ایران مسیر اتصال ریلی روسیه و پاکستان

به گزارش تین نیوز به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی،  نشریه تریبیون پاکستان هفته گذشته با انتشار گزارشی، از تصمیم مسکو برای سرمایه گذاری در ساخت و بهسازی خط ریلی کویته – تفتان خبر داد. این نشریه مبلغ مد نظر روسیه برای سرمایه گذاری در پروژه مذکور را بین ۵۵۰ الی ۶۶۰ میلیون دلار اعلام کرده که مورد توافق اسام آباد نیز قرار گرفته است.

گفته می شود مقدمات توافق مذکور در حاشیه سفر وزیر راه آهن پاکستان به روسیه در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۳ به دست آمده و دو طرف قرار است در چارچوب روابط دوجانبه اقدام به ساخت این پروژه نمایند. اما سوال اینجاست که با توجه به عدم اتصال مستقیم ریلی میان روسیه و پاکستان، هدف مسکو از انجام این سرمایه گذاری چیست؟ آیا این سرمایه گذاری صرفا در راستای توسعه روابط دوجانبه انجام شده و یا اهداف تجاری در پس قرارداد مذکور نهفته است؟

نقش کویته در کریدور اقتصادی چین – پاکستان

شهر استراتژیک کویته از جمله مهمترین کانون های تجاری پاکستان محسوب می شود که به همین دلیل، یکی از شاخه های کریدور اقتصادی چین – پاکستان (CPEC) نیز به این شهر متصل خواهد شد. در خصوص این کریدور استراتژیک باید گفت که کریدور اقتصادی پاکستان–چین (به اردو: پاکستان–چین اقتصادی راهداری؛ به چینی: 中国-巴基斯坦经济走廊) موسوم به CPEC مجموعه ای از پروژه های زیرساختی است که هم اکنون در سرتاسر پاکستان در حال احداث است. ارزش اقتصادی آن در ابتدا ۴۶ میلیارد دلار آمریکا بود اما اکنون به ۵۴ میلیارد دلار رسیده است. این طرح اقتصادی قرار است با احداث شبکه های حمل ونقلی مدرن، تولید نیروگاه های انرژی، و ایجاد مناطق ویژهٔ اقتصادی، زیرساخت های کشور پاکستان را به سرعت مدرن کند و اقتصاد آن کشور را قوت ببخشد. در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۶، محموله های چینی از راه زمینی به بندر گوادر پاکستان حمل شدند و از آنجا از راه آبی به آفریقا و غرب آسیا فرستاده شدند. به این ترتیب این کریدور اقتصادی تا اندازه ای عملیاتی شد.

شبکه های جدید حمل ونقل که به عنوان جزئی از طرح کریدور اقتصادی ساخته خواهند شد، بنادر گوادر و کراچی را به شمال پاکستان، و نیز غرب چین و آسیای میانه متصل خواهند کرد. بزرگراهی به طول ۱۱۰۰ کیلومتر بین کراچی و لاهور ساخته خواهد شد و شاهراه قراقرم بین راولپندی و مرز چین بازسازی خواهد شد. راه آهن کراچی–پیشاور نیز تا سال ۲۰۱۹ توسعه خواهد یافت و پذیرای قطارهایی با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت خواهد شد. شبکهٔ راه آهن پاکستان گسترش خواهد یافت تا به شبکهٔ راه آهن چین در کاشغر متصل شود. مدرنیزه کردن شبکه های حمل ونقلی ۱۱ میلیارد دلار هزینه بر خواهد داشت.

بیش از ۳۳ میلیارد دلار در زمینهٔ زیرساخت های انرژی در پاکستان سرمایه گذاری خواهد شد تا از مشکل کمبود مزمن انرژی در پاکستان بکاهد. در حال حاضر پاکستان بیش از ۴۵۰۰ مگاوات کسری انرژی دارد که زیانی معادل ۲ تا ۲٫۵ درصد تولید ناخالص داخلی را متحمل کشور می کند.

آثار و نتایج احتمالی طرح کریدور اقتصادی بر کشور پاکستان با اجرای طرح مارشال توسط ایالات متحده در اروپای پس از جنگ جهانی دوم مقایسه شده است. مقامات پاکستانی پیش بینی می کنند اجرای این طرح اقتصادی ۲٫۳ میلیون شغل بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ به وجود آورد و رشد اقتصادی کشور را سالانه ۲ تا ۲٫۵ درصد افزایش دهد. با فرض اجرای تمام وکمال پروژه های برنامه ریزی شده، ارزش سرمایه گذاری ها در این طرح به اندازهٔ کل سرمایه گذاری های خارجی در پاکستان از ۱۹۷۰ تاکنون، و برابر ۱۷ درصد تولید ناخالص داخلی پاکستان در ۲۰۱۵ خواهد بود.

لذا، با توجه به توضیحات بالا به سادگی می توان متوجه شد که در صورت بهسازی مسیر ریلی کویته – تفتان، شهر مهم کویته نیز به عنوان بخشی از کریدور CPEC، به سادگی به تفتان در استان بلوچستان و در نزدیکی مرز ایران متصل خواهد شد. در حقیقت، روسیه نیز به یکی از شرکای کریدور اقتصادی چین – پاکستان تبدیل خواهد شد. اما برای بهره برداری از این پروژه، مسکو حتما می بایست از طریق کشور ثالث، ارتباط زمینی خود با پاکستان را برقرار نماید. در غیر اینصورت، سرمایه گذاری بر روی خط ریلی تفتان – کویته بی معنا خواهد بود.

ایران، نقطه اتصال ریلی میان روسیه و پاکستان

همانطور که گفته شد؛ شهر مرزی تفتان دقیقا در مرز ریلی ایران واقع شده و به نظر می رسد هدف روسیه از سرمایه گذاری روی خط ریلی تفتان – کویته، اتصال ریلی به پاکستان از طریق شبکه ریلی ایران است. اگر فاکتورهای موجود را به توافق تهران و مسکو برای ساخت خط ریلی رشت – آستارا به عنوان تنها گسستگی موجود در کریدور ریلی شمال – جنوب اضافه کنیم، می توان این ادعا را بهتر اثبات نمود.

همچنین، با توجه به تحولات ژئوپولیتیک به وقوع پیوسته در غرب خاورمیانه و دریای سیاه و همچنین، افزایش تنش ها در نزدیکی دریای عمان، به نظر می رسد روسیه در نظر دارد دستکم بخشی از مبادلات بارهای ترانزیتی خود را از طریق مسیر خشکی پیموده و حتی المقدور، فاصله جریان بار خود را از بنادر متصل به آب های آزاد بین المللی مانند دریای عمان حفظ نماید.

با توجه به فاصله ۶۵۰ کیلومتری راه آهن زاهدان (متصل به خط ریلی تفتان)، به نظر می رسد مسیر مذکور، با توجه به قرار گرفتن در عمق خاک ایران، مسیری به مراتب امن تر از آب های دریای عمان دستکم در شرایط کنونی منطقه است.