رشد ۵ درصدی عملیات بندری/ نبود ریل هنوز سایه بر انزلی دارد

بندر انزلی طی سال های اخیر با افزایش ظرفیت انبارش غلات و مخازن روغن، توسعه تجهیزات و اجرای سیستم های دیجیتال توانسته سهم خود را در زنجیره تأمین شمال کشور افزایش دهد. رشد ترانزیت و صادرات، افزایش واردات کالاهای اساسی و حضور پررنگ تر بخش خصوصی در زیرساخت ها، این بندر را در کریدور شمال–جنوب در جایگاهی رقابتی قرار داده است. با وجود این دستاوردها، چالش های زیرساختی و محدودیت سرمایه گذاری همچنان مانع اصلی رشد شتاب دار انزلی محسوب می شود.

به گزارش تین نیوز، برنامه های توسعه ای سازمان بنادر در انزلی، همراه با رشد ۱۷۰ درصدی ترانزیت، تقویت واردات کالاهای اساسی و جهش ظرفیت ذخیره سازی غلات و روغن، جایگاه این بندر را به عنوان هاب لجستیکی شمال کشور تقویت کرده است؛ هرچند چالش های زیرساختی و کمبود سرمایه گذاری در شبکه حمل ونقل پسکرانه ای همچنان پابرجاست.

بندر انزلی طی سال های اخیر به واسطه توسعه زیرساخت، رشد مبادلات منطقه ای و تمرکز بر تقویت حمل ونقل دریامحور، به یکی از کانون های اصلی تجارت شمال کشور تبدیل شده است. براساس تازه ترین داده های ارائه شده از سوی حسین یونسی، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان گیلان، این بندر اکنون نقشی کلیدی در واردات کالاهای اساسی، صادرات به کشورهای CIS و ترانزیت بین المللی ایفا می کند.

رشد واردات کالاهای اساسی؛ تثبیت نقش استراتژیک بندر

در هشت ماهه امسال، بیش از دو میلیون و ۹۸۲ هزار تن غلات از بنادر شمالی وارد کشور شده که ۱۷ درصد آن، یعنی ۵۱۴ هزار و ۵۴۴ تن، در بندر انزلی تخلیه شده است. این بندر همچنین سهمی حدود هشت درصدی از واردات ۶۷۱ هزار تن روغن خام خوراکی کشور را بر عهده داشته و نشان می دهد انزلی همچنان یکی از نقاط اتکای شبکه امنیت غذایی کشور است.

عملیات تخلیه و بارگیری در بندر انزلی طی هشت ماهه امسال به یک میلیون و ۳۳۰ هزار تن رسیده که نسبت به سال گذشته پنج درصد رشد دارد. صادرات نیز با ارسال ۳۸۷ هزار تن کالا به کشورهای CIS، رشد ۱۴ درصدی را ثبت کرده و سیمان، مواد معدنی، محصولات شیمیایی و مصالح ساختمانی مهم ترین اقلام خروجی این بندر به شمار می روند.

یونسی اعلام کرده ترانزیت کالا از بندر انزلی در این مدت به ۹۲ هزار تن رسیده که نشان دهنده جهش ۱۷۰ درصدی است. ورود ۴۳۵ فروند شناور و جابه جایی ۲۱۸۴ TEU کانتینر نیز از افزایش فعالیت دریایی و ترابری منطقه حکایت دارد. این روند، جایگاه بندر را در کریدورهای شمال-جنوب (INSTC) تقویت می کند.

بر اساس برنامه های توسعه ای سازمان بنادر، ظرفیت نگهداری غلات در انزلی از ۱۱۶ هزار و ۷۵۰ تن در سال ۱۳۹۴ به ۲۰۸ هزار و ۱۵۰ تن در ۱۴۰۰ رسیده و قرار است در افق آینده به ۳۶۹ هزار تن افزایش یابد. مخازن روغن خام نیز از ۱۶ هزار تن به ۵۶ هزار تن رسیده و در مرحله بعد به ۸۲ هزار تن خواهد رسید. این توسعه ها، ظرفیت این بندر را برای مدیریت کالاهای استراتژیک کشور به طور جدی افزایش داده است.

سرمایه گذاری بخش خصوصی در بندر انزلی

در دهه گذشته، بخش خصوصی نقش مهمی در افزایش ظرفیت انبارها، ساخت سیلوهای غلات، توسعه مخازن روغن، تجهیز اسکله ها و راه اندازی صنایع وابسته به لجستیک داشته است. حجم سرمایه گذاری بخش خصوصی در بندر انزلی (براساس ارقام موجود در برنامه های سازمان بنادر) عمدتاً در قالب BOT، BOLT و قراردادهای بهره برداری بلندمدت انجام شده و به افزایش ظرفیت نگهداری، تسریع تخلیه وبارگیری و توسعه پایانه های غلات منجر شده است.

