تغییر مرزهای ژئوپلیتیکی در قفقاز، خط قرمز ایران

ایران به دلیل ارتباطات دوجانبه با کشورهای منطقه و داشتن منافع بسیار در این حوزه، حساسیت خاصی درباره تحولات قفقاز دارد. 

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، تحولات قفقاز جنوبی با توجه به اهمیت راهبردی و ژئوپلیتیک این منطقه نه تنها برای کشورهای همسایه و منطقه مهم و حیاتی است، بلکه در ابعاد بین المللی مورد توجه بازیگران فرامنطقه ای است که درصدد ایجاد بحران و چالش هستند که منافع کشورها و همکاری های راهبردی را با خطر مواجه می کند،؛ به همین دلیل هوشیاری و همراهی کشورهای منطقه قفقاز می تواند مانع از هرگونه توطئه و خدشه ای در مراودات کشورهای منطقه باشد.

منطقه قفقاز جنوبی برای تمامی کشورهای همسایه از لحاظ ژئوپلیتیکی حائز اهمیت و هر مساله ای که به منافع کشورها را به خطر اندازد قطعا واکنش کشور هدف را در بردارد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل ارتباطات دوجانبه با کشورهای منطقه و داشتن منافعی در این حوزه به لحاظ امنیتی، سیاسی و اقتصادی طبیعتا حساسیت خاصی درباره تحولات قفقاز دارد. 

اخیرا اظهاراتی از سوی روسیه درباره کریدوری که جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل می کند، مطرح شد؛ اگرچه مخاطب این موضوع طرف ارمنستانی بوده اما ایران تاکید کرد که تنش در منطقه خلاف منافع کشورها و مانعی برای همکاری های منطقه ای است. 

خروج ساکنان قره باغ از این منطقه در سال گذشته

تنش در منطقه خلاف منافع کشورها

«مهدی سبحانی» سفیر ایران در ایروان با تاکید بر این که تمام رفع انسداد مرزها باید تحت حاکمیت ملی و سرزمینی ارمنستان باشد، گفت: خواب ها و رویاها در ارتباط با موضوعاتی مانند حتی زنگزور هیچ وقت تعبیر نخواهد شد. 

این دیپلمات کشورمان همچنین درباره نماینده ای از کشور ثالث برای کنترل روند این مساله نیز اظهار کرد: این موضوع را دولت ارمنستان به طور مشخص اعلام کرده است. ما طرفدار این هستیم که تمام کنترل ها و نظارت ها توسط دولت ارمنستان و حاکمیت این کشور باشد. 

همچنین «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران با تاکید بر این که «صلح، امنیت و ثبات منطقه ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه های امنیت ملی ماست»، خاطرنشان کرد: هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل قبول است و برای ایران خط قرمز  به شمار می رود.

افتتاح کنسولگری ایران در قاپان در جنوب ارمنستان

مرزی که هیچ نیرویی نمی تواند آن را قطع کند

تغییرناپذیری مرزهای ژئوپلیتیکی در قفقاز از جمله تاکیدات و خط قرمز ایران محسوب می شود، هرگونه تغییر یا تهدیدی علیه منافع بلندمدت و میان مدت ایران حتما با واکنش مواجه شده و مساله ای نیست که به سادگی از آن عبور کند.

ایران معتقد است این مرزها تاریخی و سابقه چندین هزار ساله دارد و در صورتی که کریدور یا راه مواصلاتی با هر عنوان در این منطقه ایجاد شود، مسیر ایران به سمت ارمنستان و منطقه اوراسیا و اروپا را قطع کرده و با مشکلاتی مواجه می کند. این مساله بارها در دیداری که مقامات ایرانی با مقامات کشورهای همسایه در حوزه قفقاز داشته اند، مورد تاکید قرار گرفته است. 

در دیداری که «آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان با سفیر ایران در ایروان داشت، تاکید کرد که مرز ارمنستان و ایران، مرز صلح و دوستی است و هیچ نیرویی نمی تواند آن را قطع کند. 

سبحانی نیز بر موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تغییر ناپذیری مرزهای بین المللی و مخالفت با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی تاکید کرده و حمایت از تمامیت ارضی همسایگان را مورد توجه قرار داد. 

