◄ توانمندی‌ های ایران برای صدور خدمات فنی و مهندسی در زیرساخت های حمل و نقل

حوزه تخصصی موضوع بحث : پروژه های عمرانی زیرساخت های حمل و نقل اعم از راه، راه آهن، مترو، بنادر و فرودگاه ها (ساخت – نگهداری - بازسازی). شامل: مطالعات امکان سنجی اولیه و نهایی، مسیریابی و زیرسازی، پل و تونل و دیگر ابنیه فنی، روسازی، ساختمان و تاسیسات، مدیریت و نظارت بر اجرای پروژه ها و ...

نکات کلیدی :

1. کشور ایران دانش فنی مناسبی در زمینه امکان سنجی، طراحی و ساخت این نوع پروژه ها دارد و ارتباط تنگاتنگ دانشگاه های ایران با مجامع بین المللی و میزان تحقیقات و مقالات ایران نشان دهنده تراز مناسب علمی ایران می باشد. این دانش علاوه بر دانشگاه ها در پروژه های متعدد داخلی و خارجی به صحنه عمل و تجارب اجرایی و مدیریتی درآمده است.
2. کشور ایران شرکت های مهندسی مناسبی در خصوص خدمات فنی و مهندسی در مطالعه، طراحی و ساخت این نوع پروژه ها دارد که اغلب این شرکتها وابسته به دولت نیستند.
3. شرکت های ایرانی تجارب قابل توجهی در این حوزه و انواع پل ها و تونل ها را در سطوح پروژه های شاخص در تراز بین المللی دارد و این تجارب هم در داخل کشور و هم در دیگر کشورها وجود دارد. ساخت هزاران کیلومتر راه آهن، صدها کیلومتر متروی شهری و هزاران کیلومتر آزادراه و بزرگراه و صدها کیلومتر پل و تونل و ساخت بنادر بزرگ و فرودگاه ها با توان داخلی شاهد عینی این توان مندی می باشد.
4. نیروی انسانی متخصص ایرانی در امور مهندسی و مدیریت پروژه ها علاوه بر سطح بالای دانش و نبوغ علمی، از حیث اقتصادی نیز بسیار ارزانتر از نیروهای متخصص کشورهای پیشرو علمی و مهندسی می باشد.
5. ایران در زمینه تولید مصالح و تجهیزات اعم از سیمان، فولاد، قیر و تجهیزات تخصصی نظیر همه مصالح ساخت راه ها و راه آهن ها از جمله تولید ریل و متعلقات روسازی و تجهیزات علایم و ارتباطات و تجهیزات کنترل هوشمند؛ علاوه بر تامین نیاز داخلی، قادر به تامین و صدور برای پروژه های عمرانی دیگر کشورها می باشد.
6. تولید این مصالح و تجهیزات در ایران معمولا قیمت هایی کمتر از قیمت های رایج جهانی دارد و لذا صادرات این اقلام به ویژه به کشورهای همسایه مقرون به صرفه می باشد. شرکت های ایرانی با لحاظ عوامل فوق الاشاره قادر به ارائه قیمت های مناسب و رقابتی در تراز بین المللی برای انجام این پروژه ها هستند.
7. در بسیاری از کشورها (به ویژه در کشورهای منطقه و کشورهای آفریقایی) این میزان دانش، تجربه، نیروی انسانی و توان تولیدی فراهم نیست و نیازمند به واردات در این زمینه هستند.
8. اغلب کشورهای همسایه ایران و کشورهای آفریقایی نیازمند توسعه چشمگیر در حوزه زیرساخت های حمل و نقل هستند.
9. برخی کشورهای همسایه یا کشورهای آفریقایی توان مالی مناسبی برای تامین مالی پروژه ها و واگذاری اجرای پروژه ها به صورت نقد ندارند. شایان ذکر است گرچه دولت ایران امکان محدودی برای سرمایه گذاری برای اجرای پروژه ها دارد لیکن منابع نقدینگی قابل توجه در ایران از طریق نظامات بانکی و بازارهای مالی برای شرکت های ایرانی قابل استفاده است.
10. شرکتهای ایرانی بجای دریافت نقدی برای انجام این پروژه ها، قادر به استفاده از روش های تهاتری همچون پذیرش ترانزیت یا سواپ مواد و محصولات معدنی و نفتی، برداشت و فرآوری مواد معدنی و صادرات آنها به لحاظ همسایگی با کشورهای متعدد و دسترسی به آبهای آزاد دارد. استفاده از این روش ها موجب تقلیل هزینه تامین مالی پروژه ها در مقایسه با روش های مذکور در بند قبل می گردد. ضمنا تاثیرپذیری این روش ها از شرایط تحریمی کمتر می باشد.
11. شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل به عنوان یک شرکت تخصصی دولتی قادر به ایفای نقش رابط بین کشورها در این حوزه و احراز صلاحیت و معرفی شرکت های توانمند و احیانا مدیریت پروژه ها (GC یا MC) می باشد.
12. کاهش اعتبارات عمرانی در سال های اخیر موجب معطلی ظرفیت شرکت های ایرانی و مشکلات مالی و مدیریتی می باشد و چاره جویی برای این ظرفیت های کاری برای دوام این توانمندی ها و کمک به اقتصاد ملی و کاهش جذب نخبگان به دیگر کشورها ضروریست.
13. صدور خدمات فنی و مهندسی علاوه بر اینکه موجب درآمدزایی و تولید دانش بنیان می باشد، موجب ارتقاء دانش و تکنولوژی و مدیریت پروژه ها در شرکت های ایرانی فعال در این حوزه به تراز بین المللی می گردد.
14. اشتراکات قابل توجه ایران با هر یک از کشورهای منطقه یا آفریقایی اعم از اشتراکات مذهبی، تاریخی، زبان، اجتماعی، حسن همجواری،  و .. باعث تسهیل این روابط است و می توان از نقش سازمان های بین المللی مشترک و اجلاس های دیپلماتیک و کمیسیون های اقتصادی در این جهت بهره برد.
15. افزایش روابط تجاری و عمرانی با کشورهای همسایه و کشورهای آفریقایی یکی از محورهای دیپلماسی اقتصادی است که موجب همگرایی منطقه ای، رونق اقتصادی و کاهش فشارهای تحریمی است و همسو با سیاست های اقتصاد مقاومتی و راهبرد درون زایی و برون گرایی است.

