◄ «راه توسعه» عراق؛ چالش تازه برای ترانزیت منطقه یا پروژه ای روی کاغذ؟ پیامدها برای ایران چه خواهد بود؟

در حالی که عراق با سرمایه گذاری میلیاردی به دنبال تبدیل بندر فاو به هاب ترانزیتی خلیج فارس و اتصال آن به ترکیه و اروپا است، کارشناسان حمل ونقل ایران می گویند این پروژه هنوز در مرحله تبلیغات و تفاهم نامه است؛ اما اگر در پنج سال آینده عملیاتی شود، می تواند بخشی از سهم ترانزیتی ایران را تحت تأثیر قرار دهد.

به گزارش تین نیوز، سال ها ایران از خود به عنوان چهارراه ترانزیتی منطقه یاد می کرد؛ اما اکنون پروژه های تازه در همسایگی کشور معادلات ترانزیتی را در خاورمیانه پیچیده تر کرده است. انتخاب عراق از سوی ترکیه برای دسترسی به خلیج فارس و سرمایه گذاری ۶ میلیارد دلاری در بندر فاو، پرسش هایی جدی درباره آینده نقش ایران در ترانزیت منطقه ایجاد کرده است.

بندر فاو، که در ساحل ۸۲ کیلومتری عراق در خلیج فارس قرار دارد، بخشی از پروژه بزرگ «راه توسعه» یا «طریق التنمیه» است که با هدف اتصال این بندر به ترکیه و سپس اروپا طراحی شده است. برخی ادعاها حتی حکایت از آن دارد که در صورت تکمیل، این بندر قابلیت رقابت با بنادر مهم منطقه همچون جبل علی امارات و بندر مبارک عمان را خواهد داشت.

امین ترفع، مدیرکل دفتر تجاری سازی و امور تشکل های وزارت راه و شهرسازی، در گفت وگو با ماهنامه ترابران اعلام کرد ۱۷ میلیارد دلار برای ساخت زیرساخت های این مسیر شامل بندر فاو، راه آهن، جاده، مراکز لجستیک و پایانه های مسافری اختصاص یافته است. وی تأکید کرد هرچند فعلاً بیشتر ابعاد این پروژه در سطح نمایش سیاسی و امضای تفاهم نامه ها قرار دارد، اما پیام آن روشن است: کشورهای منطقه با سرمایه گذاری مشترک در تلاش اند مسیرهای جدید امن و اقتصادی ایجاد کنند.

ترفع با بیان این که آماده سازی زیرساخت های حداقلی این مسیر می تواند طی پنج سال آینده صورت گیرد، خاطرنشان کرد در صورت تحقق کامل و ایجاد مزیت های امنیتی و اقتصادی، این کریدور قادر خواهد بود بخشی از سهم ترانزیتی ایران را جذب کند.

وی مهم ترین اقدام ایران برای مقابله با چنین پروژه هایی را ایجاد اتحادهای اقتصادی و ترانزیتی با همسایگان دانست و تأکید کرد: همان طور که عراق با همکاری ترکیه، امارات و قطر پیش رفته است، ایران نیز باید از ظرفیت مثبت نگاه کشورهای منطقه استفاده و مشارکت های چندجانبه شکل دهد تا بتواند سهم خود از جریان ترانزیت را تثبیت کند.

این کارشناس ضمن اشاره به ادعاهای مطرح درباره کاهش زمان حمل کالا از مسیر راه توسعه گفت: چنین محاسباتی فعلاً در حد شعار است زیرا هیچ یک از زیرساخت های این کریدور ساخته نشده و حتی آزمایش های عملیاتی صورت نگرفته است. به گفته وی، رقابت در ترانزیت امری طبیعی است و باید با مزیت های هزینه ای، لجستیکی و اصلاح فرآیندهای داخلی، جایگاه ایران را تقویت کرد.

ترفع همچنین توسعه زیرساخت های عراق را تهدید مستقیم علیه بنادر ایران ندانست و افزود بنادر جنوبی ایران سهم کمی در ترانزیت دارند و عملکرد بنادر عراق نیز عمدتاً تجاری و مربوط به صادرات و واردات این کشور است. به اعتقاد وی، اولویت اصلی ایران نه توسعه زیرساخت، بلکه اصلاح فرآیندها و رویه های تجاری و گمرکی است.

او با اشاره به ادعاهای مطرح درباره جذابیت حمل کالا از چین از طریق بندر فاو اظهار کرد این مسیر با توجه به زمان طولانی حمل دریایی، انتقال، و سپس حمل زمینی، در حال حاضر منطقی به نظر نمی رسد.

در نهایت، وی تأکید کرد بخش عمده اظهارات مطرح شده درباره مسیر راه توسعه، همچنان فاقد پشتوانه اجرایی و شفافیت است. ابهامات متعدد در زمینه تأمین بار، نقش اقلیم کردستان، مدل اقتصادی و زیرساختی این مسیر سبب شده قضاوت دقیق درباره آن ممکن نباشد.