با توجه به مباحث مطرح شده و اظهارات مقام ارمنستانی و همچنین تاکیدی که مقامات جمهوری اسلامی ایران در موضوع ایجاد کریدور در خاک این کشور داشتند، مقامات ارمنستان از جمهوری اسلامی ایران به دلیل مخالفت با کریدور زمینی از طریق ارمنستان تشکر کردند. 

مرز ایران و جمهوری آذربایجان

امکان کنترل یک کشور در بخشی از خاک کشور دیگر وحود ندارد

«برهان حشمتی» کارشناس مسائل قفقاز درباره تحولات اخیر مربوط به قفقاز جنوبی اظهار کرد: مواضع رسمی اعلام شده از سوی جمهوری اسلامی ایران، منطقی ترین رویکرد در ارتباط با کنترل راه های مواصلاتی و اراضی کشور است و باید هر کشوری این حق و مسئولیت را بپذیرد که خود از اراضی تحت حاکمیتش محافظت کرده و اجازه ندهد کشوری از اراضی آن علیه کشور دیگر استفاده کند این مساله در مورد راه های مواصلاتی و کریدورهای حمل و نقل مصداق دارد.

او افزود: کریدوری که جمهوری آذربایجان، ترکیه، انگلیس و غرب و وابستگان شان در جنوب ارمنستان به دنبال آن هستند، ماهیتا اگر ژئوپلیتیک منطقه را به هم بریزد موجب استفاده از اراضی ارمنستان علیه ایران و قطع ارتباط با ایروان و اوراسیا می شود، به همین دلیل ایران همان طور که بارها تاکید کرده با این مساله به شدت مخالف است. 

این کارشناس مسائل قفقاز همچنین بیان کرد: بنابراین هر راهی که ایجاد شود، کشور مربوطه باید این اقتدار و مسئولیت را داشته باشد که کنترل آن را به عهده بگیرد. در حال حاضر موضوعاتی مانند کنترل این مسیرها توسط یک شرکت خصوصی بین المللی را هم مطرح کرده اند اما قطعا این موضوع از نظر ارمنستان هم قابل قبول نیست که بخشی از حاکمیت خود را به کشور دیگری دهد.

حشمتی یادآور شد: سابقه شرکت خصوصی امنیتی مشخص است، پیش از این در عراق هم این کار را انجام دادند و چه جرم و جنایت هایی که اتفاق نیفتاد. طرح این موضوعات پوششی برای ناتو، وزارت دفاع آمریکا و دیگران است. با هر عنوان یا اسمی نمی توانند کشورهای همسایه را فریب دهند. به نظر می رسد طرح این مساله پوششی برای دسیسه امنیتی ضدایرانی است که با عنوان تغییرات ژئوپلیتیکی مطرح شده و حتما باید با آن مخالفت کرد. 

او خاطرنشان کرد: ارمنستان هم به هیچ وجه نمی خواهد بخشی از کریدور از خاک این کشور بگذرد و به لحاظ حقوقی و سیاسی هم امکان کنترل یک کشور در بخشی از خاک کشور دیگر وحود ندارد.

استقبال ایران از گسترش و توسعه راه های مواصلاتی

«نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان هم با اشاره به بیانیه ۹ نوامبر که پس از جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰ امضا شد، تاکید کرد که «هیچ ماده ای وجود ندارد که بگوید به موجب آن، قلمرو ارمنستان توسط کشور دیگری کنترل شود.»

جمهوری اسلامی ایران با گسترش و توسعه راه های مواصلاتی که موجب تقویت همکاری های اقتصادی شود مخالفتی ندارد و آن را در جهت صلح ، ثبات و امنیت مهم تلقی می کند. اما در شرایطی که ایجاد راه جدید و یا کریدور منافع کشور را به خطر مواجه کرده و منجر به تغییرات ژئوپلیتیکی شود، این اتفاق عبور از خط قرمز ایران بوده و با توجه به اهمیت که منطقه قفقاز جنوبی برای ایران دارد حتما واکنش و برخورد ایران را به دنبال خواهد داشت. 

با توجه به این که جنگ قره باغ به پایان رسیده و منطقه ای در شرایط صلح و ثبات قرار گرفته است، ایجاد تنش جدید میان کشورهای همسایه موجب عدم امنیت شده و بحران جدیدی را ایجاد خواهد کرد.