◄ معمایی به نام راه آهن شلمچه بصره
عراق حتی زمین تجهیز کارگاه احداث راه آهن شلمچه بصره را تحویل نداده است.
اتصال ریلی ایران و عراق سال ها در محافل سیاسی و اقتصادی مطرح است. ارتباطی که می تواند در صورت برقراری و بهره برداری صحیح افق های جدیدی را به روی تجارت میان ایران و عراق بگشاید. در سال 1390 شبکه راه آهن ایران تا مرز شلمچه امتداد یافت، لکن ادامه این طرح در طرف عراق صرفا در قالب مذاکرات سیاسی ادامه پیدا کرد.
ایران از همان ابتدا تمایل خود برای احداث این خط ریلی را به طرف عراقی اعلام نمود. در مذاکرات بعدی قرار بر این شد تا تامین سرمایه این طرح نیز از جانب ایران صورت پذیرد؛ در نتیجه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی به عنوان سرمایه گذار و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل به عنوان پیمانکار این پروژه انتخاب شدند. با این حال طرف عراقی نسبت به انعقاد قرارداد سرمایه گذاری با نهادهای حاکمیتی ایران عدم تمایل نشان داد و فرآیند کار متوقف شد.
در ادامه شرکت ساخت با شرکت «جنرال مکانیک» به عنوان یکی از شرکت های عمرانی وابسته به بنیاد وارد مذکره شد، لکن بنیاد مستضعفان که پیش‌تر توسط دولت عراق برای سرمایه گذاری در راه آهن شلمچه بصره مورد پذیرش قرار نگرفته بود نسبت به ورود شرکت های اقماری خود به پروژه مخالفت نمود. همچنین شرکت ساخت در ادامه تلاش کرد تا شرکت «راهیاب ملل» را به عنوان سرمایه گذار و پیمانکار وارد پروژه نماید، لکن این شرکت توانایی تامین کل سرمایه مورد نیاز که در آن زمان 600 میلیارد و با هزینه های جانبی حدود 1000 میلیارد تومان تخمین زده شده بود را نداشت.
از همین نویسنده:
در نهایت شرکت «ارزش آفرینان فدک» به عنوان سرمایه گذار پروژه شلمچه بصره انتخاب شده و مورد پذیرش سازمان سرمایه گذاری عراق نیز قرار گرفت. با این حال باز هم دولت عراق در تخصیص اراضی و مجوز آغاز عملیات عمرانی دست به تعلل زد. طی این مدت هیئت دولت عراق مجوز اجرای این طرح را به تصویب نرسانده بود و سرانجام خیرالله خادمی مدیرعامل شرکت ساخت در اردیبهشت سال جاری از تحویل اراضی از جانب عراق به سرمایه گذار ایرانی خبر داد. با این وجود باز هم اراضی یاد شده در اختیار پیمانکار قرار نگرفت و در سفر شهریور ماه الکاظمی به ایران، این موضوع یکی از موارد مذاکره مقامات 2 کشور بود.
موانع اتصال راه آهن شلمچه بصره را اما می توان فراتر از معطلی برای صدور یک مجوز ارزیابی کرد. طبق گفته برخی منابع، در سال های 2018 و 2019، وزارت امور خارجه و نخست وزیری عراق در نامه هایی محرمانه به دستگاه های اجرایی این کشور خواستار جلوگیری از احداث این پروژه شده بودند. تقریبا در تمامی مذاکرات دوجانبه میان 2 کشور، مسئولان عراقی وعده پیگیری و تسهیل بستر ساخت راه آهن را داده اند، اما در عمل همچنان پیمانکار ایرانی موفق به احداث کارگاه های عمرانی مربوطه در این کشور نگردیده اند. این در حالی است که 40 هکتار زمین در منطقه آزاد اروند از طرف ایران جهت استقرار تجهزات عمرانی به پیمانکار واگذار شده است.
برخی از مخالفت های دولت عراق به دلیل اختلافات مرزی این کشور با ایران است. دستگاه هایی مانند وزارت امور خارجه عراق احداث این خط ریلی را مشروط به حل اختلافات مرزی 2 کشور در زمینه خط القعر اروندرود کرده اند. لکن مخالفت برخی ذی‌نفوذان در عراق جدی تر از این مسائل بوده و به طور مثال یکی از وزرای اسبق حمل و نقل عراق احداث این خط ریلی را به ضرر عراق دانسته و آن را به مثابه قرار دادن راه آهن عراق در اختیار ایران خوانده بود.
اتصال ریلی ایران و عراق یک اتفاق راهبردی در خاورمیانه است. این اتصال در صورت امتداد تا سوریه، لبنان و مدیترانه توانایی انهدام تحریم های آمریکا ضد جبهه مقاومت را دارا بوده و به همین جهت این اتصال از خطوط قرمز آمریکا در غرب آسیا است. این رژیم گذرگاه مرزی التنف واقع در مرز عراق و سوریه را با احداث پایگاه غیرقانونی مسدود کرده و گذرگاه الربیعه نیز توسط گروهک های متحد آن مسدود و غیرقابل عبور است. تنها گذرگاهِ در اختیار جبهه مقاومت مرز القائم-بوکمال است که طی مجاهدت های رزمندگان مدافع حرم در سال 2017 آزاد شد، لکن از آن موقع تاکنون پیاپی توسط جنگنده های آمریکایی بمباران و به دلایل سیاسی و امنیتی هنوز به صورت کامل عملیاتی نشده است.
اتصال ریلی ایران و عراق فراتر از انتقال کالا و مسافر میان 2 کشور بوده و می تواند موازنه منطقه ای در خاورمیانه را به نفع ایران و محور مقاومت تغییر دهد. در صورت ایجاد یک جبهه اقتصادی میان ایران، عراق، سوریه و لبنان دیگر جایی برای آمریکا در غرب آسیا نبوده و شعار اخراج آمریکا از منطقه تا حد زیادی محقق خواهد شد. مهم ترین پیش نیاز این اتفاق، شکل گیری کریدورهای ترانزیتی پرحجم میان کشورهای یاد شده است. اتصال ریلی ایران و عراق باید در کوتاه مدت از طریق مرز شلمچه و در میان مدت از طریق کرمانشاه صورت پذیرد. همچنین لازم است تا حمل و نقل سنگین بار تجاری از ایران تا لاذقیه و لبنان هرچه زودتر میان این کشورها عملی شده تا تحریم هایی مانند سزار را در منطقه خنثی سازد. شکست حصر سوخت لبنان توسط ایران و حزب الله در ماه های اخیر نمونه موفقی از این همکاری است. به همین جهت لازم است تا دستگاه های سیاست های خارجی ایران در این زمینه به صورت ویژه تری فعال شده و اتصال ریلی و جاده ای ایران-مدیترانه را در فاز عملیاتی به عنوان یکی از مهم ترین کارویژه های خود تعریف کنند.
* کارشناس حمل و نقل ریلی
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.