مدیریت امنیت هوانوردی؛ چگونه و چرا؟

مجموعه سه جلدی کتاب های  مدیریت امنیت هوانوردی،  اولین و جامع ترین مرجع در نوع خود در این مهم ترین موضوع یعنی امنیت هوانوردی است که هدف آن دستیابی به یک دیدگاه جهانی در موضوع امنیت هوانوردی است.

این واقعیت در حال تحول ایجاب می کند که مدیریت امنیت هوانوردی نه تنها بر اساس مقتضیات هر کشور بلکه با تلاش هماهنگ جهانی برای یافتن بهترین شیوه ها نیز پیگیری شود و صرف نظر از اینکه منشاء های آن کجاست در یک پارادایم جهانی ادغام شود تا آگاهی ها و دانش آن توسعه یافته و به نسل بعدی مدیران امنیت هوانوردی منتقل گردد. با این حال زمینه ها و برنامه های آموزشی مناسبی که فرصتی جهت یادگیری و تمرین مدیریت امنیت هوانوردی را فراهم کند یا وجود ندارد و یا تلاش های کم، جزیره ای و جسته و گریخته متفرقه ای انجام شده است. در حالیکه ما به مجموعه مدونی نیاز داریم تا به بسیاری از موضوعات چالشی مثل ویژگی های ذاتی شخصیتی، ضرورت سازمان های واحد امنیت هوانوردی با هزینه های به مراتب پایین تر و بهره ورتر و رفتارها و مهارت های حرفه ای خاص در مدیریت یکپارچه امنیت هوانوردی کشور بدون دخالت در ساختار صحیح حکمرانی واحد مدیریت هوانوردی کشور بپردازد.

بدیهی است وقتی با صراحت پرسیده شود برای یادگیری ایده ها، افکار، فناوری ها و بهترین شیوه ها در مدیریت امنیت هوانوردی به کجا می توان مراجعه نمود، نیاز و تمایلی به پاسخ و افشای اطلاعات به کسانی که ممکن است به دنبال آسیب رساندن به ما در شبکه حمل ونقل هوایی کشور و ایجاد خدشه موثر به آسیب پذیرترین بخش امنیتی ما هستند، وجود نداشته باشد، چرا که مشت اسرار خود را پیش عموم باز کرده و آنها می توانند بر علیه خود ما استفاده کنند. 

جلد اول نگاهی نافذ به زمینه تاریخی امنیت هوانوردی و روند تکاملی آن در ۱۰ فصل دارد تا وضعیت موجود و تحولات آتی آن را بهتر بتوانیم بفهمیم و درک کنیم. زنجیره تامین جهانی امنیت هوانوردی، منافع ملموس و ناملموس اقدامات امنیتی هوانوردی و مزیت های به کارگیری و اثربخشی فناوری ها در امنیت هوانوردی بررسی می شوند و به ما یادآوری می کند که این عنصر انسانی است که در نهایت همیشه در پاسخ به تهدیدات و حملات می بایست تسلط داشته باشد نه سیستم ها. نقش ایکائو در مدیریت عملکرد جهانی امنیت هوانوردی مورد توجه قرار می گیرد. مفصل ارتباطی حقوقی امنیت هوانوردی و محیط قانونی توسط یکی از برجسته ترین وکلای هوانوردی جهان بررسی می شود و سپس جامع ترین گاهشماری حملات علیه هوانوردی غیرنظامی در سراسر جهان که تاکنون منتشر شده است را ارائه می کند. 

جلد دوم به عناصر و اجزای مدیریت امنیت هوانوردی و چندین موضوع نوظهور در ۱۱ فصل می پردازد که فهم و درک آن لازمه کار مدیران امنیت هوانوردی در کشور ما است. موضوع بسیار مهم اقتصاد امنیت هوانوردی مورد کنکاش قرار می گیرد. چون به هر ترتیب مسائل اقتصادی و امنیتی در هوانوردی درهم تنیده هستند. اینکه آیا اساسا روش های تامین، ایجاد و احساس امنیت در کشور ما کارآ، اثربخش و بهره ور است؟ به این معنا که خلاصه ما باید چه بهای عقلایی را برای امنیت بپردازیم؟ اینکه سازمان های متعدد امنیتی ما در یک دور و تسلسل باطل قرار نگیرند، زیرا مهار و نهایت هزینه اقتصادی را نمی توان برای عرصه بیکران آن متصور بود و نیاز به یک لنگرگاه بیرونی جهت مدیریت هزینه های تامین امنیت هوانوردی وجود دارد و این تضارب ۵ لایه امنیتی فعلی، خود منجر به هدف حفظ سطحی از تعارض و تنش بهینه در داخل کشور و محیط بین المللی نگردد تا بتوانند سازمان های امنیتی فعلی موجود، ماهیت وجودی و فلسفه خود را به صورت مداوم و مستمر در آنها تعریف و بازتعریف کنند و خود همین موضوع در عمل باعث ایجاد حفره های امنیتی و سلب اختیارات مدیریت واحد هوانوردی نگردد. 

کاربردهای علم ریاضیات کاربردی تحقیق در عملیات OR در سامانه های امنیت هوانوردی گفته می شود.

