کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در جنگ طرف چه کسی را می گیرند: ایران یا اسرائیل؟

سناریوی بی طرف ماندن کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در صورت رویارویی احتمالی ایران و اسراییل چقدر قابل اعتنا است ؟

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل منطقه گفت: این مساله که در صورت رویارویی مستقیم ایران و اسراییل کشورهای عرب خلیج فارس چه مواضعی اتخاذ می کنند یا در مراحل بعدی بی طرف می مانند یا خیر صرفا فرضیه است. ممکن است این گروه از بازیگران بی طرف نباشند. معنای ضمنی آن این است که ایران به این موضوع در حد یک سناریو فکر می کند.

قهرمانپور ادامه داد: اما اگر بخواهیم از مرحله سناریوسازی عبور کنیم، باید گفت در واقع ایران بعد از عملیات 7 اکتبر و آغاز جنگ غزه به دنبال آتش بس بوده است؛ البته که در این زمینه تلاش هایی نیز انجام شده است. امریکا هم در برقراری آرامش و آتش بس در غزه تلاش هایی کرده اما تلاش ها بی نتیجه مانده است و عملا آتش بسی برقرار نشده است.

به باور وی، در میانه تلاش ها قطر نقش ویژه ای ایفا کرده است. این کشور هم میزبان حماس بود و هم به این جنبش به لحاظ مالی بسیار کمک کرد. به گونه ای که در روزهای ابتدایی آغاز جنگ غزه جروزالم پست در گزارشی نوشت که حمله حماس به اسراییل طرح قطر بوده با این هدف که سناریوی روی کار آمدن طالبان در افغانستان این بار در غزه تکرار شود و حماس بتواند هم در غزه و هم در کرانه باختری به عنوان نیروی سیاسی اصلی حضور داشته باشد. این نشان از نقش مهم و قابل توجه قطر دارد. بنابراین ایران از ابتدا با قطر از نزدیک رایزنی داشته و مباحثی را در این زمینه مطرح کرده است. از سوی دیگر و در همان ابتدا ایران با عربستان مذاکراتی داشت. واقعیت این است که در یک طرف خواست ایران یعنی برقراری آتش بس مطرح است، اما در طرف دیگر کشورهای عربی قرار دارند که هرکدام از رویکردهای متفاوتی پیروی می کنند. کشورهایی مانند مصر و اردن که با اسراییل توافق صلح رسمی دارند، نمی توانند در مناقشات ایران و اسراییل جانب ایران را نگاه دارند و شاید بتوان این ادعا را داشت که حتی نمی توانند بی طرف بمانند، چراکه با اسراییل دارای مرز مشترک هستند و متعاقبا نگرانی های مشترکی دارند. کمااینکه در این زمینه اردن در رهگیری موشک های ایرانی نقش داشته است. 

او می گوید: گروهی دیگر کشورهایی هستند که تا پیش از عملیات 7 اکتبر به نوعی تلاش کردند درگیر تنش ها نشوند مانند مراکش که از دهه 1990 خود را از هرگونه رویارویی کنار کشید. بعد از حملات حوثی ها به تاسیسات نفتی آرامکو، عربستان و امارات و تاحدودی پادشاهی عمان نیز به تدریج خود را از تنش های میان ایران و اسراییل کنار کشیدند. بنابراین کشورهای حوزه خلیج فارس به دنبال این نیستند که در این مناقشه ورود کنند؛ هر چند که گزارش های تایید نشده ای وجود دارد مبنی بر اینکه عربستان موشک های حوثی ها را رهگیری می کند اما در عمل عربستان و امارات و عمان از ابتدا رویکرد بی طرفانه ای اتخاذ کرده اند.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به دیگر سوال در باب اینکه استراتژی و مواضع کشورهای عرب خلیج فارس در قبال رویارویی احتمالی ایران و اسراییل چه خواهد بود گفت: یکی از اهداف حاصله از عادی سازی روابط ایران و عربستان این است که تهران در امور ریاض دخالتی نداشته باشد و در واقع چالشی برای این کشور ایجاد نکند. از طرفی دیگر فرآیند ریاض فرآیند عادی سازی با اسراییل را کلید زد تا بتواند در مسیر روابط خود با تل آویو چالش ها را به حداقل برساند. کشورهای حوزه خلیج فارس این گونه استدلال می کنند که کشورهای کوچک و ضعیفی هستند که در برابر دو قدرت منطقه یعنی ایران و اسراییل قرار دارند؛ بنابراین استراتژی آنها این است که نباید وارد مناقشه این دو قدرت شد. در عین حال این امکان وجود دارد رفتارهای تاکتیکی متفاوتی را حین رویارویی از خود نشان دهند؛ به عنوان مثال ایران به امارات فشار بیاورد با این هدف که ابوظبی تحریم ها را اعمال نکند یا از سویی دیگر اسراییل به عربستان فشار بیاورد و این کشور مجبور شود فضای هوایی خود را دراختیار اسراییل قرار دهد. اما از منظر استراتژی در بلندمدت به نظر می رسد که این کشورها به این جمع بندی رسیده اند که خودشان را درگیر مناقشات خاورمیانه نکنند و به مساله اصلی خود یعنی توسعه اقتصادی بپردازند. به عبارتی بهتر نمی خواهند منافع خود را صرف مناقشه ای کنند که پایانی نامعلوم دارد. این سیاست را مدت ها پیش در امارات شاهد بودیم و اکنون نیز در عربستان این استراتژی دنبال می شود. عربستان سعی کرد حتی در یمن مداخلات خود را کاهش دهد و به این جمع بندی رسید برای اینکه به قدرتی منطقه ای تبدیل شود و مسیر توسعه اقتصادی را طی کند باید دخالت هایش را به حداقل برساند. علاوه بر این، بازیگران عرب حاکمیت و دولت های مستقلی هم دارند و براساس منشور سازمان ملل اجباری مبنی بر دخالت مستقیم آنها وجود ندارد. تجربه بهار عربی از 2011 تا 2017 یعنی زمانی که عربستان در یمن و سوریه و لبنان وارد مناقشه شد و از طرفی رویاروی ایران و ترکیه قرار گرفت، پیش روی این کشور قرار دارد. بنابراین پادشاهی درنهایت به این نتیجه رسید که دخالت در درگیری های منطقه هدر دادن منابع اقتصادی خواهد بود. عقیده من این سیاست در مناقشات کنونی همچنان ادامه خواهد داشت. پادشاهی ها و بازیگران عرب نه دنبال تشدید تنش با ایران هستند و نه به دنبال درگیری با اسراییل. از همین رو آنها هم با اسراییل در زمینه عادی سازی مذاکره می کنند و هم با ایران و ترکیه رایزنی دارند. اساسا کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به دنبال سرمایه گذاری بر همگرایی منطقه توسعه اقتصادی بلندمدت هستند و تمایل ندارند به مناقشات نظامی و سیاسی منطقه وارد شوند. به نظر می رسد این سیاست در شرایط کنونی منطقه نیز ادامه خواهد یافت.