◄ حقوق خبرنگاران ایرانی کمتر از کارگران و کارمندان تازه کار!
گزارش های منتشر شده از سوی انجمن صنفی روزنامه نگاران نشان دهنده این واقعیت تکان دهنده است که حقوق بسیاری خبرنگاران و روزنامه نگاران ایرانی از دستمزد یک کارگر ساده یا کارمند تازه کار هم کمتر است. خبرنگاران حوزه حمل و نقل نیز از این شرایط مستثنا نیستند.

اوایل هفته اخیر انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران میزبان مراسم رونمایی از نخستین پژوهش جامع درباره وضعیت شغلی و درآمدی خبرنگاران و روزنامه نگاران ایران بود. این پژوهش تصویری روشن و بی پرده از واقعیت های بازار کار این قشر ارائه می دهد و نشان می دهد که بخش بزرگی از خبرنگاران، علی رغم تحصیلات دانشگاهی، تخصص و تجربه کاری قابل توجه، با دستمزدهایی به مراتب پایین تر از استانداردهای سایر مشاغل روبه رو هستند.
بر اساس این بررسی، امنیت شغلی و بیمه نیز برای بسیاری از فعالان رسانه ای وضعیت مطلوبی ندارد. داده ها حاکی از آن است که حتی نیمی از روزنامه نگاران به تغییر شغل فکر می کنند. جامعه آماری این تحقیق شامل ۱۶۵ روزنامه نگار از ۲۹ رسانه معتبر کشور بوده است.
میانگین سنی شرکت کنندگان در این پیمایش ۳۸ سال و میانه سنی آن ها ۳۹ سال است که بیانگر حضور غالب نیروهای جوان در تحریریه هاست. از نظر جنسیتی، ۵۹ درصد پاسخ دهندگان زن و ۴۱ درصد مرد بوده اند و ۵۵ درصد آنان متأهل و ۴۵ درصد مجرد هستند. نکته قابل توجه اینکه ۹۷ درصد این افراد تحصیلات دانشگاهی دارند و بیش از ۹۰ درصد در مقطع کارشناسی یا کارشناسی ارشد درس خوانده اند. میانگین سابقه کار آنان نیز ۱۴.۲ سال ثبت شده است.
دستمزدهای ناچیز روزنامه نگاران ایرانی
پرسش اصلی این پژوهش درباره میزان دریافتی خالص روزنامه نگاران (پس از کسور قانونی) بود که در بازه های پنج میلیون تومانی دسته بندی شد. نتایج نشان می دهد:
حدود دوسوم روزنامه نگاران (۶۵.۴ درصد) بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان دریافتی ماهانه دارند.
نزدیک به یک پنجم (۱۹.۸ درصد) زیر ۱۰ میلیون تومان حقوق می گیرند.
هیچ خبرنگاری در رسانه های حاکمیتی زیر پنج میلیون یا بالای ۳۰ میلیون تومان حقوق دریافت نمی کند.
از مجموع پاسخ دهندگان، ۳۶.۲ درصد در رسانه های حاکمیتی یا عمومی و ۶۳.۸ درصد در رسانه های خصوصی فعالیت دارند. پایین بودن سطح حقوق باعث شده بسیاری از خبرنگاران نتوانند روزنامه نگاری را به عنوان شغل تمام وقت ادامه دهند و برای تأمین هزینه های زندگی ناچار به انجام کارهای دیگر شوند.
جالب اینکه ۳۷.۸ درصد از روزنامه نگاران اعلام کرده اند که بیش از ۹۰ درصد درآمدشان فقط از حقوق رسانه تأمین می شود. با این حال، ۷۳.۷ درصد از دستمزد خود رضایت «کم» یا «خیلی کم» دارند و ۷۰ درصد معتقدند این حقوق پاسخگوی هزینه های زندگی نیست. در بخش زمان بندی پرداخت، ۷۰.۴ درصد گفته اند حقوقشان «زیاد» یا «خیلی زیاد» به موقع واریز می شود.
وقتی از آنها درباره مقایسه حقوق خود با سایر اعضای تحریریه پرسیده شد، ۴۶.۶ درصد دستمزدشان را نسبت به همکاران «کم» یا «خیلی کم» منصفانه دانسته اند.
معضل مزمن مسکن و بیمه روزنامه نگاران
یکی از معضلات جدی روزنامه نگاران، مسکن است. با توجه به اینکه بیشتر دفاتر رسانه ها در مرکز تهران قرار دارد و کار خبرنگاری ساعات مشخصی ندارد، نزدیکی محل سکونت به مرکز شهر اهمیت زیادی دارد. با این حال، آمار نشان می دهد:
۴۸.۵ درصد روزنامه نگاران اجاره نشین هستند.
