چرا تنگه هرمز امنیت اقتصاد جهانی تضمین می کند؟

تنگه هرمز یکی از حساس ترین کریدورهای تجارت جهانی است که نقش کلیدی در انتقال نفت و گاز از خلیج فارس به آسیا دارد. امنیت ایران در این آبراه حیاتی، به عنوان ضمانت اصلی، تأثیر زیادی بر ثبات اقتصاد جهانی دارد و بیشترین نفع آن برای کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصرف کنندگان انرژی در شرق آسیا است.

به گزارش تین نیوز به نقل از  روزنامه اقتصاد سرآمد،   در شبکه پیچیده تجارت جهانی، کمتر کریدوری به اندازه تنگه هرمز بحرانی و آسیب پذیر است. این آبراه باریک ۲۱ مایلی که بین ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد، انتقال تقریباً یک پنجم از عرضه روزانه نفت جهان و سهم قابل توجهی از گاز طبیعی مایع، عمدتاً از خلیج فارس به اقتصادهای تشنه انرژی در آسیا را برعهده دارد. از همین روی، امنیت ایران به عنوان ضامن اصلی آن از اهمیت بالایی برخوردار است و در این میان، بیشترین سود ایران امن برای اقتصاد جهانی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصرف کنندگان انرژی در شرق آسیاست. 

تأثیر اقتصادی بسته شدن تنگه هرمز سریع و شدید خواهد بود. تنها یک اختلال در این شریان می تواند بازارهای انرژی را دچار آشفتگی، تورم فزاینده و رشد جهانی را کاهش دهد. فراتر از اعداد و نمودارهای بازار، یک حقیقت اساسی نهفته است و اینکه، تنگه هرمز فقط یک گلوگاه منطقه ای نیست؛ بلکه قلب اقتصاد انرژی جهانی است.

آنطور که مدرن دیپلماسی در گزارشی نوشته است؛ در سال ۲۰۲۴، روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت و بخش قابل توجهی از LNG جهان از طریق تنگه هرمز ترانزیت می شود. کشورهایی مانند چین، هند، ژاپن و کره جنوبی که در مجموع نزدیک به ۷۰ درصد از حجم نفت خام عبوری از این تنگه را به خود اختصاص می دهند، به شدت در معرض خطر هستند. هرگونه مانعی، امنیت انرژی و بهره وری صنعتی آن ها را مختل خواهد کرد. بازارها حتی در برابر تهدید تعطیلی نیز واکنش های تندی نشان داده اند.

در ماه های اخیر، با شعله ور شدن تنش های ژئوپلیتیکی در خلیج فارس، قیمت نفت ۴ تا ۶درصد افزایش یافت و نرخ حمل و نقل نفتکش ها بیش از ۲۰درصد افزایش یافت. توقف کامل، ابعاد کاملاً متفاوتی خواهد داشت. نفت خام برنت که در حال حاضر به طور متوسط حدود ۸۵دلار در هر بشکه است، می تواند در بدترین سناریوها به ۱۵۰ یا حتی ۲۰۰دلار افزایش یابد. همین الگو در بازارهای گاز طبیعی، به ویژه در آسیا و اروپا، که وابستگی به واردات LNG زیاد و ذخایر استراتژیک کم عمق است، نیز صادق خواهد بود.

نوسانات قیمت انرژی که از نظر تاریخی توسط ظرفیت مازاد و ذخایر استراتژیک تعدیل می شد، احتمالا دیگر سپر قابل اعتمادی نباشد. برخلاف اختلالات گذشته، که در آن ظرفیت اضافی از سوی عربستان سعودی یا آزادسازی ذخایر نفتی استراتژیک به تثبیت بازارها کمک می کرد، تعطیلی کامل تنگه می تواند این ضربه گیرها را از بین ببرد. ظرفیت اضافی جهانی، که در حال حاضر به دلیل کمبود سرمایه گذاری و ژئوپلیتیک محدود شده است، احتمالا به سادگی برای جبران کمبود ۲۰میلیون بشکه در روز کافی نباشد. 

احتمال تشدید تورم جهانی

اثر موجی افزایش سرسام آور قیمت انرژی بسیار فراتر از بازار نفت خواهد بود. هزینه های بالاتر انرژی، تورم حمل و نقل و تولید را تشدید می کند و مستقیماً بر مصرف کنندگان و تولیدکنندگان تأثیر می گذارد. صندوق بین المللی پول تخمین می زند که افزایش ۱درصدی قیمت نفت به معنای افزایش ۰.۳ تا ۰.۴درصدی تورم جهانی است. در اقتصاد جهانی امروز که از قبل مستعد تورم است، چنین افزایشی می تواند بهبودهای شکننده را به رکود تبدیل کند.