با وام گرفتن از دنیای جامعه شناسی، مفهوم همگرایی به عنوان راهی برای گردآوردن مردم کنارهم و شکل گیری سرمایه های اجتماعی در پیگیری تکنیک های مدیریت امنیت هوانوردی بیان می شود. رابطه اغلب بحث برانگیز بین حقوق مسافران و اقدامات امنیتی هوانوردی مورد بحث قرار می گیرد و چگونگی پاسخگو کردن نهادهای امنیتی به مطالبات مردمی نه مطالبات نظام حاکم را مطرح می نماید. نقش هوانوردی عمومی GA در حوزه مدیریت امنیت هوانوردی بررسی می شود. 

این واقعیت که همواره ایمنی و امنیت از روی سطح زمین شروع می شود و نقش حیاتی فرودگاه ها را به عنوان ضعیف ترین حلقه در زنجیره ایمنی و نفوذ امنیت هوانوردی مورد بررسی قرار می دهد، رابطه دو گانه و متقابل بین ایمنی و امنیت در هوانوردی بهتر درک می شود و در سفری به ترمینال های مسافری فرودگاه، اماکن و غرف تجاری دامنه و وسعت سیستمی را که می خواهیم از آن محافظت کنیم را یادآوری می کند.

تهدیدات شبکه حمل و نقل هوایی انسانی است، بنابراین راه حل ها نیز باید مبتنی بر راهکارهای انسانی به کمک فناوری ها و سیستم های جدید باشد و نه برعکس و باید این مؤلفه انسانی باشد که معادله امنیتی را هدایت کند. این پایه و اساس یک رویکرد واقعی مبتنی بر مدیریت ریسک است.

اجزای انسانی در فرآیند غربالگری مسافران و ادغام سیستم های عملیاتی با سیستم های مدیریت امنیت هوانوردی بررسی می شوند. مطالعه گزینش و ارزیابی پیش از استخدام غربالگران و کنترلرهای امنیت هوانوردی بر اساس ویژگی های تیپ شخصیتی ذاتی انجام شده است.

در جلد سوم به چشم اندازهای آتی مدیریت امنیت هوانوردی در ۱۱ فصل پرداخته می شود. جزئیات تلاش های ایکائو برای ایجاد و تقویت یک فرهنگ ایمنی در میان کشورهای جهان را شرح می دهد و استدلال می شود تیم های مدیریت بحران و بحران مدیریت امنیت هوانوردی برای حل و فصل اختلافات بین گروه های ذینفع لازم است هرچه زودتر دست به کار شوند. 

با طرح آسیب پذیری انسان در زنجیره امنیت هوانوردی، تکنیک های تجزیه و تحلیل ساختاری، نمایشگرهای امنیتی و محتوای زبانی SCAN به عنوان یکی از راه های افزایش احتمال تشخیص و کشف در حوزه امنیت هوانوردی بحث می شود.

مفاهیم بسیار جذاب و جالب پروفایل های روانشناختی و عاطفی، پروفایل سازی های سوابق رفتاری مثل سرکشی Unruly، تعریق بیش از حد، تنفس سریع، دمای بدن، حرکات مردمک چشم و سر و بدن و دست ها و پاها، تقسیم بندی های زون بندی شده نژادی، منطقه ای و ایدئولوژیکی، پدیده ترویج فزاینده و متقابل عملیات انتحاری و استشهادی مقدس گرایانه، الگوهای گفتاری و فریب، مشاهده و تفاسیر زبان بدن، روش های تجزیه و تحلیل اظهارات مکتوب، شکستن کدهای زبانی و تشخیص ناسازگاری کلامی و بدنی معرفی می شوند. این موضوع به ویژه در فرهنگ امنیتی ما ایرانیان که انتخاب ها و گزینش های حلقه های دوستی ما نیز بر مدار احساس امنیت متقابل از افراد پیرامونمان قرار دارد، اهمیت ویژه ای می یابد. زیرا ما اگر با یک ژاپنی یک روز حشرونشر داشته باشیم سروته شخصیت او دستمان می آید و الگوهای انتخاب رفتاری پیش بینی پذیر است اما ایرانیان به دلیل تکثر منابع هویتی ناشی از اقلیم، زبان، نژاد، مذهب و ... و همچنین تاریخ پرفراز و نشیب ایران زمین، قابل پیش بینی نیستند و حتی خود انسان ایرانی برای خودش تا میانسالی قابل درک و کشف کامل نیست. 

اصول و الزامات ارزیابی تفسیر تصاویر X-RAY و دوربین های حسگر در ارتباط با صلاحیت غربالگران و کنترلرهای امنیت هوانوردی بیان می شوند. 

با به چالش کشیدن مسائل فزاینده امنیتی در اداره امنیت هوانوردی و وضعیت موجود و استراتژی های امنیت هوانوردی فعلی، ایده مدل جامع و یکپارچه مدیریت امنیت هوانوردی ASMM مطرح می شود. امنیت متغیر در محیط کابین مورد کنکاش قرار می گیرد. با یادآوری اینکه امنیت هوانوردی هم یک جزء تجاری است، مجدداً به بودجه و هزینه های مرتبط با آن نگاهی می اندازد و امنیت هوانوردی بهینه با معیارهای سریع، ارزان و تحت کنترل را طرح می کند. این جلد و البته کل مجموعه جلدها با بررسی آینده کلی مدیریت امنیت هوانوردی به پایان می رسد.

 دریافت فایل PDF کتاب از اینجا

* خلیل الله معمار زاده کارشناس هوانوردی