بندر شهیدرجایی در مسیر تبدیل به بندر نسل چهار

آنطور که علی عبدالعلی زاده، نماینده رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور خبر داده، قرار است بندر شهیدرجایی به بندر نسل چهارهم تبدیل شود که احتمالا تحقق این برنامه تا پایان برنامه هفتم توسعه طول می کشد و پس از آن هوش مصنوعی و ربات ها جایگزین انسان می شوند. این در حالی است که مسئولان استانداری هرمزگان نیز در صحبت های خود از پیشرفت فیزیکی بیش از ۳۰درصدی عملیات اجرایی طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی ۲۴۰۰هکتاری مجتمع بندری شهیدرجایی خبر می دهند؛ پروژه ای که به عنوان یکی از طرح های ملی این بندر با اعتباری بالغ بر ۴۲هزار میلیارد ریال در راستای افزایش ظرفیت، ارتقای جایگاه بندر و تبدیل آن از نسل دوم به نسل سوم بندری در دست اجراست.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، راهبرد تبدیل بنادر به نسل سوم و دیجیتال سازی به شدت به همکاری بین مجموعه ای پیچیده از بازیگران وابسته است تا نوآوری ها با موفقیت پیاده سازی شوند. باید توجه داشت که پروژه های نوآوری دیجیتال در بنادر ممکن است به دلیل موانع فنی و موانع مربوط به ذی نفعان با شکست مواجه شوند. «نسل بندر» مفهومی است که در ادبیات جهانی حمل ونقل برای تعریف رتبه بندی و سطح خدمات دهی بنادر به کار برده می شود. مفهوم نسل در ادبیات بنادر جهان در حقیقت بیان کننده سطح ارائه خدمات اعم از خدمات ذاتی یا با ارزش افزوده و کارکرد بنادر است و قدیمی یا جدید بودن یک بندر، کوچکی یا بزرگی و موقعیت جغرافیایی آن ارتباطی به نسل آن ندارد.

بنادر در سیر تحول خود و به خصوص در یک سده اخیر با تغییر نوع حکمرانی خود از بنادر خدماتی و کاملاً دولتی و عام المنفعه (که وابستگی کامل به بودجه دولت ها داشته اند)، به سمت بنادری کاملاً خصوصی و اخیراً به مشارکت دولتی و خصوصی سوق داده شده اند. این حرکت همراه با تغییر در ماهیت جایگاه بنادر در اقتصاد کشور از ارگان های دولتی و متکی به بودجه دولت به بنگاه هایی اقتصادی متکی بر اقتصاد بازار بوده است.

این روزها بنادر دیگر مجموعه های خدماتی که منتظر ورود کالا و کشتی به بندر باشند، نبوده و خود به دنبال جذب کالا هستند. امکان بروز این تغییر ماهیت و رویکرد در بنادر مختلف حسب موقعیت جغرافیایی و زیرساخت های موجود برای توسعه حوزه نفوذ آن ها و برای برقراری ارتباط با مراکز بار در کشور و خارج از آن در آن سوی آب ها و آن سوی مرزهای خشکی متفاوت است و موجب می شود بنادر بتوانند ارتقا یافته و در نسل های متفاوتی نقش های جدیدی را برعهده گیرند.

چند نسل بندری داریم؟

در فرایند توسعه بنادر و مطابق با سند بین المللی آنکتاد، پنج نسل توسعه مبتنی بر ارزیابی استراتژی توسعه، گستره خدمات بندری و سطح یکپارچگی فناوری اطلاعات ارائه شده است. بنادر نسل اول با هدف انتقال کالا از خشکی به بندر و برعکس از طریق پسکرانه منطقه ای یا محلی (محیط اطراف بندر که به عنوان مسیر فروش و توزیع کالا فعالیت می کند) بدون لحاظ کردن خصوصیات اجتماعی-اقتصادی منطقه بندر، شکل گرفتند.

بنادر نسل دوم به عنوان هاب حمل ونقل و مراکز صنعتی و تجاری شروع به فعالیت کردند. خدمات قابل ارائه در این بنادر محدود به کشتی و کالا بوده در حالی که در نزدیکی این بنادر صنایع مختلف مشغول به فعالیت هستند. این بنادر به عنوان بنادر صنعتی نیز شناخته می شوند.

ژبنادر نسل سوم نیز علاوه بر مشخصات بنادر نسل دوم، مجموعه ای متشکل از خدمات لجستیکی، تجمیع و توزیع کالا، پردازش اطلاعات و بهره گیری از سیستم های مخابراتی است که در ایجاد ارزش افزوده بر کالا نقش ایفا می کنند. این بنادر مبتنی بر تکنولوژی و دانش فنی بوده و جریان و توزیع بار به صورت فناورانه مدیریت می شود.

بنادر نسل چهارم به عنوان پیشرفته ترین بنادر حال حاضر جهان، بنادری هستند که در مقام قلب زنجیره حمل ونقل دریابرد، شبکه ارتباطی گسترده ای تا اقصی نقاط جهان را ایجاد کرده و خود را به آخرین تجهیزات سخت افزاری و استفاده از آخرین فناوری های نوین در تکنولوژی اطلاعات مجهز کرده اند. این بنادر از درگاه های اینترنتی خود با ارائه آخرین اطلاعات حمل ونقل دریایی به کارگزاران حمل، تجار و شرکت های حمل ونقل دریایی و زمینی امکان برنامه ریزی را فراهم می کنند.