با این حال، سرمایه گذاری بخش خصوصی همچنان به دلیل نبود مشوق های مالیاتی، محدودیت های ارزی، ریسک پذیری پایین و عدم اطمینان نسبت به ثبات مقررات کمتر از ظرفیت واقعی این بندر است.

پیشرفت طرح های هوشمندسازی؛ از PMIS تا اتوماسیون سیلوها

هوشمندسازی در انزلی با استقرار سامانه یکپارچه خدمات بندری PMIS، پنجره واحد E-Port، سامانه مدیریت ترافیک دریایی VTS و AIS شتاب گرفته است. در پایانه های غلات و روغن، اتوماسیون سیلوها، کنترل برخط مخازن، نوبت دهی الکترونیکی کامیون ها و ردیابی دیجیتالی محموله ها موجب کوتاه شدن زمان عملیات و کاهش خطای انسانی شده است. با این حال، کمبود فیبر نوری در برخی محوطه ها، عدم یکپارچگی کامل سامانه های گمرک و سایر دستگاه های همکار، و تکمیل نشدن پروژه های IoT موجب شده این بندر هنوز به استانداردهای کامل «بندر نسل سه» نرسد.

چالش های اصلی بندر انزلی

هرچند شاخص های عملیاتی بندر رشد داشته، اما این بندر با مجموعه ای از چالش های ساختاری و لجستیکی مواجه است  از جمله:

• کمبود زیرساخت های پسکرانه ای: نبود راه آهن در بندر انزلی یکی از مهم ترین محدودیت هاست؛ این مشکل، امکان رقابت بندر با بنادر متصل به شبکه ریلی (مثل امیرآباد) را کاهش می دهد.

• محدودیت در توسعه اراضی بندری: کمبود زمین پشتیبانی و محدودیت توسعه در کرانه جنوبی دریای خزر، امکان ساخت پایانه های جدید یا لجستیک پارک ها را دشوار کرده است.

• فرسودگی بخشی از تجهیزات: جرثقیل های ساحلی و تجهیزات تخلیه وبارگیری در برخی اسکله ها نیازمند نوسازی است.

• عدم یکپارچگی شبکه حمل ونقل چندوجهی: نبود اتصال ریلی، کمبود بزرگراه های استاندارد و ضعف در مدیریت زنجیره تأمین، سرعت خروج کالا از بندر را کاهش می دهد.

• چالش رقابت با بنادر منطقه ای: آکتائو (قزاقستان)، ترکمن باشی (ترکمنستان) و حتی باکو با سرمایه گذاری های سنگین در حال افزایش سهم خود از کریدورهای شمالی هستند.

توانمندی ها و مزیت های رقابتی بندر انزلی

بندر انزلی با قرارگرفتن در کوتاه‌ترین مسیر دریایی خزر برای دسترسی به بازارهای CIS و قفقاز، مزیتی راهبردی در تجارت با روسیه، آذربایجان و قزاقستان دارد و به‌واسطه تمرکز بر جابه‌جایی کالاهای اساسی همچون غلات و روغن، به یکی از نقاط کلیدی واردات کشور تبدیل شده است. رشد ۱۷۰ درصدی ترانزیت نیز ظرفیت این بندر را برای ایفای نقش دروازه عملیاتی کریدور شمال–جنوب تقویت کرده است. هم‌جواری با منطقه آزاد انزلی و استقرار صنایع جانبی، هم‌افزایی عملیاتی و لجستیکی ایجاد کرده و روند رو‌به‌رشد سرمایه‌گذاری خصوصی در توسعه سیلوها، مخازن و پایانه‌های تخصصی، امکان مدیریت حجم بیشتری از کالاهای حساس و فاسدشدنی را فراهم کرده و جایگاه رقابتی بندر را بیش از پیش ارتقا داده است

مجموع اقدامات سازمان بنادر و رشد شاخص های عملیاتی بندر انزلی نشان می دهد این بندر در حال تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی تجارت دریای خزر و نقطه راهبردی در شبکه تجارت اوراسیا است. هرچند چالش هایی مانند کمبود اتصال ریلی، محدودیت توسعه پسکرانه و نیاز به نوسازی تجهیزات همچنان پابرجاست، اما توسعه زیرساخت ها، افزایش ظرفیت ذخیره سازی و رشد چشمگیر صادرات و ترانزیت، چشم انداز مثبتی را برای تبدیل انزلی به هاب لجستیکی شمال کشور رقم زده است.