◄ معمای بزرگ اقتصاد و درمانی برای ضعف ساختاری آن و راهکار مهار خلق پول بانک ها

آسیب شناسی اخیر وضعیت اقتصادی کشور از سوی تعدادی از اساتید اقتصاد، جالب توجه و در عین حال نگران کننده است:

معضلات اقتصادی کشور، پیچیده شده و ارائه راهکار مناسب، نیازمند فهم دقیق ریشه و علت العلل این معضلات است. معمای بزرگی است: با اینکه دولت از کسری بودجه رنج می برد، تولیدکنندگان در حوزه های مختلف با کمبود نقدینگی مواجه هستند، حقوق کارگران و کارمندان مکفی نیست و درآمد توده مردم کفاف هزینه های جاری زندگی شان را نمی دهد؛ اما در عین حال، روزانه ۷ هزار میلیارد تومان پول توسط بانک ها در حال خلق شدن است! چرا با وجود چنین خلق پول گسترده ای، تقریبا همه بخش های اقتصاد (دولتی و غیردولتی) از کسری و کمبود رنج می برند؟ این معمای بزرگ اقتصاد چگونه پاسخ داده می شود؟

کلید حل این معما در توجه به این نکته اساسی است که ۷۰ درصد از نقدینگی کشور در اختیار فقط یک درصد از سپرده هاست و ۳۰ درصد باقیمانده سهم ۹۹ درصد سپرده ها! یعنی ظرف آب در اقتصاد ایران، کج است. سیل نقدینگی، ناعادلانه خلق می شود، ناعادلانه توزیع می شود و به سمت بازارهای نامولد سوداگری و سفته بازی رها می گردد. یکی از علل اصلی این ابرچالش، عبارتست از: ساختار اقتصادی ناعادلانه ربوی، بهره بالا و خلق پول شدید. بسیاری از معضلات اقتصادی هم چون تورم، ضعف تولید، ناترازی بودجه، ناترازی انرژی، رشد مداوم نرخ ارز، تأثیرگذاری تحریم و… در ساختار اقتصادی ربوی، ریشه دارند. پیروی از سیاست های « اقتصاد ریاضتی » (هم چون تعدیل نیروها، جلوگیری از افزایش متناسب دستمزدها، افزایش بهره ، افزایش قیمت ارز، بنزین، گاز، آب و …)، نه تنها پاسخ مناسب برای رفع معضلات اقتصادی نیست، بلکه اوضاع را وخیم تر می کند.

راهکار صحیح آن است که به جای واردکردن فشار بر دوش مردم، که در ایجاد این وضعیت نیز مقصر نیستند، نوک پیکان اصلاح اقتصادی به سمت کاسبان رکود تورمی نشانه رود؛ همان اقلیتی که عمده نقدینگی خلق شده در اختیارشان قرار می گیرد. راهکار صحیح، پیروی از سیاست های « اقتصاد مقاومتی » و کاهش نرخ بهره (همراه با اجرای پیش نیازهای لازم برای آن به ویژه محدود سازی بازارهای نامولد) است؛ به نحوی که نقدینگی به طور موثر و گسترده به سمت تولید در اقصی نقاط ایران از جمله شهرها و روستاهای دور و نزدیک جریان یابد و بستر بروز خلاقیت های جوانان فعال و متخصص جویای کار فراهم گردد. «جهش تولید با مشارکت مردم» بدون توجه به این راهکار، محقق نخواهد شد. 

رهبر معظم انقلاب در اول سال فرمودند: هدف کلی برنامه هفتم، شکوفایی اقتصاد، همراه با عدالت است. لکن برای پایان برنامه اهدافی را ذکر کرده اند که این اهداف خیلی مهم است: تک رقمی کردن تورم؛ اصلاح ساختار بودجه؛ تحول در نظام مالیاتی.

مجموعه آثار شهید مطهری (ص 560): گرانی ارزاق معلول گرانی عوارض و زیادبودن گمرکها و مالیاتهاست (تین 275702).

سیل ویرانگر رشد نقدینگی (خلق پول بانک ها) با وجود اینکه می تواند مایه حیات و رشد اقتصاد باشد چنانچه مهار نگردد می تواند به مراتب بیش از سیل آبی خسارت وارد نماید با این تفاوت که چون قابل مشاهده نیست، برآورد و جبران آن نیز بسیار سخت و نه تنها بسیج مردم برای مشارکت دشوار است بلکه برخی بخش ها در تشدید خسارت کمک می نمایند (سیل 98، تین 186116).     

و ادامه این یادداشت: برای مهار نقدینگی در دنیای پیشرفته حتی در کشورهای با حاکمیت سرمایه، سدهایی مانند قانون از کجا آورده ای (که باید برای همه مردم و به ویژه همه مدیران دولتی و نهادهای عمومی و ... اعمال گردد) و مالیات بر سرمایه و املاک و اقلام لوکس ساخته شده که چنانچه به عمق آن توجه گردد مبتنی بر منطقی همانند زکات میباشد که با اجرای آن علاوه بر کاهش انباشت سرمایه، حرکت تولید سرعت یافته، فاصله طبقاتی کاهش و اشتغال و ارزش پول ملی و امید مردم افزایش می یابد.  

برای مهارتورم، جلوگیری از خلق پول بانک ها و مشکلات معیشت اقشار ضعیف، همچنین کاهش اتکا بودجه به نفت ... ، می توان مانند کشورهای پیشرفته برای کاخ ها و مساکن بسیار گرانبها (مثلا پنج برابر ارزش متوسط مسکن) و خودروهای اشرافی (مثلا ده برابر قیمت خودرو متوسط) مالیات تساعدی وضع نمود (تین 221097). با اصلاح نظام مالیاتی و وضع مالیات سنگین بر دارایی، زمین و املاک نجومی نه تنها خلق پول بانک ها متوقف می  شود بلکه نیاز واحدهای تولیدی به منابع مالی مرتفع می ردد.