◄ مقررات حاکم بر عوارض خروج از کشور

پرداخت عوارض، قبض، مالیات و جریمه، در روزگار ما به عنوان یکی از نشانه های حیات شناخته می شود، یکی از آن بزنگاه های مهم پرداخت عوارض، دقیقا هنگام خروج از کشور است.

قانون چه می گوید؟

مطابق با ماده واحده «قانون دریافت عوارض خروج از کشور» مصوب 1365، دولت مکلف است از هر مسافری که با گذرنامه دولت جمهوری اسلامی ایران به خارج از کشور مسافرت می کند مبلغی را تحت عنوان عوارض خروج از کشور اخذ و به حساب درآمد عمومی کشور منظور نماید. (البته این مبلغ در آن زمان تنها، پنجاه هزار ریال بوده است). 
همچنین میزان این مبلغ در «قانون مالیات بر ارزش افزوده» کاملا مشخص و معین شده است. مطابق با ماده 45 این قانون به دولت اجازه داده می شود، بابت خروج هر مسافر از مرزهای هوایی دویست و پنجاه هزار ریال و از مرزهای دریایی و زمینی مبلغ پنجاه هزار ریال از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی (نزد خزانه داری کل کشور) واریز کند. تغییرات این مبالغ هر سه سال یک بار با توجه به نرخ تورم با تصویب هیات وزیران تعیین می شود. با توجه به آخرین تغییراتی که از سوی مقامات ذیربط در اردیبهشت ماه امسال اعلام شد، میزان عوارض خروج از کشور برای هر فرد در مقاصد بین المللی(و نه زیارتی) 75 هزار تومان تعیین شد. باتوجه به تبصره 2 ماده واحده قانون عوارض خروج از کشور میزان عوارض برای مقاصد زیارتی، هرچه که باشد، نصف میزان عوارض بین المللی است.
 

آیا فقط ایرانیان عوارض خروج از کشور می دهند؟ 

با بررسی تطبیقی در قوانین و ضوابط سایر کشورها، می توان به سهولت دریافت که عوارض خروج از کشور (Departure tax) تنها برای ایرانیان نیست و برای سایر کشورها نیز وجود دارد. عوارض یا مالیات خروج از کشور در برخی از کشورها تنها برای سفرهای هوایی لحاظ شده و در برخی دیگر علاوه بر سفرهای هوایی، در سفرهای زمینی و دریایی نیز باید پرداخت شود. این نوع از عوارض را یا در فرودگاه مبدا و در هنگام خروج از کشور یا در هنگام خرید بلیت و با سرشکن کردن در قیمت آن از مسافر دریافت می کنند. دولت ها در تعیین میزان عوارض، قوانین خاص خود را دارند و بسته به سیاست های خرد و کلان خود، تغییرات و مالیات های گوناگونی را در قوانین خود وضع می کنند.
برای مثال (و در صورتی که واحد پول را برای همگی دلار در نظر بگیریم)، استرالیایی ها برای خروج از کشور باید 63 دلار بدهند که در مقایسه با ایرانیان (که تنها 25 دلار می پردازند) مبلغ گزافی است. آلمانی ها بسته به اینکه مقصدی که مسافر آن هستند چقدر از خاک کشورشان دور است، 10 یا 63 دلار پرداخت می کنند. اتباع ترکیه حدود 7 دلار عوارض می دهند و برای سفرهای زمینی نیز چیزی پرداخت نمی کنند. پرداخت عوارض خروج از کشور در قانون بودجه ایرلند در سال 2014 به کلی ممنوع اعلام شد؛ این در حالی است که کشور نزدیک آنها، انگلستان، چهار نوع مالیات را برای سفرهای مختلف وضع کرده است، کم یا زیاد بودن مبلغ آن به دور یا نزدیک بودن مقصد بستگی دارد.

چه کسانی از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف هستند؟

مطابق با تبصره 5 ماده واحده مذکور و همچنین ماده 45 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387، همه افراد ملزم به پرداخت عوارض نیستند. اهم افرادی که مطابق با قانون از پرداخت عوارض، معاف هستند عبارتند از:
 - اطفال تا سن هفت سالگی تمام.
 - ایرانیانی که اقامتگاه آنان طبق مقررات قانون مدنی در خارج از کشور است، فقط برای بار اول خروج از کشور در هر سال عوارض پرداخت می کنند.
- ایرانیانی که با رعایت ضوابط مقرر از طرف وزارت علوم و تحقیقات، جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور می روند.
- کارمندان ایرانی سازمان ملل متحد و سازمان های تابعه مشمول «کنوانسیون مربوط به مزایا و مصونیت های ملل متحد» و همچنین کارشناسان سازمان مزبور و سازمان های تابعه. 
- ایرانیانی که برای اشتغال به کار یا کارآموزی حرفه ای به خارج از کشور مسافرت کنند، با تایید وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت امور خارجه.
- خلبانان و خدمه هواپیماها و ناخدایان و ملوانان و خدمه کشتی ها و رانندگان وسائط نقلیه کرایه ای و رانندگان در حین ماموریت یا انجام وظایف شغلی.
- راهنمایان مخصوص اتوبوس های شرکت های مسافربری جهانگردی که به اقتضای شغل خود در مرزهای قانونی کشور تردد می کنند، با تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مامورین قطارهای مسافربری و باربری بین المللی و کارکنان راه آهن جمهوری اسلامی.
- مرزنشینان و ایرانیان مقیم سواحل و جزایر خلیج فارس که با پروانه گذر، رفت وآمد می کنند.
- مسافران ایرانی که قصد دارند از طریق بنادر حاشیه دریای خزر با کشتی های مسافری دارای پرچم دولت جمهوری اسلامی ایران از کشور خارج شوند.
- جانبازان انقلاب اسلامی که از طرف بنیاد شهید برای معالجه به کشورهای دیگراعزام می شوند.
همچنین علاوه بر سفرهای زیارتی، مطابق با تبصره دوم این ماده واحده به بیمارانی که با تایید و معرفی وزارت بهداشت و درمان، ضرورتا باید جهت ادامه معالجه به خارج از کشور مسافرت کنند و همراه بیمار ( حداکثر یک نفر) به ترتیب به میزان ۶۰ درصد و ۴۰ درصد مبالغ مذکور در ماده واحده و تبصره (۱) آن تخفیف داده می شود.