مردم اولویت‌های کشور را بهتر درک می‌کنند
رضا شیران خراسانی از جزییات طرح «مشارکت مستقیم شهروندان در امور مقننه» می‌گوید.
شیوه مشارکت مردم در نظام قانونگذاری و اداره کشور یکی از مسائلی است که درباره مدل‌های آن بسیار سخن گفته شده است.
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، انتخابات یکی از نمادهای مشارکت مردم در اداره کشور است، اما مدل مشارکت مردم در اداره کشورهای توسعه یافته تنها به انتخابات محدود نیست. یکی از مدل‌های موفق مشارکت، تشکیل سازمان‌های مردم نهاد قدرتمند و همه‌گیر است.
همه‌پرسی و وجود احزابی که از پایگاه اجتماعی قوی برخوردارند از دیگر مشخصه‌های مشارکت است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران علاوه بر مشارکت غیرمستقیم که در قالب انتخابات تجلی می‌یابد، همه‌پرسی هم پیش‌بینی شده است. اما برخی کارشناسان و مسوولان معتقدند ساز و کارهای برگزاری همه‌پرسی در ایران دشواری‌هایی دارد که انجام آن را سخت کرده است.
به تازگی جمعی از نمایندگان مجلس طرحی را پیشنهاد کرده‌اند که در صورت تصویب نهایی، مردم می‌توانند با جمع‌آوری 500 هزار امضا طرح‌هایی را به مجلس پیشنهاد دهند. طراح این طرح رضا شیران خراسانی، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی است. او در پاسخ به «اعتماد» درباره جزییات این طرح سخن گفت.
آقای شیران خراسانی! چه شد به سراغ پیشنهاد طرح «مشارکت مستقیم شهروندان در امور قوه مقننه» رفتید؟ این طرح قرار است به چه نیازهایی پاسخ دهد؟
ما همیشه در کشورمان از ناکارآمدی حرف می‌زنیم و این ناکارآمدی را در اشخاص خلاصه می‌کنیم، در حالی که نقش ساختار را نادیده می‌گیریم. نقش ساختارها در ناکارآمدی موثر است. مساله بروز فساد، به مشارکت گرفته نشدن مردم در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، گران اداره شدن کشور و... همه نشان می‌دهند که ما باید ساختارها را اصلاح کنیم.
همان‌گونه که می‌دانید قانونگذاری در کشور ما به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود. در قانون اساسی آنچه به عنوان نقش غیرمستقیم دیده شده از طریق برگزاری انتخابات ممکن است که انتخابات نمایندگان مجلس و شوراهای شهر و روستا از مصادیق آن است.
برای مشارکت مستقیم مردم در قانونگذاری روش همه‌پرسی هم در قانون پیش‌بینی شده است اما با توجه به قانونی که درباره نحوه اجرای همه‌پرسی در سال 64 تصویب شده این روش به نوعی به همان «مشارکت غیرمستقیم» تبدیل شده است. با پیش‌شرط‌هایی مثل تقاضای رییس‌جمهور، امضای 100 نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم مجلس این کار خیلی سخت شده است.
قانونگذار وظیفه‌اش این است که نیازهای اجتماعی را از بدنه جامعه دریافت کند، این نیازها و مسائل را مطالعه کند و سپس با رجوع به خرد جمعی برای این نیاز ماده قانونی پیشنهادی بنویسد و سرانجام به تصویب نمایندگان برساند.
یا بالعکس اگر قانونی برای مردم مشکل‌ساز است باید حذف یا اصلاح شود. مردم بیش از همه با این مسائل درگیر هستند. ما باید به این باور برسیم که مردم از همه بهتر مسائل اجتماعی را درک می‌کنند. بنابراین اگر خود مردم وارد فرآیند قانونگذاری شوند همه اولویت‌ها بهتر تشخیص داده می‌شود و هم اینکه نتیجه بهتری در پی دارد.
ما باید طرح را به گونه‌ای طراحی می‌کردیم که خلاف قانون اساسی نباشد. اگر یک مساله‌ای را 500 هزار نفر از مردم تقاضا کنند هیات رییسه موظف است که این طرح را برای امضا در اختیار نمایندگان قرار دهد و اسامی نمایندگان امضا‌کننده را منتشر کند. مطابق قانون حداقل 10 نماینده مجلس باید طرح پیشنهادی را امضا کنند تا در فرآیند قانونگذاری قرار گیرد. تصور من این است این طرح می‌تواند ارتباط مردم را با قوه مقننه تسهیل کند.
روش پیشنهادی شما برای طرح پیشنهاد اولیه و جمع‌آوری امضاها چه بوده است؟
پیشنهاد ما این بوده که سامانه‌ای طراحی شود و گروههای مرجع بتوانند طرح‌های پیشنهادی‌شان را برای امضای مردم در این سامانه قرار دهند. احزاب، تشکل‌های دارای مجوز، رسانه‌ها، انجمن‌های صنفی، انجمن‌های علمی، اتحادیه‌های علمی و صنفی از جمله گروههای مرجع به شمار می‌روند.
