تلاش هند در ترغیب طرح «پیوند چابهار به شمال جنوب»؛ اتصال به بازار آسیای مرکزی

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، به تازگی مباحثی در خصوص چگونگی رفع موانع همکاری ایران و هند در توسعه بندر چابهار و همچنین شیوه مشارکت هند در تکمیل کریدور شمال جنوب میان مشاور امنیت ملی هند در تماس تلفنی با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران مطرح شده که بیانگر توسعه همه جانبه همکاری های منطقه ای است.

از سوی دیگر، در اوایل سال نو میلادی نیز وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراهه های هند با همکاری شرکت ایندیا پورتس گلوبال منطقه آزاد چابهار یک ورکشاپ آموزشی با عنوان «پیوند بندر چابهار با کریدور شمال_جنوب» را در بمبئی برگزار کرد که حاکی از اتصال بندر چابهار که دارای موقعیت استراتژیک بزرگی است و به عنوان قطب حمل و نقل در نظر گرفته می شود، به کریدوری است که این روزها توسعه و راه اندازی هر چه سریعتر آن میان کشورهای مشارکت کننده از اهمیت بالایی برخوردار است.

کریدور شمال جنوب

کریدور شمال جنوب مسیر انتقال کالا از بمبئی هند به بندر شهید بهشتی_چابهار از طریق دریا و سپس از چابهار به بندر انزلی از طریق جاده و در ادامه از بندر انزلی به آستاراخان روسیه با کشتی از طریق دریای خزر، پیش بینی کرده است. این کریدور در جهت توسعه و ترغیب همکاری در حوزه حمل و نقل میان کشورهای عضو، ایران، روسیه و هند در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۰ در سن پترزبورگ مطرح شد که پس از آن یازده کشور جدید از جمله جمهوری های آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان (ناظر) به شمال جنوب پیوستند.

این کریدور قصد دارد یک شبکه چند حالته ۷۲۰۰ کیلومتری از جاده ها، ریل ها و کشتی ها برای انتقال بار بسازد تا هزینه حمل ونقل بین هند و روسیه را تا حدود ۳۰ درصد کاهش داده و زمان ترانزیت فعلی ۴۰ روزه را به بیش از نصف برساند. در حقیقت این کریدور چشم انداز و ابتکار هند برای کاهش زمان صرف شده برای محموله های خود در رسیدن به روسیه، اروپا و ورود به بازارهای آسیای مرکزی است. افزون بر این، کریدور شمال_جنوب از طریق جمهوری اسلامی ایران دریای خزر، خلیج فارس؛ اقیانوس هند و شمال اروپا را به سن پترزبورگ و اروپا متصل می کند؛ در حالی که موافقت صریح هند برای گنجاندن بندر چابهار را دریافت کرده است.

در این میان، هند پیشنهاد کرده که مسیر زمینی از طریق افغانستان و ازبکستان شاخه شرقی کریدور شمال_جنوب را تشکیل دهد که از بندر عباس، بزرگترین بندر ایران می گذرد. به عبارتی، گسترش نستراک و امتداد تا افغانستان و آسیای مرکزی باعث می شود که شاخه شرقی این کریدور حمل و نقل از نظر اقتصادی دوام بیشتری داشته باشد. بر همین اساس، برخی از تحلیلگران اینگونه استدلال می کنند که هند ممکن است در واکنش به اصرار دولت بایدن برای از سرگیری مذاکرات با ایران در خصوص برجام و کاهش احتمالی برخی تحریم ها، برای الحاق چابهار در کریدور شمال جنوب فشار آورده باشد.

بندر چابهار

چابهار نیز بندری در جنوب غربی ایران و تنها بندر ایرانی است که دسترسی مستقیم به دریا دارد. همچنین این بندر در سواحل جنوبی منطقه سیستان و بلوچستان واقع شده و دریچه ای در آشکارسازی فرصت های طلایی برای تجارت هند، ایران و افغانستان با کشورهای آسیای میانه است. بندر چابهار که با کمک هند ساخته شده، به عنوان یک مرکز ترانزیت تجاری برای منطقه، به ویژه آسیای مرکزی عمل می کند؛ به طوری که هند با همکاری دولت جمهوری اسلامی ایران در حال توسعه فاز اول پایانه شهید بهشتی است.

