◄ آیا چابهار توسعه می‌یابد؟ / وعده تکمیل کریدور جنوب شمال از مبدا چابهار

مجدد وعده توسعه از سوی مسئولان ذی ربط داده شده است. از قرار معلوم هندی ها با امضای یک قرارداد بلند مدت به چابهار بازگشته تا بندر شهید بهشتی را توسعه دهند. همچنین احتمال حضور چین و امارات در چابهار نیز مطرح است.

به گزارش تین نیوز، بنا بر جدیدترین وعده مسئولان ذی ربط بندر چابهار توسعه می یابد، کریدور جنوب شمال راه اندازی شده و فرودگاه جدید چابهار ساخته خواهد شد. هرچند از این دست وعده ها زیاد به گوش می خورد و تاحدی ناامیدی را در میان دغدغه مندان ایجاد کرده، اما اکنون وعده های جدیدی داده شده که بندر استراتژیک چابهار در اندک زمانی توسعه پیدا می کند. بندر استراتژیک چابهار سالهاست در ادبیات رسانه ای مسئولان ذی ربط به عنوان دروازه طلایی تجارت دریایی ایران شناخته می شود. ولی به علت اهمال در توسعه این خطه پراستعداد کشور، همچنان شاهد هستیم که سواحل جنوب شرق ایران نه تنها در تجارت بین المللی بلکه در اقتصاد داخلی نیز سهم قابل توجهی ایفا نمی کند.

مهر ماه 1399، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در بازدیدی که از بندر چابهار و محل احداث فرودگاه جدید چابهار داشت وعده ساخت هر چه سریع تر این فرودگاه را داد، اما همچنان خبری از افتتاح این مجموعه نشده است. فاز نخست اسکله شهید بهشتی چابهار با ظرفیت جابجایی سالیانه 8 میلیون تن کالا در سال 1396 با حضور حسن روحانی رئیس جمهور وقت به بهره برداری رسید. بعد از افتتاح فاز 1 به سرعت حجم کالای ترانزیتی از بندر چابهار افزایش پیدا کرد و با وجود عدم دسترسی ریلی بندر به شبکه سراسری، تنها بندر اقیانوسی کشور عملا نقطه وصل هند و افغانستان شده و کالای صادراتی هند به افغانستان مانند گندم از طریق این بندر جابجا می شد. هر چند که پس از خروج دونالد ترامپ از برجام، بندر چابهار همچنان از تحریم ها معاف بود تا بتواند واسط کالای اساسی مورد افغانستان از طریق هند باشد، اما رفته رفته از رونق بندر کاسته شد.

توسعه بندر چابهار در اندک زمان

پس از چند سال وقفه در طرح توسعه بندر چابهار، حالا صحبت های جدیدی به میان آمده و وعده هایی داده شده است. ادعاهایی که لااقل در زمان حاضر کسی از شنیدن آن ذوق زده نخواهد شد. حسین دهقان دبیر شورای توسعه سواحل مکران به تازگی از سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری برای توسعه بندر چابهار، ساخت فرودگاه جدید و راه اندازی کریدور جنوب شمال خبر داد.

بر اساس خبری که تسنیم منتشر کرده، طی سه سال با سرمایه گذاری ۳ میلیارد دلاری، کریدور شمال جنوب تکمیل شده، فاز ۲ بندر شهید بهشتی چابهار اجرایی و فرودگاه چابهار ساخته می شود. دبیر شواری توسعه سواحل مکران با بیان این که در دوره پس از انقلاب کارهای زیادی برای توسعه سواحل مکران انجام شده است، اظهار کرد: چابهار به عنوان نگین و نقطه ای است که می تواند به هاب ایران برای انتقال گاز، نفت، کالا، دیتا و ... باشد.  اینجا می توان به چین و شبه قاره و آسیای جنوب شرقی رفت و از آن طرف می توانیم به آفریقا برویم. یا به سمت اروپا و آسیای میانه. هر جای جغرافیای دنیا را که بگویید این می تواند نقطه توزیع همه این ارتباطات باشد، اما یک اتفاق ناگوار افتاده است آن اینکه ما به دلیل این که نپرداختیم به اینکه زیرساخت های اینجا را توسعه بدهیم و این جا را قابلیت بارگذاری متناسب با همین نیاز ها و الزامات کنیم ما داریم همه مزیت ها را از دست می دهیم. 