نتایج و پیشنهادات:

الف- جا دارد روی انجام پروژه های مناسب تمرکز و پیشنهادهای مناسب برای هر کشور و حسب هر پروژه تهیه و مطرح شود و از نقش بخش خصوصی بیش از پیش حمایت شود.

ب- باید بیشترین نقش و تعهدات از سوی بخش خصوصی به ویژه مجامع صنفی باشد و دولت صرفا نقش هدایت گری و حامی را ایفا نماید.

ج- سازوکار عملیاتی کردن صدور خدمات فنی و مهندسی و سنجش هر پروژه باید مجزا صورت گیرد.

د- پیشنهاد می شود شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در صورت کسب اجازه از مراجع قانونی، نقش یک ستاد هماهنگی و بازاریابی بین المللی در این حوزه را ایفاء نماید و یا آنکه فعالتر از آن گردد و نقش یک شرکت  پیمانکاری عمومی (GC) را داشته باشد ( راسا انجام پیمانکاری پروژه های خارج از کشور را برعهده گرفته و آن را با استفاده از شرکت های توانمند داخلی به انجام برساند. مشابه وضعیتی که در سال های قبل مجری پروژه های برون مرزی وزارت راه برعهده داشته است).

هـ - پیشنهاد می شود همانند کلان راهبرد ابتکار کمربند راه که چین دنبال می کند، ایران نیز در راستای تقویت جایگاه کشور در ترانزیت منطقه ای، بسته حمایتی مشخصی برای حمایت از طرح های زیربنایی کشورهای هدف (کشورهای همسایه و کشورهای آفریقایی) تهیه و منتشر نماید.

این نوشته در صدد بیان مشکلات این موضوع نبوده و به معنای ساده انگاری این پیشنهاد (بازاریابی بین المللی و فعالیت در صحنه دیگر کشورها) نیست.

مقام معظم رهبری : امواج نشاط آفرین «ما می توانیم» را تقویت کنید.

* مشاور امور اقتصادی و تامین مالی طرح های توسعه راه آهن