افت و خیز لایروبی تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران

تین نیوز | تنها دریاها و اقیانوس‌ها نیستند که می‌توانند میزبان کشتی‌ها باشند؛ رودخانه‌هایی نیز وجود دارند که با توجه به وسعت و عمقشان، قابلیت کشتیرانی دارند و می‌توانند شناورهای بزرگ را در خود جا دهند.

کارون تنها رودخانه قابل کشتیرانی در ایران است؛ 190 کیلومتر از این رودخانه که بین بند قیر و خرمشهر واقع شده و شامل مجموعه آب رودخانه‌های کارون و دز است، قابل کشتیرانی است. کارون از یک‌طرف در خرمشهر به اروندرود که رودخانه‌های دجله و فرات از کشور عراق نیز به آن می‌ریزند وصل می‌شود و از طرف دیگر، یعنی از سمت رودخانه بهمن‌شیر به خلیج‌فارس و از آن طریق به اقیانوس هند مرتبط می‌شود.
این ارتباط نه‌تنها از لحاظ ارتباطات بین‌المللی یک مزیت است بلکه می‌تواند در ایجاد سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری ارزان، سریع و سازگار و مناسب با محیط‌زیست نیز مؤثر باشد. ایران می‌تواند از طریق کارون و اروند، کالا را از طریق کشتی تا اهواز برساند و از آن‌سو، کالاهای ایرانی را برای صادرات از این شهرستان به بنادر خرمشهر، آبادان و بندر امام منتقل کند.
کارون که توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته و به‌عنوان طولانی‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران، کانون شکل‌گیری بزرگ‌ترین تمدن‌ها بوده، در حال حاضر از مشکلات بسیاری رنج می‌برد و به گفته کارشناسان، در حال تبدیل‌شدن به نهری کم آب و کوچک است.

کارشناسان در بیان مشکلات این روزهای کارون، معتقدند کاهش دبی رودخانه و بازگشت آب از سوی دریا، شوری آب کارون را افزایش داده و معضل آلودگی آب رودخانه را تشدید کرده است. به گفته آنان، بوی تعفنی که بر اثر تجزیه فاضلاب‌ها در فضای اطراف رودخانه پخش می‌شود از دیگر معضلات رودخانه است. همچنین احداث سدهای متعدد در طول مسیر، موجب خشک شدن پایین‌دست و نابودی حیات در اطراف رودخانه شده است.

به گفته ناصر رضایی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پسماندهای کشاورزی به میزان ۴۸ درصد و فاضلاب‌های شهری به میزان ۲۶ درصد، مهم‌ترین منابع آلودگی رودخانه کارون هستند. او معتقد است حوضچه‌های پرورش ماهی در سرشاخه‌ها که بدون هیچ‌گونه تصفیه و حتی تصفیه مقدماتی، مستقیما وارد رودخانه می‌شوند، آلودگی بیش از حد و مرگ تدریجی اکوسیستم آبی و تنوع زیستی کارون را سبب شده است.

احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، معتقد است که هیچ گوش شنوایی برای قضیه کارون وجود ندارد، او می‌گوید: 10 سال پیش قرار بود معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در شورای حفاظت کیفی رودخانه کارون به‌منظور وارد شدن به بعد اقتصادی رودخانه کارون شرکت کند اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد. او معتقد است با توجه به اینکه کارون به تولید سالانه 13.5 میلیون تن محصولات کشاورزی کمک کرده و 50 هزار میلیارد تومان درآمدزایی دارد، بد نیست که بخشی از این پول برای خود رودخانه هزینه شود. از سوی دیگر گفته می‌شود که کاهش شدید آب رودخانه کارون باعث شده سواحل و تفریحگاه آن به محلی برای تجمع حشرات و حیوانات موذی تبدیل شود.

جزییات برنامه لایروبی کارون
بررسی‌ها نشان می‌دهد که 23 میلیون مترمکعب از رودخانه کارون باید لایروبی شود که حدود 10 میلیون مترمکعب از این میزان، مربوط به لایروبی در محدوده شهر اهواز است. به گفته عباس کایدخورده، مدیر دفتر مطالعات و ساماندهی رودخانه‌های استان خوزستان، محدوده مورد نظر برای لایروبی کارون، از منطقه زرگان در ابتدای اهواز آغاز شده و تا خرمشهر ادامه می‌یابد.
او می‌گوید که عملیات لایروبی در برخی محدوده‌ها در حال انجام است اما به دلیل کمبود اعتبار، پیشرفت کار به‌کندی انجام می‌شود. مدت‌زمان لازم برای لایروبی کارون در محدوده شهر اهواز را دو تا سه سال و کل رودخانه کارون را یک دوره 10 ساله عنوان کرده‌اند. به گفته مدیر دفتر مطالعات و ساماندهی رودخانه‌های استان خوزستان، از سال 92 تا 93 تنها 3.5 میلیون مترمکعب از کارون در فاصله پل پنجم تا چنیبه در محدوده اهواز با پیشرفت فیزیکی 40 درصد و نیز ساحل راست رودخانه در خرمشهر حدفاصل پل‌های قدیم و جدید که انباشته از آثار جنگ و تعمیرات مربوط به لنج ها و ساخت و ساز در ساحل رودخانه بود، لایروبی شده است.

در دی‌ماه سال 93 اعلام شد که عملیات لایروبی و نی زدایی رودخانه کارون در محدوده‌ای از اهواز به طول 9 هزار و 200 کیلومتر آغاز شده است، همچنین گفته شد که این طرح در 9 بازه زمانی انجام خواهد شد. شکر خدا موسوی، نماینده اهواز در مجلس بودجه لازم برای لایروبی کارون در سطح شهر را 95 میلیارد ریال اعلام کرده است، به گفته او 25 درصد از این اعتبار تأمین شده و به پشتوانه همین بودجه، لایروبی آغاز شده است. آن‌طور که او می‌گوید، کمبود بودجه از دلایل اصلی توقف و به تعویق افتادن لایروبی کارون بوده است.