وی با اشاره به کم کاری های صورت گرفته در بخش توسعه زیرساخت های سواحل مکران، یادآور شد: الان عراق آمده در بندر فاو سرمایه گذاری کرده و در حال ساخت یک خط آهن به ترکیه  و از آنجا به دریای مدیترانه و اروپاست. خوب ما داریم این فرصت را اینجا از دست می دهیم.

دهقان همچنین گفت: یک برنامه در محضر آقای رئیس جمهور تهیه کردیم که تا پایان 1404 یک اتفاقاتی در منطقه باید بیفتد. طی سه سال با سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری، کریدور شمال جنوب تکمیل شده،  فاز 2 بندر شهید بهشتی چابهار اجرایی می شود، فرودگاه چابهار ساخته می شود.

هند در جستجوی قرارداد بلندمدت برای توسعه بندر چابهار

اتصال مستقیم و بی واسطه چابهار به اقیانوس هند بدون شک می تواند جذابیت این بندر را برای شرکت های کشتیرانی بین المللی چند برابر کند. بندری با اتصال سریع و بی واسطه به آب های گرم و از طرفی دیگر حلقه وصل ارتباط زمینی آسیای میانه و خاورمیانه. اما تمامی این جذابیت ها زمانی جنبه عملیاتی پیدا می کنند که نهادهای ذی ربط و مسئول با تمام قوا زیرساخت ها و ظرفیت های اولیه را ایجاد کرده تا فضای امن و محیطی توجیه پذیر برای حضور کشورهای خارجی از همسایگان گرفته تا ممالک دوردست همچون برزیل فراهم شود. در میان تمامی کشورهای جهان هندوستان سال هاست که سودای حضور و سرمایه گذاری در چابهار را در سر دارد. از سال 1379 و قرارداد سه جانبه سه دولت ایران، هند و روسیه برای تاسیس کریدور جنوب شمال تا به امروز ماجرای حضور هندی ها در چابهار فراز و نشیب های بسیاری داشته است. به طوری که رفت و آمد هندی ها در چابهار به یک سوژه تکراری در رسانه ها تبدیل شده و ابهامات زیادی در خصوص حضور و یا عدم حضور هند در بندر چابهار ایجاد کرده است.

اکنون مجددا سرمایه گذاری بلندمدت هند در چابهار ایران مطرح شده است. آنچنان که بازار خبر داده است، ایران و هند احتمالا پیش از برگزاری اجلاس دریایی جهانی هند که قرار است در ماه اکتبر در دهلی نو برگزار شود، یک قرارداد بلند مدت برای توسعه بندر چابهار ایران تا ماه سپتامبر امضا کنند. طبق این قرارداد که پس از سال ها مذاکره بین دهلی و تهران بسته می شود، هند مجوز توسعه ترمینال شهید بهشتی را در بندر چابهار دریافت می کند. مذاکرات ایران و هند در مورد قرارداد بلند مدت توسعه بندر چابهار قبلا به خاطر اختلاف نظر بر سر بند داوری این قرارداد متوقف شده بود. ایران پیش تر به مخالفت با داوری بین المللی در مورد این توافق پرداخته بود، اما گزارش ها حاکی از توافق دو کشور بر سر توسعه بندر چابهار مشروط به برگزاری دادگاه های داوری در کشورهای بی طرف مانند سنگاپور و دبی است

افق پیش روی چابهار در صورت سرمایه گذاری همزمان چین و هند

در صورت محقق شدن سرمایه گذاری دو کشور چین و هند در بندر چابهار می توان امیدوار بود که تنها بندر اقیانوسی کشور میزبان دو اقتصاد نوظهور و اعضای اصلی بریکس در امور تجارت بین الملل باشد. با توجه به دسترسی دریایی ایران به روسیه (از طریق دریای خزر) و البته دسترسی ریلی (از طریق ترکمنستان و قزاقستان، بندر چابهار این توانایی را دارد که به نقطه اتصال اعضای اصلی تشکیل دهنده بریکس و عملا چهارراه تجارت دریایی تبدیل شود، خصوصا زمانی که دو کشور برزیل و آفریقای جنوبی نیز کشتی های خود را به سمت سواحل مکران هدایت کنند. هرچند که تحقق چنین امر مهمی تابع اجرای هرچه سریعتر طرح های توسعه بندر چابهار وتجهیز این بندر استراتژیک است. از طرف دیگر سرمایه گذاری امارات، عمان و حتی ارمنستان نیز در چند سال اخیر مطرح شده است که این تمایل کشورها برای سرمایه گذاری و یا فعالیت اپراتوری در چابهار نشان از توجه ویژه همسایگان ایران به استعدادهای بالقوه این خطه از کشورمان دارد.