پیوستن قزاقستان به جمع شرکای کریدور ترانس افغان

به گزارش تین نیوز به نقل از ریل نیوز، «سریک ژومانگارین» در جریان نشست مشترک خود با عبدالغنی برادر همتای افغان خود در کابل، از تصمیم قطعی دولت قزاقستان برای سرمایه گذاری و مشارکت در ساخت کریدور ترانس افغان خبر داده و تاکید کرد که این پروژه منافع گسترده ای برای آستانه در بر خواهد داشت.

منافع قزاقستان و دیگر اعضای CIS از پیوستن به پروژه ترانس افغان

کریدور ترانس افغان بر اساس آخرین نقشه موجود، از داخل خاک ازبکستان آغاز شده و پس از عبور از مرز ترمز، راهی مزار شریف و سپس کابل و پیشاور در پاکستان خواهد شد. به نوشته نشریه تایمز  آستانه، قزاقستان قرار است در تامین ناوگان مورد نیاز برای کریدور ریلی ترانس افغان مشارکت داشته باشد. این کشور طی سه سال اخیر، میزان صادرات ریلی خود به افغانستان را بیش از ۱۴ درصد افزایش داده که نشانگر اهمیت یافتن توسعه تجارت میان دو کشور است. در حقیقت، میزان صادرات ریلی قزاقستان به افغانستان از  سال ۲۰۲۱، بیش از ۱.۵ میلیون تن افزایش یافته و به ۲.۷ میلیون تن رسیده است.

به نوشته نشریه تایمز آستانه، پیش بینی کارشناسان بازرگانی قزاقستان این است که تا سال ۲۰۳۰ میزان صادرات ریلی این کشور به افغانستان بیش از ۴۰ درصد رشد داشته باشد. نخستین قطار باری قطاقستان به افغانستان را شرکت «تمیر ژولی اکسپرس» در ۲۴ آوریل سال جاری اعزام نمود. بارهای ترانزیتی ریلی اعزام شده به سمت افغانستان به صورت ترکیبی حمل شده و پس از عبور از این کشور راهی پاکستان و سپس بندر جبل علی در امارات خواهد شد. مدت زمان سیر این محموله ترانزیتی نیز ۲۰ الی ۲۵ روز تخمین زده می شود.

عمده تمرکز قزاقستان بر مسیر افغانستان مربوط به صادرات غلات و گندم بوده که کشورهای عربی بزرگترین خریدار این محصولات به حساب می آیند. قزاقستان طی سال های اخیر، تلاش گسترده ای برای دستیابی به بازار بزرگ کشورهای عربی داشته و به همین منظور، مقام های ارشد این کشور در تاریخ ۲۷ فروردین ماه، در نشست مشترک وزرای کشورهای آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس در تاشکند شرکت داشتند. هرچند، دیگر کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمستان و جمهوری آذربایجان نیز در این نشست حضور داشتند که نشانگر اهمیت دستیابی به بازار شورای همکاری خلیج فارس از سوی کشورهای CIS است.

همچنین، دو کشور قزاقستان و ترکمنستان در حال توسعه زیرساخت های ترمینال باری مشترک خود یعنی «بینیو» بوده که قصد دارند ظرفیت بارگیری این ترمینال را به ۱۲ هزار تن در کف و ۳ هزار تن در طبقات برسانند. این ترمینال مشترک نهایتا به هر دو کشور اجازه خواهد داد تا حجم بار ترانزیتی به سمت افغانستان را تا میزان چشمگیری افزایش دهند.

از سوی دیگر، کشورهای آسیای مرکزی که مسیر بار کریدور میانی نیز محسوب می شوند، به دنبال انتقال بار ترانزیتی غرب چین به سمت جنوب، با استفاده از مسیر افغانستان هستند. این نکته را نیز باید در نظر داشت که قزاقستان، علاوه بر خط ریلی موجود اتصالی با چین، در حال ساخت دو خط ریلی مشترک دیگر با این کشور بوده که این موضوع می تواند صادرات و ترانزیت بار ریلی این کشور چین را تا سطح چشمگیری افزایش دهد. در حال حاضر نیز، میزان بار ترانزیتی استان «شی یان» چین به سمت قزاقستان، طی یک سال گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است.

آیا مسیر ایران دور خواهد خورد؟

اکنون نوبت به این سوال رسیده که آیا در صورت ساخت پروژه ترانس افغان، این پروژه تهدیدی جدی علیه منافع ترانزیتی ایران محسوب خواهد شد یا خیر؟ پیش از پاسخ به این سوال باید این نکته را بدانیم که علاوه بر عزم جدی مشترک افغاسنتان و کشورهای CIS برای ساخت کریدور «ترانس افغان»، سرمایه هنگفت سه کشور قطر، امارات و عربستان سعودی به عنوان پشتوانه مالی این پروژه محسوب شده و همین امر، عملیات ساخت پروژه را تا حد زیادی تسهیل خواهد کرد.

چین نیز به عنوان یکی از منتفعین غیر مستقیم پروژه ترانس افغان که قصد ترانزیت بار صادراتی خود از طریق این مسیر به سمت جنوب را دارد، به طور حتم حامی فنی این پروژه خواهد بود. همچنین، با توجه به روابط نزدیک میان پکن و طالبان پس از سقوط دولت اشرف غنی، چینی ها به شکلی گسترده در بخش های مختلف معادن و صنایع افغانستان حضور دارند. در دوران جدید حکومت طالبان، چینی ها بخش های مختلفی از معادن سنگ های قیمتی افغانستان را در دست گرفته اند که می بایست برای خارج ساخت اکتشافات خود، مسیری مناسب پیدا کنند. به نظر می رسد کریدور ترانس افغان، همان مسیری باشد که چینی ها برای صادرات استخراج های مختلف خود به آن نیاز دارند.

در مقابل کریدور ترانس افغان، مسیر ایران و چابهار قرار دارد که به نظر می رسد به دلیل شرایط پر تنش موجود در خاورمیانه، کشورهای حوزه CIS و تا حدی چین، ترجیح می دهند مسیری امن تر و به دور از تحریم های احتمالی برای مبادلات تجاری خود پیدا کنند. اگرچه امنیت و سهل الوصول بودن مسیر ایران به لحاظ شرایط توپوگرافی با کریدور ترانس افغان قابل قیاس نیست، اما باید این نکته را در نظر داشت که در خصوص کریدور میانی یز همین موضوع رخ داد. همسایگان دو طرف دریای خزر و چین ترجیح دادند به جای مسیر ایران، از مسیر پر هزینه این کریدور استفاده نموده و دردسر حمل ترکیبی از عرض دریای خزر را به جان بخرند.

لذا در خصوص مسیر چابهار نیز به نظر می رسد همان ماجرا بار دیگر در حال تکرار بوده و به طور حتم، راه اندازی کریدور ترانس افغان، ضربه قابل توجهی به آینده مسیر چابهار ایران خواهد زد. لذا ورود دستکاه دیپلماسی به موضوع کریدور ترانس افغان و آینده آن در راستای حفاظت از منافع ملی کشورمان در صنعت ترانزیت بسیار حیاتی بوده و می بایست بدون فوت وقت به این مساله رسیدگی نماید.