پیامدهای غیرمستقیم بازگشت تحریم ها
از روز گذشته با فعال سازی مکانیسم اسنپ بک توسط سه کشور اروپایی، تحریم های تعلیق شده سازمان ملل علیه ایران بازگشتند. حالا زمان محک وعده های مطرح شده از سوی وزیر نفت و سایر اعضای دولت است که بی تاثیر بودن بازگشت تحریم ها بر وضعیت تولید و صادرات نفت ایران را نشان دهد.
«قرار نیست با فعال شدن مکانیسم ماشه، این تحریم ها بیش از آن چیزی باشد که وزارت خزانه داری آمریکا به صورت یکجانبه اعمال کرده است. طبیعتاً ما براساس شرایطی که در آن قرار می گیریم تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد». این صحبت ها آخرین واکنش رسمی محسن پاک نژاد، وزیر نفت دولت چهاردهم چندروز پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت ۶قطعنامه تحریمی سازمان ملل بود. از روز گذشته با فعال سازی مکانیسم اسنپ بک توسط سه کشور اروپایی، تحریم های تعلیق شده سازمان ملل علیه ایران بازگشتند. حالا زمان محک وعده های مطرح شده از سوی وزیر نفت و سایر اعضای دولت است که بی تاثیر بودن بازگشت تحریم ها بر وضعیت تولید و صادرات نفت ایران را نشان دهد.
به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، با فعال شدن مکانیسم ماشه ۶قطعنامه ای که طی سال های ۱۳۸۵ تا زمان امضای برجام وضع شده بودند؛ بازخواهند گشت. این قطعنامه ها شامل ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹، محدودیت هایی را از برنامه هسته ای و موشکی تا حمل و نقل و کشتیرانی را در برمی گیرد. با فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران در فهرست کشور هایی قرار می گیرد که برای نظم و امنیت جهانی غیرقابل اعتماد به حساب می آیند. تحریم ها شامل محدودیت های مالی، بانکی، نفتی و صادرات فناوری های حساس هسته ای است که قبلاً در چارچوب برجام لغو شده بودند. تحریم هایی که از سال ۲۰۰۶ به این سو علیه ایران وضع شده بودند، با هدف فشار بر تهران با افزایش محدودیت های مالی، ممانعت از سرمایه گذاری های خارجی و کاهش میزان صادرات نفت و همکاری های مالی بین المللی تنظیم شده اند.
با فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران، میزان اثرگذاری آن در بخش تولید و درآمدهای نفتی همچنان محل سوال است. گروهی از کارشناسان معتقدند تهران می تواند با حفظ شبکه پیچیده فروش نفت، جریان صادرات خود را ادامه دهد، اما احتمالا باید مشتریان آسیایی را با قیمت های پایین تر راضی نگه دارد. در این میان همسویی روسیه و چین نقش مهمی در کاهش اثرات اقتصادی تحریم ها دارد. گفته می شود اخیرا هند نیز به جمع خریداران نفت ایران اضافه شده است. بااین حال، فعال شدن مکانیسم ماشه از جنبه های مختلفی تجارت ایران را تحت تاثیر قرار می دهد.
به باور کارشناسان، فعال سازی مکانیسم ماشه بیشتر از آنکه یک راهکار عملی برای محدود کردن صادرات نفت ایران باشد، یک ابزار حقوقی و سیاسی است. تجربه گذشته نشان می دهد که ایران توانسته حتی تحت شدیدترین تحریم ها، جریان فروش نفت خود را حفظ کند و با شبکه ای از واسطه ها، کشتی ها و روش های انتقال نفت، بازار خود را باز نگه دارد. مقاومت چین، هند و روسیه و همچنین بهبود روابط ایران با کشورهای منطقه، امکان انسداد کامل تجارت نفت ایران را بسیار محدود کرده است. این کشورها عملا فشار تحریم ها را خنثی و با خرید نفت ایران، جریان صادراتی تهران را تضمین می کنند. در چنین شرایطی، بازگشت تحریم ها بیشتر جنبه نمادین و سیاسی دارد و احتمالا اهداف اقتصادی غرب را به طور کامل محقق نخواهد کرد.
مسیری برای افزایش تخفیف های نفتی ایران
چین بزرگ ترین خریدار نفت ایران است و از سال ۲۰۲۲ واردات خود را رسما گزارش نمی کند. هند نیز اخیرا پس از سال ها توقف، یک محموله نفت خام از ایران به ارزش ۱۱۱ میلیون دلار وارد کرده که نشان دهنده فاصله گیری هند از سیاست های تحریمی آمریکاست. روسیه نیز اعلام کرده که از بازگشت تحریم ها حمایت نخواهد کرد و با تلاش های سازمان ملل برای اعمال محدودیت ها مقابله می کند. در اردیبهشت سال جاری نیز وزیر نفت ایران در نشست مشترک اقتصادی با روسیه از امضای چهارقرارداد چهار میلیارد دلاری برای توسعه میادین نفتی خبر داد. این سه کشور عملا اثر تحریم ها را کاهش داده و امکان فشار واقعی بر صادرات نفت ایران را محدود می کنند.