و در پایان بنادر نسل پنجم که در سال های اخیر مورد توجه کشورهای پیشرو قرار گرفته اند، بر مشتری مداری متمرکزند. این بنادر ماهیتاً رقابت پذیر بوده و تعهد بندری در حوزه های اجتماعی و زیست محیطی در آن ها وجود دارد.

وعده ورود بندر شهیدرجایی به نسل ۴

علی عبدالعلی زاده، نماینده رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور در گفت وگو با «ایسنا»، با اشاره برنام ریزی برای تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار گفت: بندر شهیدرجایی به عنوان بزرگ ترین بندر کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است و نقش مهمی در کریدور شمال- جنوب ایفا می کند. وی افزود: متاسفانه در حادثه انفجار اردیبهشت ماه خسارت های زیادی به این منطقه وارد شد و تلفات بسیاری داشتیم.

نماینده رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور تصریح کرد: قصد داریم با تبدیل بندر شهیدرجایی به بندر نسل چهار، عملا حضور انسان را در بندر حذف کنیم و هوش مصنوعی و ربات جایگزین انسان شود.

وی با اشاره به اینکه جایگزینی هوش مصنوعی کیفیت کار را بالا خواهد برد، گفت: همچنین حجم ظرفیت موجود در بندر افزایش پیدا خواهد کرد. البته تکمیل این بحث با انتقال بار از بندر شهیدرجایی به سه بندر خشک پشتیبان سیرجان، مهریز و آپرین تهران انجام خواهد شد که به زودی انتقال عملیات بارهای دولتی را آغاز خواهیم کرد.

عبدالعلی زاده تصریح کرد: اگر حمل بار دولتی موفقت آمیز بود، می توانیم بارهای خصوصی را نیز منتقل و زمینه را برای نسل چهار شدن بندر شهیدرجایی فراهم کنیم.

وی در پاسخ به اینکه این مهم چه زمانی عملیاتی می شود، گفت: اگر بتوانیم تا آخر امسال بارهای دولتی را منتقل کنیم، سال آینده بارهای بخش خصوصی نیز منتقل خواهد شد. همچنین دوسال هم سرمایه گذاری و پیگیری برای استفاده از هوش مصنوعی زمان نیاز است که به نظر می رسد تا آخر برنامه هفتم توسعه ادامه دار شود.

احداث نسل سوم بندری در ایران

در حالی که نماینده رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور درباره برنامه ریزی تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار می گوید؛ حمید کمالی، معاون مهندسی و عمران اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان   عملیات اجرایی طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی ۲۴۰۰هکتاری مجتمع بندری شهیدرجایی را یکی از طرح های ملی این مجموعه بندری می داند که در راستای افزایش ظرفیت، ارتقای جایگاه بندر و تبدیل آن از نسل دوم به نسل سوم بندری در دست اجراست. براساس صحبت های این مقام مسئول؛ اجرای این طرح ضمن تسهیل توسعه بلندمدت بندر با ایجاد منطقه لجستیکی - صنعتی در پسکرانه بندر شهیدرجایی، نیازهای آینده این بندر در حوزه اراضی پشتیبانی، ایمنی و محیط زیست را تأمین خواهد کرد.

معاون مهندسی و عمران اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان مدت زمان اجرای این طرح را ۳۰ماه اعلام کرد و افزود: با تکمیل طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی ۲۴۰۰هکتاری بندر شهیدرجایی، پسکرانه بندر توسعه یافته و متناسب با آن، حجم عملیات بندری و لجستیکی نیز افزایش خواهد یافت.

«کمالی» گفت: این طرح شامل احداث شبکه معابر به طور کلی حدود ۱۰هزار و۷۰۰متر، احداث کانال های بتنی هدایت سیلاب به طول ۱۰هزار و ۹۶۳متر، اجرای خاکریزهای هدایت سیلاب، احداث چهاردستگاه پل هرکدام شامل سه دهانه ۱۰.۴متری، احداث سازه های مخازن آبی، ساختمان پست برق، سازه حفاظتی دکل فشار قوی، احداث دیوار پیرامونی به طول ۴هزار و ۵۰۰متر است. وی خاطرنشان کرد: براساس گزارش واحد اجرایی، تاکنون بیش از ۳۲درصد از کل عملیات اجرایی انجام شده و پیش بینی می شود این طرح تا پایان سال ۱۴۰۵ به طور کامل تکمیل و به بهره برداری برسد.

براساس این گزارش، بندر شهیدرجایی طی سال های اخیر حرکتی را برای جهانی شدن و به دست آوردن سهم بیشتری از حمل و نقل دریایی و تجارت بین المللی آغاز کرده و برای ایستادن در رتبه نخست بنادر منطقه، برنامه هایی با هدف توسعه و افزایش کارایی و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بندر به اجرا درآورده است.

در چنین شرایطی طبیعی به نظر می رسد که کشورهای متصل به دریا حرکت به سمت ایجاد بنادر نسل جدید را شتاب دهند و ایران نیز با توجه به سیاست های دریایی خود باید به گونه ای از ظرفیت های دریایی خود استفاده کند که در آینده ای نزدیک به جمع بنادر نسل جدید جهان بپیوندد و این ظرفیت امروز در جنوب کشور و در بندر شهیدرجایی هرمزگان وجود دارد.