۳۶.۸ درصد مالک خانه خودند.
۱۴.۷ درصد در خانه والدین یا دیگران زندگی می کنند.
در زمینه بیمه، چالش های جدی وجود دارد. برخی خبرنگاران از طریق صندوق اعتباری هنر یا بیمه های جایگزین تحت پوشش قرار گرفته اند، اما ۵.۷ درصد هیچ سابقه بیمه ای ندارند. همچنین، ۴۸.۴ درصد کمتر از ۱۰ سال سابقه بیمه دارند و فقط ۱.۳ درصد بین ۲۶ تا ۳۰ سال سابقه بیمه دارند.
اختلاف بین سابقه کاری و سابقه بیمه نیز چشمگیر است:
۵۶ درصد سابقه بیمه شان دست کم سه سال کمتر از سابقه کار است.
۳۷.۷ درصد این اختلاف را حداقل پنج سال عنوان کرده اند.
۱۷.۶ درصد دست کم هشت سال کمتر بیمه شده اند.
۱۰.۷ درصد اختلافی ۱۰ ساله یا بیشتر دارند.
بخش بزرگی از روزنامه نگاران تمام وقت اند، اما ۶.۱ درصد به صورت حق التحریر و ۱.۸ درصد رایگان کار می کنند. در مجموع، ۳۳.۵ درصد حتی قرارداد کاری ندارند. این در حالی است که طبق قانون، بیمه کردن کارکنان تمام وقت وظیفه کارفرماست، اما ۲۲ درصد از خبرنگاران هیچ بیمه ای ندارند. حتی ۱۵.۹ درصد از نیروهای تمام وقت هم فاقد بیمه هستند و ۳۷.۶ درصد بیمه تکمیلی درمانی ندارند.
رضایت شغلی، امنیت و مزایای فراموش شده ی خبرنگاران
این تحقیق نشان می دهد که از نظر استقلال کاری، ۳۹ درصد از خبرنگاران «زیاد» یا «خیلی زیاد» اختیار عمل دارند. با این حال، ۴۶ درصد معتقدند ارتقا و انتصاب در رسانه ها «کم» یا «خیلی کم» بر اساس شایستگی انجام می شود. همچنین، حدود دوسوم آنان احساس آزادی «کم» یا «خیلی کم» دارند و ۶۹.۴ درصد سهم خود را در تصمیم گیری های کلان رسانه ناچیز می دانند.
در بحث امنیت شغلی، بیش از نیمی (۵۶.۱ درصد) احساس امنیت «کم» یا «خیلی کم» دارند که ۳۷.۸ درصد آن ها این احساس را «خیلی کم» عنوان کرده اند. نکته مهم اینکه این وضعیت در رسانه های حاکمیتی و خصوصی تفاوت معناداری ندارد.
از نظر آموزش و مهارت آموزی، ۵۷.۳ درصد خبرنگاران نیاز «زیاد» یا «خیلی زیاد» به ارتقای مهارت های خود دارند، اما ۶۸.۸ درصد می گویند رسانه شان در این زمینه فرصت «کم» یا «بسیار کم» در اختیارشان می گذارد.
وقتی از آن ها پرسیده شد که اگر دوباره شغلی انتخاب کنند، آیا روزنامه نگاری را برمی گزینند یا خیر، ۳۲.۹ درصد احتمال «زیاد» یا «خیلی زیاد» داده اند که این حرفه را انتخاب نکنند. حتی ۵۴.۳ درصد «زیاد» یا «خیلی زیاد» به ترک روزنامه نگاری فکر کرده اند.
در بحث مزایای شغلی، خبرنگاران مواردی چون بیمه، پاداش، ساعت کار منعطف، امکان دورکاری، وام، مسکن سازمانی، کمک هزینه خرید، تسهیلات تفریحی و گردشگری، امکانات ورزشی، وعده غذایی، پزشک سازمانی و سرویس رفت وبرگشت را برشمرده اند. محبوب ترین مزیت از نظر آنان بیمه کاری است، اما باید توجه داشت که بیمه یک وظیفه قانونی کارفرماست نه یک امتیاز ویژه. بنابراین، در عمل روزنامه نگاران مزایای شغلی چندانی دریافت نمی کنند.
تهیه کننده این پژوهش تأکید کرده که نتایج به تمام رسانه های کشور تعمیم پذیر نیست، زیرا برخی رسانه های اصولگرا در این بررسی مشارکت نکرده اند. همچنین، جامعه نمونه شامل رسانه های سراسری بوده و احتمال می رود که شرایط در رسانه های محلی سخت تر هم باشد.