مناطق آزاد با تصوری که در ایران از آنها داریم شکست می خورند
در دنیای تجارت امروز، مناطق آزاد به‌عنوان یکی از ابزارهای سیاست‌گذاری اقتصادی، می‌توانند یا موتور محرک تولید و صادرات باشند، یا به تعبیر برخی منتقدان، دالانی برای واردات و فرار مالیاتی.
در دنیای تجارت امروز، مناطق آزاد به عنوان یکی از ابزارهای سیاست گذاری اقتصادی، می توانند یا موتور محرک تولید و صادرات باشند، یا به تعبیر برخی منتقدان، دالانی برای واردات و فرار مالیاتی.
به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه هم میهن، اما تفاوت در کارکرد این مناطق، بیش از آنکه از اسم شان برآید، در نحوه طراحی و اجرا نهفته است. برای درک این تفاوت، نگاهی عددی و مقایسه ای به عملکرد مناطق آزاد ایران و ایالات متحده می اندازیم. آمریکا دارای بیش از 260 منطقه تجارت خارجی (Foreign-Trade Zones) است در حالی که کل مناطق آزاد ایران ۱۸ مورد است که فقط هفت منطقه در حال حاضر فعال است.
بیش از ۳۲۰۰ شرکت فعال در این مناطق حضور دارد اما هیچ آماری از تعداد کل واحدهای تولیدی فعال مناطق آزاد ایران موجود نیست؛ با این حال هر منطقه بصورت میانگین دارای پنجاه واحد فعال است که اگر در عدد هفت ضرب کنیم به ۳۵۰ واحد می رسیم. از سوی دیگر، ارزش کالاهای واردشده به مناطق تجارت خارجی آمریکا در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار رسیده است از این مقدار، حدود 120 میلیارد دلار صادرات صورت گرفته که نزدیک به 6٪ از کل صادرات کالاهای آمریکا را تشکیل می دهد اما واردات مناطق آزاد ایران در سال ۱۴۰۳ به حدود یک میلیارد دلار رسید و کل صادرات ثبت شده نیز چیزی حدود ۲۴۳ میلیون دلار بوده است.
مناطق آزاد در آمریکا مستقیماً حدود 3٪ از تولید ناخالص داخلی (GDP) را بر عهده دارند در حالی که مناطق آزاد ایران در GDP اصلاً سهمی ندارند!( در حد صفر) مناطق آزاد آمریکا، سالانه بیش از 400 هزار شغل مستقیم صنعتی ایجاد کرده اند در حالی که سهم مناطق آزاد ایران شاید در سال به زحمت به عدد یکصد برسد! نکته جالب اینجاست که در این مقایسه هالیوودی باید بگوییم که براساس آمار رسمی، بیش از ۸۵٪ از واردات مناطق آزاد ایران به مصرف داخلی می رسد!
به عبارت دیگر هیچ گونه ارزش افزوده ای برای صادرات یا صادرات مجدد، خلق نمی شود! به طور کلی همان که بیشتر مسئولان عالی رتبه کشور نیز به آن اذعان و اعتراض دارند، مناطق آزاد ایران وابسته به واردات هستند و تاکنون نتوانسته است نقش قابل توجهی در جذب سرمایه گذاری خارجی ایفا کند.
بیشتر مناطق آزاد ایران با تفکراتی چون سرمایه گذاری خارجی یکصد میلیارد دلاری اماراتی ها و ادعاهایی بی اساس، اداره می شوند و این فرصت یک نقش آفرینی واقع بینانه و اثر بخش (Effective)را گرفته است. اگر قرار است مناطق آزاد در ایران نجات پیدا کنند، باید از «دروازه واردات» به «بستر تولید صادرات محور» تغییر مسیر دهند. الگویی که آمریکا و بسیاری از کشورهای موفق، سال هاست آن را به کار گرفته اند.
