضوع مهم با حضور صاحب نظران و ذینفعان این حوزه، به بحث و بررسی گذاشته شود.