یکی از پیامدهای غیرمستقیم بازگشت تحریم ها، افزایش تخفیف فروش نفت ایران است. تهران برای حفظ بازار مجبور است نفت خود را با تخفیف بیشتری عرضه کند و این شرایط سود بیشتری را نصیب پالایشگاه های چینی و هندی می کند. به همین دلیل، در بازار جهانی نفت، شاهد شکل گیری یک ساختار دولایه هستیم، بخشی از جهان به تحریم ها پایبند است و بخش دیگر، با خرید نفت ارزان ایران و روسیه، جریان انرژی خود را تامین می کنند.
این وضعیت فرصت اقتصادی ویژه ای برای خریداران آسیایی ایجاد کرده و مزیت رقابتی ایران در بازار غیررسمی نفت را حفظ می کند.به گزارش برخی رسانه ها، افزایش تخفیف نفت ایران باعث شده تا حتی اگر تحریم ها اجرایی شوند، تهران همچنان بازار خود را حفظ کند و خریداران آسیایی از فرصت خرید نفت ارزان بهره مند شوند.
بنابراین، مکانیسم ماشه به رغم جنبه های حقوقی و دیپلماتیک، در عمل تاثیر محدود و قابل پیش بینی بر جریان واقعی صادرات نفت ایران خواهد داشت و این کشور می تواند بدون کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی، فعالیت خود در بازار جهانی را ادامه دهد.
سرنوشت صادرات نفت ایران پس از تحریم ها
محسن قمصری، مدیر پیشین امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران اظهار می کند: به طور کلی با اجرایی شدن مکانیسم ماشه تفاوت خاصی با شرایط موجود نخواهیم داشت و تغییرات جدیدی در فروش و صادرات نفت ایجاد نمی شود. وی افزود: اکنون تقریبا ۹۷درصد آنچه که قرار است مکانیسم ماشه عملیاتی کند؛ اجرا می شود و چنددرصد تحریم اضافه شاید چندان موثر نباشد و تغییرات خاصی برای ما ایجاد نکند، ضمن اینکه به نظر می رسد سازوکار خاصی برای صادرات تدارک دیده شده است.
مدیر پیشین امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران ابراز امیدواری کرد که بتوانیم این دوره را نیز با موفقیت سپری کنیم. قمصری همچنین خاطرنشان کرد: تحریم های سازمان ملل در بخش نفت خیلی موضوعیت ندارد اگر هم چنددرصد تحریم ها بیشتر شود، به میزانی است که شاید روی سایر حوزه های اقتصاد و غیر از نفت تاثیر داشته باشد. به نظر نمی رسد در مورد مباحث نفتی تغییرات خاصی ایجاد شود، هرچند آنچه رخ می دهد، براساس نوشته ها و مکتوبات است و نمی توان پیش بینی دقیقی داشت، اما در هر حال آنچه براساس نوشته ها موجود است، به نظر می رسد تغییرات خاصی در بخش نفت ایجاد نشود.
سعید تاجیک، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه ساختار تحریم های اعمالی از سوی آمریکا، شدت بیشتری نسبت به تحریم های سازمان ملل علیه ایران دارد، گفت: آمریکا سازوکار اجرای تحریم را دارد، اما سازمان ملل چنین سازوکاری را در اختیار ندارد. همچنین آمریکا نظام لازم برای کنترل تحریم را دارد در حالی که سازمان ملل از چنین امکانی برخوردار نیست. اما مسئله اصلی اینجاست که این اجماع جهانی علیه ما اتفاق خوبی نبوده و نیست. ضمن اینکه تحریم های سازمان ملل می تواند به یک پایداری در تحریم های ایران منجر شود و حتی تحریم های آمریکا را هم به نوعی تقویت کند.
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه شاید اجرای مکانیسم ماشه در کوتاه مدت تاثیر جدی در اقتصاد ما نداشته باشد، افزود: باید توجه داشته باشیم که با فعال شدن این مکانیسم، رژیم تحریم ها علیه ایران مشروعیت بین المللی خواهد یافت و به دنبال آن، ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خواهد رفت. او اظهار داشت: مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه تحریم های سازمان ملل، تجارت خارجی و تولید در کشور را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد. ضمن اینکه شاهد بودیم که بازارهای ما حتی پیش از اجرای آن نسبت به این تحریم ها واکنش نشان داده و تشدید تحریم ها در اقتصاد ما به نوعی پیشخور شدند.
تاجیک درباره قدرت ایران در دور زدن تحریم های آمریکا و تاثیرپذیری کم ایران از تحریم های سازمان ملل نیز گفت: سوال اصلی این است که چرا باید اقتصاد ایران تحریم باشد که به راه های دور زدن آن فکر کند. زندگی با تحریم یک شرایط و زندگی عادی نیست؛ ما باید بتوانیم مشکلات خود را با دنیا حل کنیم. رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در ادامه با اشاره به تخفیف های نفتی ایران به کشور چین، گفت: تشدید تحریم ها و فعال سازی مکانیسم ماشه می تواند منجربه محدودیت شرایط فروش نفت ایران و افزایش تخفیف ها شود.