با توجه به موانع موجود در مسیر مستقیم از طریق پاکستان، این بندر با موقعیت بالای استراتژیک یک مسیر جایگزین دائمی برای تجارت بین افغانستان و آسیای مرکزی ایجاد می کند؛ در حالی که چین و پاکستان هم در حال تلاش برای تقویت روابط اقتصادی و تجاری خود از طریق کریدور اقتصادی چین_پاکستان موسوم به سی پک و بندر گوادر هستند که هر دو بخشی از طرح کمربند و جاده چین در نظر گرفته می شوند.

افزون بر این، بندر چابهار جزء مهمی از طرح ایندو_پیسفیک هند محسوب می شود که شامل اتصال اوراسیا به منطقه اقیانوس هند است. این امر نقش هند را در توسعه افغانستان از طریق پروژه های زیربنایی و آموزشی تسهیل می کند و همچنین افغانستان را قادر می سازد تا یک ناوگان تجاری از چابهار داشته باشد. از سوی دیگر، کشورهای آسیای مرکزی مانند ازبکستان و قزاقستان نیز بندر چابهار را به عنوان مسیری به سوی اقیانوس هند می دانند.

علاوه بر این، مشارکت هند در توسعه بندر چابهار با استفاده از سرمایه گذاری قبلی هند در جاده زرنج_دلارام ساخته شده در افغانستان و همچنین یک مسیر دسترسی مطمئن و مستقیم تر از طریق دریا به منطقه آسیای مرکزی، یک مسیر دسترسی جایگزین و مطمئن به افغانستان را برای هند فراهم کرده است.

به گفته «سارباناندا سونووال» وزیر بنادر و کشتیرانی هند در روز چابهار و در تبلیغ «پیوند چابهار به کریدور شمال_جنوب_ اتصال به بازارهای آسیای مرکزی»، این پیوند نه تنها اتصال بیشتری را ارائه می دهد، بلکه سرمایه گذاری را افزایش می دهد و از فرهنگ، اقتصاد و روابط سیاسی میان کشورها حمایت می کند.

وی همچنین اعلام کرده بود که این بندر شبکه لجستیکی منطقه را بهبود می بخشد و یک ابتکار مشترک برای ایجاد یک کریدور حمل ونقل فراملی منطقه ای را تشویق می کند که نه تنها به تجارت هند بلکه برای تجارت جهانی نیز سودمند خواهد بود، ضمن اینکه چابهار یکی از مهمترین مکان ها برای تجارت جهانی و تجارت دریایی خواهد بود. بر همین اساس، هند از تمامی نمایندگان و ذینفعان خواسته تا پیشنهاداتی را برای کاهش زمان و هزینه حمل و نقل بیشتر ارائه دهند تا مسیری ارزان تر، کوتاه تر، سریع تر و مطمئن تر از هند به ایران و آسیای مرکزی ایجاد شود. این موضوع در حالی مطرح است که کاهش ۶۰ درصدی هزینه های حمل و نقل و کاهش ۵۰ درصدی در زمان حمل و نقل بین هند و آسیای نیز مرکزی وجود دارد.

ظرفیت فعلی تخلیه و بارگیری در چابهار ۸.۵ میلیون تن است که با تکمیل فاز اول توسعه این بندر به ۱۵ میلیون تن افزایش می یابد. هند برای توسعه فاز اول پایانه شهید بهشتی بندر چابهار ۲۵ میلیون دلار تجهیزات ارائه کرده است. علاوه بر این، این کشور متعهد به تامین مالی توسعه بندر چابهار به ارزش مالی ۸۵ میلیون دلار کمک و تسهیلات اعتباری ۱۵۰ میلیونی شده است که شامل ۲.۵ میلیون تن غلات غذایی و ۲۰۰۰ میلیون تن حبوبات از طریق چابهار به افغانستان ارسال شده است.

در همین راستا میتوان گفت که باتوجه به اینکه تحولات اخیر اهمیت مسیرهای حمل و نقل جایگزین را برجسته کرده است، کریدور شمال جنوب سازگارترین مسیر در نظر گرفته می شود؛ در حالی که هند بر اهمیت توسعه زنجیره های تامین قابل اعتماد، انعطاف پذیر و متنوع در منطقه همواره تاکید کرده است.