بر اساس پیش‌بینی شما باید تشکل‌های شناسنامه‌دار پیشنهاد اولیه را تهیه کنند و بعد مردم امضا کنند. اما شما حتما می‌دانید که فعالیت تشکل‌های مدنی و علمی در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و بسیاری از آنها شبه‌دولتی‌اند. نمی‌شد مکانیزم دیگری برای نقش‌آفرینی مردم طراحی کنید؟
طرح باید از پشتوانه علمی و تخصصی برخوردار باشد. به همین دلیل ما پیش‌بینی کردیم که تشکل‌ها و اتحادیه‌ها و صنوف پیشنهاد اولیه را تهیه کنند. مثلا اگر در حوزه کارگری قرار است طرحی به مجلس بیاید باید از سوی نهادهای قدرتمند و دارای پشتوانه علمی مطرح شود.
نقد شما هم درست است. ما باید در حوزه تشکل‌های اجتماعی، سازمان‌های مردم نهاد، نهادهای صنفی و علمی را تسهیل کنیم و مردم بتوانند به راحتی این تشکل‌ها را تاسیس کنند. تشکل‌ها باید دارای پایگاه اجتماعی باشند و مردم بتوانند به آنها اعتماد کنند.
شما از لزوم تسهیل فعالیت‌های تشکل‌ها سخن می‌گویید در حالی که همین حالا سازمان‌های مردم نهاد قانون مشخصی ندارند و چند بار هم میان وزارت کشور و مجلس این بحث مطرح بوده که قانون جامعی برای تشکیل سازمان‌های مردم نهاد تصویب شود. بهتر نبود اول به عنوان پیش زمینه، فعالیت سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های صنفی و علمی تسهیل شود؟
این طرح این اجازه را می‌دهد مردم اولویت‌ها را مطرح کنند. این هم یکی از اولویت‌ها است. اگر مردم همین مشکل را هم طرح کنند و نسبت به آن مساله حساسیت نشان دهند مجلس هم توجه بیشتری نشان می‌دهد. نهاد قانونگذاری باید تعداد زیادی قانون و آیین نامه را آماده کند. مثلا خیلی از آیین نامه‌های اجرایی قوانینی که قرار بوده نوشته شدن، معطل مانده است. ما قانونی داشته‌ایم که بیش از چهار سال طول کشیده تا آیین نامه اجرایی‌اش تدوین شود.
مثلا انتشار فهرست اسامی افراد ممنوع‌الخروج در سامانه‌ای مخصوص یکی از کارهایی است که معطل نوشته نشدن آیین نامه اجرایی است. از طرف دیگر طرح‌هایی همین حالا در مجلس در حال بررسی‌اند که ما نمی‌دانیم چقدر از نظر مردم ممکن است در اولویت باشند و آیا واقعا از نظر آنان اولویت با همین طرح‌ها است.
چرا عدد 500 هزار نفر را برای امضا‌کنندگان پیش بینی کردید؟ منطق تعیین چنین عددی چه بود؟
روی عدد خیلی با دوستان‌مان بحث و گفت‌وگو کردیم. ما حرف‌مان این است که مسائلی باید به مجلس بیایند که جنبه ملی یا دست‌کم منطقه‌ای داشته باشند و درواقع دارای درجه قابل توجهی از اهمیت باشند. مثلا اگر تعداد امضاها را خیلی کم پیش‌بینی می‌کردیم موجب شود مسائل جزیی با امضای کم به مجلس پیشنهاد شود.
مثلا مردم یک شهر 200 هزار نفری می‌توانستند یک طرح را به مجلس پیشنهاد کنند در حالی که با عدد 500 هزار امضا‌کننده درجه اهمیت پیشنهاد مطرح شده بهتر روشن می‌شود. مسائلی در کشور وجود دارد که ممکن است 10 میلیون نفر پیشنهاد اصلاح یا تصویب آن را امضا کنند.
شما برای طراحی این طرح با کارشناسان هم مشورت کرده‌اید؟
بله، من با دوستانم که تحصیل کرده حقوق هستند، مشورت کردم. تجربه برخی از کشورها مثل اروگوئه را مطالعه کردم و سعی کردیم متناسب با چارچوب‌های قانون اساسی این طرح را تهیه کنیم.
این طرح در چه مرحله است. به نظرتان با توجه به مشکلات و چالش‌های ساختاری به نتیجه می‌رسد؟
این طرح فعلا در کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس مطرح است. امیدوارم هم مردم نسبت به آن حساسیت بیشتری نشان بدهند و هم اینکه نمایندگان مجلس از آن استقبال کنند تا بتوانیم طرح را به تصویب برسانیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.