بانک های مرکزی، که بین مبارزه با تورم و تقویت رشد اقتصادی گیر افتاده اند، با یک معضل سیاسی وخیم روبرو خواهند شد. سیاست انقباض پولی درست زمانی که بسیاری از اقتصادها امیدوار به کاهش نرخ بهره بودند، احتمالا بازگردد. نتیجه می تواند بازگشت رکود تورمی، ترکیبی سمی از کندی رشد و افزایش قیمت ها باشد. خانوارهای کم درآمد و مشاغل کوچک متحمل بیشترین آسیب خواهند شد و باعث از دست رفتن مشاغل، کاهش قدرت خرید و تشدید نابرابری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می شوند. 

تاثیر بر صنایع و امنیت غذایی

هرمز همچنین به عنوان مجرایی برای پتروشیمی ها، کودها، غلات و کالاهای مصرفی عمل می کند. تعطیلی این تنگه، لجستیک کشتیرانی جهانی را فلج خواهد کرد. تغییر مسیر کشتی ها در اطراف دماغه امید نیک می تواند دو هفته به زمان تحویل اضافه کند، زیرساخت های بندری را تحت فشار قرار داده و نرخ حمل و نقل و حق بیمه را تا ده برابر افزایش دهد. صنایعی مانند تولید خودرو و لوازم الکترونیکی، می توانند با تاخیرهای پی در پی و افزایش هزینه ها مواجه شوند.

سیستم غذایی جهانی نیز مصون نخواهد بود. اختلال در ارسال کود و غلات از طریق این تنگه، هزینه های نهاده های کشاورزی را افزایش می دهد، در حالی که افزایش قیمت سوخت، هزینه های لجستیک را افزایش می دهد. در عوض، قیمت مواد غذایی که از قبل در برابر تغییرات اقلیمی و درگیری آسیب پذیر هستند، افزایش می یابد و ناامنی را در کشورهای وابسته به واردات تشدید می کند. 

راهکارهای کم اثر

خط لوله شرق ـ غرب عربستان سعودی می تواند حدود ۵میلیون بشکه در روز را منتقل کند که تا ۷میلیون قابل افزایش است. خط لوله فجیره امارات متحده عربی ۱.۵میلیون بشکه در روز دیگر به این ظرفیت اضافه می کند. با این حال، ظرفیت کلی موجود برای عبور از تنگه هرمز که تقریباً ۸میلیون بشکه در روز است، به طور قابل توجهی کمتر از ۲۰میلیون بشکه در روز است که از تنگه هرمز عبور می کند.

صادرکنندگان مهمی مانند عراق، قطر و کویت در مجموع فاقد جایگزین های معناداری هستند. ذخایر استراتژیک نفت تاثیر کوتاه مدتی ارائه می دهند. ایالات متحده حدود ۶۰۰میلیون بشکه، اروپا ۴۰۰میلیون بشکه دیگر و آسیا بیش از یک میلیارد بشکه نفت در اختیار دارد. اما این منابع محدود هستند. با ۲۰میلیون بشکه از دست رفته در روز، حتی ذخایر استراتژیک جهانی نیز می توانند ظرف دو ماه تمام شوند.

در یک سناریوی تعطیلی طولانی مدت، حتی آماده ترین اقتصادها نیز دچار مشکل خواهند شد. دولت ها، نهادهای چندجانبه و بازیگران بخش خصوصی باید با گلوگاه های انرژی به عنوان ریسک های سیستماتیک برخورد کنند. این به معنای سرمایه گذاری در زنجیره های تأمین متنوع از طریق کریدورهای انرژی استراتژیک یا سوخت های جایگزین بوده و همچنین به معنای بهبود سازوکارهای دیپلماتیک برای تضمین امنیت دریایی بی وقفه در مسیرهای کلیدی مانند هرمز است.

در جهانی که بیش از پیش به تجارت وابسته است، تنگه هرمز سلطه بالایی بر ثبات اقتصادی جهان دارد. بسته شدن آن، حتی به طور موقت، نه تنها قیمت ها را افزایش می دهد، بلکه می تواند مسیر رشد جهانی را برای سال های آینده تغییر دهد.