احمد زیدآبادی: چرا چینی ها در برابر جنگ خاورمیانه ساکت مانده اند؟!
در سال های اخیر از چین به عنوان یکی از بازیگران اصلیِ نظام بین الملل نام برده شده است، اما آنها از صحنۀ بحرانی که مهمترین منطقۀ نفت خیز جهان را در بر گرفته است، به کلی غایب اند.
درحالی که آتش جنگ در خاورمیانه به طور فزاینده ای زبانه می کشد، از چینی ها صدایی برنمی خیزد. در سال های اخیر از چین به عنوان یکی از بازیگران اصلیِ نظام بین الملل نام برده شده است، اما آنها از صحنۀ بحرانی که مهمترین منطقۀ نفت خیز جهان را در بر گرفته است، به کلی غایب اند.
به گزارش تین نیوز به نقل از خبرآنلاین، احمد زیدآبادی در روزنامه هم میهن نوشت: جمهوری خلق چین با عموم کشورهای خاورمیانه روابط عادی و یا نزدیکی دارد، به همین دلیل تصور می شد که آنان به ابتکار خود یا به همراه آمریکا، طرحی را برای کنترل و مهار جنگ در خاورمیانه ارائه کنند.
در زمستان ۱۴۰۱ پس از یک دوره تشنج شدید در روابط جمهوری اسلامی و پادشاهی سعودی که به قطع رابطۀ دو کشور انجامید، چینی ها پا پیش گذاشتند و زمینۀ عادی سازی روابط تهران و ریاض را تسهیل کردند؛ پیمانی که بین ایران و عربستان در آن تاریخ با میانجی گری چینی ها به امضا رسید، تشنج در روابط جمهوری اسلامی با کشورهای عرب حوزۀ جنوبی خلیج فارس را به شدت کاهش داد و به خصوص موجب پایان جنگ بین حوثی های یمن و سعودی ها شد. پس از امضای این پیمان انتظار می رفت که دولت چین بنا به نفوذی که بین بازیگران منطقه ای پیدا کرده است، ابتکار خود را ادامه دهد و به حل دیگر بحران های فعال یا خاموش منطقه کمک کند. چینی ها اما به طور علنی گام دیگری در این جهت برنداشتند و خود را از معرکه کنار کشیدند.
چه چیزی باعث عدم تحرک دولت چین در این زمینه شده است؟ آیا برخلاف تصور برخی از صاحب نظران، چینی ها هنوز از قدرت سیاسی و دیپلماتیک لازم برای تأثیرگذاری بر بحران های بین المللی برخوردار نیستند و همچنان حوزۀ منافع اصلی خود را مسئلۀ تایوان و موضوعات مربوط به دریای چین جنوبی محدود می دانند و یا اینکه ورود عمقی به مناقشات خاورمیانه چنان پردردسر و گرفتارکننده است که چینی ها عطای آن را به لقایش بخشیده اند؟
چین به لحاظ توان اقتصادی و نظامی، یکی از ارکان قدرت نظام بین الملل به شمار می رود، اما توان سیاسی و دیپلماتیک آن هنوز به اندازه ای نیست که بخواهد در بحران های دور از قلمرو خود ورود جدی داشته باشد. با این همه، خاورمیانه در حوزۀ علایق چینی هاست و آنها به دلیل تأمین بخش بزرگی از انرژی مورد نیاز خود از این منطقه و روابط پرسود اقتصادی با عموم کشورهای آن، از به هم خوردن ثابت در این ناحیه از جهان نگرانند و در صورت بروز بی ثباتی گسترده به شدت از آن متضرر می شوند.
از این رو، انگیزۀ چینی ها از انفعال در برابر بحران جاری، عدم علاقه و یا نداشتن منافع مهم در این بخش از جهان نیست. به احتمال زیاد آنها ریشه های مناقشه در خاورمیانه را چنان پایدار و درهم پیچیده و درگیر شدن با آن را چنان سخت و دشوار یافته اند که دامن خود را از آتش آن برچیده اند و عملاً زمین را برای آمریکا و برخی متحدان اروپایی و منطقه ای آن خالی گذاشته اند.
در واقع چندان روشن نیست که آیا چینی ها پس از موفقیت در آشتی دادن ایران و کشورهای عرب حاشیۀ جنوبی خلیج فارس اصولاً بخت خود را برای کمک به حل بخش های حساس تر بحران خاورمیانه آزموده اند یا اینکه از اساس، شانسی برای خود در این باره قائل نبوده اند.
در ظاهر امر منطقی به نظر نمی رسد که چینی ها هیچ تلاشی در این زمینه نکرده باشند. به احتمال بیشتر، آنها شانس خود را در این مورد هم آزموده اند اما به در بسته برخورد کرده اند. به عبارت روشن تر، هر جا که پای اسرائیل در میان باشد، دولت جمهوری اسلامی به دلیل حساسیت های ایدئولوژیک و فشار پایگاه حامی خود، به دیپلماسی روی خوش نشان نمی دهد. از این رو این فرض که چینی ها در این باره هم طرح بحثی کرده باشند و با واکنش منفی طرف ایرانی روبه رو شده باشند، چندان غیرمنطقی به نظر نمی رسد.
شاید راز سردی رابطۀ پکن و تهران در یک سال گذشته بی ارتباط به همین موضوع نباشد. روشن است که چینی ها نوع نظمی را در خاورمیانه به سود خود می بینند که مسئلۀ فلسطین بر مبنای فرمول دوکشوری به نقطۀ پایان خود رسد و روابط اسرائیل و کشورهای عرب منطقه حالت عادی به خود گیرد. سیاست جمهوری اسلامی اما همواره پرهیز از هر نوع نزدیک شدن به این فرمول بوده است.
در حقیقت، چینی ها منافع خود را در همراه کردن جمهوری اسلامی با این فرمول می دانند، حال آنکه جمهوری اسلامی، رابطۀ نزدیک با جمهوری خلق چین را در چارچوب رویارویی با آمریکا و به تبع آن، پیشبرد سیاست خاص خود در برابر اسرائیل می خواهد. به عبارت دیگر، هر کدام از دو کشور، انتظارشان از دیگری بازی در زمین خود است. به نظر می رسد چینی ها این انتظار را دون شأن خود می بینند و برای همین از ماجرا کناره گرفته اند تا منطق قدرت آن را به پیش ببرد.
بدین ترتیب، به رغم شعله ور شدن آتش جنگ در خاورمیانه، چینی ها تلاش خود را بر رزمایش نظامی در نزدیک آب های تایوان متمرکز کرده اند و وانگ ئی، وزیر خارجۀ آن کشور در گفت وگوی تلفنی ایزرائیل کاتز همتای اسرائیلی اش که به قصد اطلاع از موضع چین د بارۀ جنگ لبنان و پاسخ به حملۀ موشکی ایران صورت گرفته است، تنها به تأکید بر لزوم پایان فاجعۀ انسانی در غزه و اجتناب از چرخۀ خشونت در منطقه اکتفا کرده است.
