◄ ترانزیت؛ موتور تحول اقتصادی ایران در 10 سال آینده

محمد مهدی کریمی قهی: ایران با موقعیت استراتژیک میان سه قاره، ظرفیت تبدیل مسیرهای ترانزیتی خود را از گذرگاه کالا به منبع ارزش افزوده و اشتغال پایدار دارد.

کارشناسان می گویند توسعه کریدورها نه تنها درآمدهای ترانزیتی، بلکه نقشه اقتصاد ملی را نیز متحول خواهد کرد.

ترانزیت کالا در ایران دیگر صرفا به معنای جابه جایی و عبور کالا محدود نمی شود؛ بلکه می تواند به ابزاری قدرتمند برای رشد اقتصادی و توسعه منطقه ای تبدیل شود. کارشناسان حوزه حمل و نقل و ترانزیت معتقدند که پیوند مسیرهای عبوری با تولید، پردازش و صنایع تبدیلی، می تواند ایران را از کشوری عبوری به مقصدی پردرآمد و استراتژیک در تجارت جهانی بدل کند.

مهدی باقری، کارشناس ترانزیت، با اشاره به اهمیت ایجاد ارزش افزوده در مسیر عبور کالا می گوید: «ترانزیت در ذات خود ظرفیت ملی دارد، اما وقتی کالا در مسیر ایران پردازش شود، علاوه بر درآمد ارزی، اشتغال نیز ایجاد خواهد شد. برای نمونه، گندم وارداتی از روسیه می تواند در کشور به آرد یا محصولات غذایی تبدیل شود و زنجیره ای از ارزش افزوده شکل دهد.»

این مدل که در اقتصاد بین الملل با عنوان «پردازش موقت» یا «ورود موقت کالا» شناخته می شود، در کشورهای موفق ترانزیتی مانند سنگاپور، ترکیه و هلند نتایج چشمگیری داشته است. اما در ایران، چالش اصلی، پیچیدگی های اداری و تعدد نهادهای تصمیم گیر است.

بیش از ۲۲ دستگاه اجرایی در حوزه ترانزیت دخیل هستند و حدود ۱۴ نهاد مستقیماً در مرزها اقدام به ارزیابی می کنند. این شرایط باعث افزایش زمان عبور کالا و تحمیل هزینه های اضافی می شود و مانع از بهره برداری کامل از ظرفیت ترانزیت ملی و کاهش جذابیت کریدورهای عبوری از مسیر ایران می گردد.

تحلیلگران اقتصادی تأکید دارند که اصلاح ساختار نهادی، دیجیتالی سازی فرآیندهای گمرکی و ایجاد شفافیت در مبادی ورودی و خروجی کشور، پیش شرط های اصلی تبدیل ایران به هاب لجستیک منطقه ای هستند. 

هم زمان، سرمایه گذاری در خطوط ریلی، توسعه بنادر و ایجاد مراکز لجستیکی، می تواند مناطق کمتر توسعه یافته شرق و شمال کشور را به حلقه های فعال اقتصاد ملی متصل کند. علاوه بر این، افزایش بهره وری حمل ونقل ریلی کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است.

پیوند ترانزیت با صنایع تبدیلی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی می تواند جذب سرمایه خارجی را تسهیل کرده و ایران را از نقش کشوری عبوری به مقصد و پردازشگر کالاها تبدیل کند. به گفته کارشناسان، آینده ترانزیت ایران در عبور کالا خلاصه نمی شود؛ بلکه در خلق ارزش افزوده و اتصال مسیرهای عبور به تولید ملی معنا می یابد.

کارشناسان تأکید می کنند که اگر سیاست ها و سرمایه گذاری ها با نگاه راهبردی و هماهنگی ملی دنبال شوند، ترانزیت می تواند نقشه اقتصاد ایران را دگرگون کند و جایگاه کشور در تجارت منطقه ای و جهانی را تثبیت نماید.