◄ شبکه یکپارچه مدیریت بندری در قشم فعال می‌ شود

با آغاز طرح «شهر هوشمند دریایی قشم»، بنادر متنوع این جزیره از صیادی و تجاری تا گردشگری، نفتی، کانتینری و مسافری در آستانه ورود به مرحله ای تازه از تحول دیجیتال قرار گرفته اند؛ تحولی که به گفته فریدون گایینی، مدیرعامل شهر هوشمند دریایی منطقه آزاد قشم، با هدف ایجاد یک شبکه یکپارچه هوشمند برای مدیریت عملیات بندری و تبدیل قشم به الگوی ملی بنادر هوشمند ایران دنبال می شود.

گایینی می گوید ایجاد مرکز هوشمند مدیریت و کنترل داده ها (DMCC) قلب این پروژه است؛ مرکزی که قرار است با پایش لحظه ای عملیات، تحلیل داده های عملیاتی، نظارت ۲۴/۷، ارتقای کیفیت خدمات، افزایش سرعت تصمیم گیری و تقویت امنیت ، بنادر قشم را به سطح جدیدی از کارایی برساند. این سیستم یکپارچه، از پایش صید و ردیابی شناورها تا مدیریت بار، کنترل ایمنی مخازن، هشدارهای سریع، مدیریت گردشگری دریایی، کیفیت آب، ترافیک دریایی و حتی زنجیره تأمین آبزیان و جلبک ها را پوشش خواهد داد.

تاریخچه بندر قشم؛ از لنگرگاه سنتی تا مرکز مدرن تجارت دریایی

قشم با قدمتی طولانی در تجارت دریایی خلیج فارس، امروز میزبان زیرساخت هایی است که آن را به یکی از مهم ترین نقاط دریایی جنوب کشور بدل کرده است. بندر بهمن، اسکله های گردشگری متعدد و به ویژه بندر بین المللی کاوه هرکدام بخشی از ظرفیت های راهبردی این منطقه هستند.

احداث بندر کاوه از سال ۱۳۷۶ آغاز شد و در سال ۱۳۸۰ فاز نخست آن تکمیل شد. این بندر، نخستین اسکله بزرگ کشور است که توسط مهندسان ایرانی طراحی و ساخته شد و توانایی پهلودهی کشتی های ۱۰۰ هزار تنی را دارد. موقعیت ژئواستراتژیک بندر در شمال جزیره و در نزدیکی شهرک صنعتی کاوه به آن نقشی اساسی در توسعه تجارت و صنایع دریامحور داده است.

افزون بر آن، قشم دارای ۲۳ اسکله فعال در حوزه های گردشگری، تجاری، صیادی و مسافری است که آن را به یکی از متنوع ترین نقاط بندری کشور تبدیل کرده است.

قشم؛ نقطه تلاقی تجارت، گردشگری و لجستیک در اقتصاد دریامحور

قشم از نظر جغرافیایی در شاهراه دریایی خلیج فارس قرار دارد و همین موقعیت، این جزیره را به یکی از مراکز بالقوه رشد اقتصاد دریامحور تبدیل کرده است. بندر بهمن با تخلیه و بارگیری انواع کالاهای وارداتی و صادراتی، لندینگ کرافت ها، انبارهای متعدد و تأمین سوخت شناورها نقش پررنگی در گردش کالا دارد.

بندر کاوه نیز، با ترکیب دهکده بار، انبار پشتیبانی، امکانات ریلی برنامه ریزی شده، انبار روباز و سرپوشیده، خدمات آتش نشانی، آب شیرین کن، تعمیردات شناورها و پایانه های بار ، به عنوان یک هاب لجستیکی در پیوند با بندر شهید رجایی عمل می کند. این ویژگی در هیچ یک از کرانه های جنوبی کشور به این وسعت وجود ندارد.

گردشگری دریایی نیز با ۱۲ اسکله فعال گردشگری، مسیرهای دریایی منظم و توسعه زیرساخت های تفریحی، به یکی از پایه های توسعه پایدار جزیره تبدیل شده است.

هوشمندسازی؛ ضرورت رقابتی برای آینده بنادر قشم

به گفته مدیرعامل شهر هوشمند دریایی قشم، بسته خدمات هوشمندی که برای بنادر این جزیره طراحی شده طیفی گسترده از کارکردهای عملیاتی، ایمنی و خدماتی را پوشش می دهد؛ از پایش صید و ردیابی لحظه ای شناورها گرفته تا مدیریت ایمنی، امداد، کنترل نشتی و نظارت بر مخازن . در حوزه عملیات بندری نیز مدیریت بار و کانتینر و هوشمندسازی فرآیندهای تخلیه و بارگیری پیش بینی شده است. این طرح همچنین با ایجاد سامانه های اطلاع رسانی و زمان بندی شناورها، مدیریت پهلوگیری شناورهای تفریحی، پایش محیطی و کنترل کیفیت آب ، خدمات گردشگری و ورزشی دریایی را به صورت دیجیتال سامان دهی می کند. علاوه بر این، هوشمندسازی زنجیره ارزش آبزیان و جلبک ها و ارائه خدمات آنلاین به گردشگران و ذی نفعان نیز بخش مهمی از این پروژه است؛ مجموعه ای که قشم را در مسیر تبدیل به یکی از نخستین و کامل ترین بنادر هوشمند کشور قرار می دهد.

این بسته خدمات، قشم را در مسیر تبدیل به یکی از نخستین بنادر هوشمند کشور قرار می دهد.

چالش های زیرساختی قشم؛ چرا هوشمندسازی ضروری است؟

با وجود ظرفیت های گسترده و تنوع بالای بنادر در قشم، این مجموعه همچنان با چالش های جدی زیرساختی روبه روست؛ از پراکندگی اسکله ها و نبود یک سامانه مدیریت یکپارچه گرفته تا فرسودگی تجهیزات بندری در برخی نقاط و فقدان سامانه های ردیابی دیجیتال برای شناورها و عملیات دریایی. ضعف در پایش محیطی و کنترل کیفیت آب و همچنین کندی عملیات تخلیه و بارگیری نسبت به استانداردهای بنادر هوشمند، بخشی دیگر از این مشکلات است. علاوه بر این، کمبود زیرساخت های نرم افزاری و سنسوری برای نظارت ۲۴ ساعته ، همراه با چالش های مالی در تأمین تجهیزات سخت افزاری و فناوری های هوش مصنوعی، روند نوسازی را کند کرده است. در نهایت، نبود اتصال کامل لجستیک دریایی قشم به شبکه های پسکرانه از جمله ریل نیز مانعی مهم برای تبدیل شدن جزیره به یک هاب لجستیکی رقابتی به شمار می رود.

گایینی در این باره می گوید این چالش ها با کمک دانش بنیان ها، ایجاد بانک اطلاعاتی نخبگان حوزه هوشمندسازی و تأمین مالی از طریق صندوق ها، اوراق مشارکت و بخش خصوصی حل خواهد شد.

جمع بندی

طرح شهر هوشمند دریایی قشم، نه تنها یک پروژه فناورانه، بلکه استراتژی ملی برای توسعه دریامحور است. اتصال بنادر صیادی، تجاری، گردشگری و صنعتی قشم به یک شبکه هوشمند مبتنی بر داده، این منطقه را به الگوی جدیدی در مدیریت بنادر کشور تبدیل می کند؛ الگویی که می تواند بهره وری بنادر جنوب، سرعت عملیات، امنیت دریایی، درآمدزایی و جایگاه ایران در اقتصاد دریامحور را دگرگون کند.