خام فروشی صنعتی

تا می گوییم خام فروشی بلافاصله اذهان به سمت معدن و مواد معدنی می رود. شاید عمر استفاده از این واژه برابر با عمر اکتشاف نفت در ایران باشد اما این واژه هنوز هم در اقتصاد ایران بعد از 106 سال کاربرد دارد. امتیاز استخراج، بهره برداری و لوله کشی نفت و قیر در سراسر ایران (به جز پنج استان آذربایجان ، گیلان ، مازندران ، گرگان و خراسان ) به مدت 60 سال در سال 1280 میلادی و در دوره حکومت مظفرالدین شاه قاجار به دارسی داده و متعهد شده بود که از عواید حاصله 16 درصد به عنوان حق الامتیاز و 20 هزار لیره نیز به صورت نقد به عنوان سهم ایران، به دولت بپردازد. به دنبال واگذاری امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت به  ویلیام ناکس دارسی انگلیسی، کشورمان در پنجم خرداد 1287 خورشیدی گرمی طلای سیاه را لمس کرد و مدتی پس از  آن بحث خام فروشی نفت هم وارد ادبیات رسمی ایران شد. با توسعه معادن ایران اصلاح خام فروشی به حوزه معدن راه یافت، به طوری که این روزها مشاهد می شود این اصطلاح در حوزه معدن هم موارد استفاده زیادی پیدا کرده است. جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در زنجیره فرآوری نکته ایست که گاهی بر آن تاکید می شود.

اما اصطلاح خام فروشی را نباید در محدوده معدن و مواد معدنی نگهداشت این واژه در صنعتی هم می تواند کاربردهای ویژه ای داشته باشد. شاید عجیب باشد اگر بگوییم صنعت هم می تواند خام فروشی کند! خام فروشی صنعتی یعنی اینکه موقعیت های موجود در صنعت را به صورت خام در اختیار شرکت های خارجی قرار دهیم!

می دانیم که برای حیات و ممات هر صنعتی چیزی مهمتر از بازار نیست. صنعت بدون بازار یعنی حرکت کور در مسیر نابودی, اصلا تمام جنگ و جدل های دنیا هم برای تصاحب سهم بیشتر از بازار است. فعالان صنعتی با تمام قوا در تولید یک کالا می کوشند اگر نتوانند کالای خود را در بازار عرضه کنند کوشش آنها در تولید بی اثر خواهد ماند.

حال تصور کنید کشوری مانند ایران را با جمعیتی حدود 80 میلیون نفر که مردمانش نیازهای مختلفی دارند. نیاز به محصولاتی نظیر: انواع لوازم خانگی, انواع خودرو، غذا، پوشاک و... دارد و رفع نیاز هر یک از این محصولات، خود صنعتی بسیار قدرتمند را می طلبد. اگر حلقه را بازتر در نظر بگیریم و ظرفیت بازار کشورهای منطقه نیز بررسی کنیم، خواهیم دید که بستر بسیار خوبی برای حضور صنعتی قدرتمند در ایران وجود دارد. اما با توجه به چنین ظرفیتی؛ چگونه است که صنعت ایران از ایجاد چند برند جهانی باز مانده است؟ با نگاهی به قدمت هر یک از صنایع ایران، می بینیم که ایرانیان پیش از سایر رقبایشان در تولید صنعتی گام گذاشته اند، اما چرا نتوانسته اند در میدان رقابتی بازار صاحب چند برند معتبر باشند؟ مثلا صنعت لوازم خانگی ما خیلی قبل تر از کره جنوبی شروع به کار کرده؛ اما هنوز نتوانسته برندی نظیر « ال جی » یا « سامسونگ » داشته باشد! صنعت نساجی و پوشاک ما بسیار قدیمی تر از ترکیه است اما آرزوی مردمان ما خرید پوشاک ترک است! پایه های صنعت خودروی ما چند سال قبل از صنعت خودروی کره بنا نهاده شده اما سوار شدن بر خودروهای کره ای مایه مباهات و افتخار ایرانیان شده است! اگر به خوبی در اوضاع و احوال صنعتی خود بنگریم ده ها و شاید صدها مثال دیگر را بتوانیم بر شمریم. اما مشکل کجاست؟

به نظر می رسد مشکل از همان موضوع خام فروشی صنعتی باشد! ما در مورد تمامی مسائل بازار دچار پدیده خام فروشی شده ایم! و بازار را به راحتی در اختیار رقبا قرار داده ایم. البته معنای این سخن چنین نیست که باید از فردا مرزهای خود را به روی کالاها ببندیم و اجازه ورود هیچ کالای خارجی را ندهیم؛ بلکه برعکس منظور این است که از فرصت بازار خود نهایت استفاده را ببریم. اگر تولید کنندگان معتبر دنیا مایلند به بازار ایران وارد شوند با شرط و شروط خاصی این بازار در اختیارشان قرار گیرد.

مشارکت در تولید کالا و دستیابی ایران به دانش فنی از مواردی است که متولیان صنعت کشور باید بر روی آن تاکید فراوان نمایند. بازار بزرگ ایران جذابیت های فراوانی برای تمام تولید کنندگان دارد و این ما هستیم که باید تصمیم بگیریم این بازار بکر را همین طور خام و دست نخورده به آنان تحویل دهیم یا آنکه با تصمیم گیری صحیح و ضمن احترام به سلایق مختلف مشتریان, به دانش فنی مجهز شویم؛ برند سازی کنیم و گامی به سوی بازارهای دنیا برداریم.