موافقان و مخالفان تفکیک وزارتخانه ها چه می گویند ؟

  پس از انتخابات ریاست جمهوری و ابقای «حسن روحانی» در دولت آینده زمزمه هایی از تغییر و تحولات در ساختار دولت دوازدهم شنیده شد و اظهاراتی از تفکیک وزارتخانه ها به میان آمد تا اینکه این حدس و گمان ها به شکل لایحه دولت به مجلس تقدیم شد.

هر چند که هفته گذشته نمایندگان مجلس با بررسی دو فوریتی و سریع لایجه تفکیک سه وزارتخانه راه و شهرسازی، صنعت، معدن و تجارت و ورزش و جوانان موافقت نکردند اما با توجه به یک فوریتی شدن آن موضوع به قوت خود باقی است و نمایندگان در حال بررسی این پیشنهاد دولت هستند.

طبق برنامه پنجم توسعه و با هدف کوچک سازی دولت باید تعداد وزارتخانه ها از 22 به 17 کاهش می یافت . در راستای اجرای این تکلیف قانونی، دولت تصمیم گرفت فرایند ادغام چند وزارتخانه را آغاز کند. بنابراین وزارت «صنایع و معادن » با وزارتخانه های «بازرگانی»، «راه و ترابری »، «مسکن و شهرسازی » و «سازمان تربیت بدنی »و «سازمان ملی جوانان » ادغام شدند.

حال پس از عمر 5 ساله ادغام چند وزارتخانه و سازمان ، دولت لایحه تفکیک را به مجلس داده است. این تصمیم واکنش هایی در پی داشت. موافقان تفکیک وزارتخانه ها می گویند ادغام از همان ابتدا اشتباه بوده و باید دستگاه با جداسازی تخصصی تر فعالیت داشته باشند اما در سویی دیگر مخالفان تفکیک بر این باور هستند که ماموریت های ادغام به اجرا نرسیده در حالی که در یک نگاه یکپارچه می توان هدف ها و وظایف تعریف شده را عملیاتی کرد.

در این گزارش اظهارات کارشناسان اقتصادی موافق و مخالف جداسازی وزارتخانه های ادغام شده در دولت قبل در دفاع و انتقاد از لایحه دولت آمده است.

ماموریت های تعریف شده در ادغام انجام نشد

«سیدرضا فاطمی امین» معاون وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره لایحه دولت درباره تفکیک سه وزارتخانه «صنعت، معدن و تجارت»، «راه و شهرسازی» و «ورزش و جوانان» اظهار داشت: باید دید چرا دولت به این نتیجه رسیده است وزارتخانه هایی که عمری از ادغام آنها نمی گذرد، از هم تفکیک شوند.

وی ادامه داد: باید دید در دوران پس از ادغام چه مشکلاتی در این وزارتخانه ها به وجود آمد که امروز دولت حل این مشکلات را در تفکیک وزارتخانه ها می داند؟

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: شاید گفته شود که وزارتخانه ها پس از ادغام گستره فعالیتشان افزایش یافته و یک فرد به عنوان وزیر و یک مدیر عالی ترین سطح این وزارتخانه نمی تواند به تمام بخش ها رسیدگی کند و در نظارت بر تمام امور داشته باشد، اما آیا راهکار و روش حل این مشکل، تفکیک بخش های یک وزارتخانه از یکدیگر است؟

وی با بیان اینکه برخی مسائل ایجاد شده، ناشی از بیرونی است و اساسا ارتباطی با موضوع ادغام ندارد، اظهار داشت: امروز منشاء برخی مشکلات وزارتخانه ها عوامل بیرونی هستند برای مثال در حال حاضر تامین اجتماعی، مشکلات متعددی را برای بنگاه های اقتصادی ایجاد کرده است.

این کارشناس اقتنصادی تاکید کرد: معتقد هستم که تفکیک وزارتخانه ها پاک کردن صورت مساله است و جداسازی نمی تواند مشکلی را رفع کند.

فاطمی امین با تاکید بر اینکه ادغام وزارتخانه ها تصمیم یک شبه نبود اظهار داشت : طرح ادغام وزارتخانه ها یک تاریخچه چند ساله داشت، این طور نبود که در سال 1390 وقتی که وزارت صنایع و معادن با وزارت بازرگانی ادغام شدند، دولت، کارشناسان و نمایندگان مجلس برای چنین تصمیمی یک تصمیم یک شبه گرفته باشند.

وی افزود: بحث ادغام صنایع و معادن و بازرگانی حداقل 6 سال قبل از اجرا، مطرح بود و افرادی که امروز در راس امور اداره کشور قرار گرفته اند در آن دوره زمانی موافق ادغام وزارتخانه ها بودند.

فاطمی امین با تاکید بر اینکه ادغام وزارتخانه ها در آن سال ها، به دنبال شکل گیری یکسری از مطالبه ها انجام شد. گفت : ادغام وزارتخانه ها موضوعی تحمیلی از سوی دولت نبوده و مطالبه ای بود که از سوی کارشناسان، دولتی ها، نمایندگان مجلس و فعالان این حوزه ها مطرح شد.

این کارشناس اقتصادی اظهار داشت : ادغام وزارتخانه ها با این رویکرد انجام شد که بین حلقه های مرتبط بین تولید و تجارت یکپارچگی ایجاد شود. برای مثال موضوع گندم تنها بخش تولید آن نیست ، وقتی از مرحله تولید عبور می کند و به صادرات می رسد باید نهاد مربوط با تجارت وارد کار شود. اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت تفکیک شوند، این یکپارچی از مرحله تولید تا تجارت و صادرات از بین می رود.

وی ادامه داد: موضوع دیگر مسئله پاسخگویی است. از دیگر مضرات تفکیک وزارتخانه ها این است که اصل پاسخگویی مسئولان به درستی انجام نمی شود چرا که در این وزارتخانه به دلیل همپوشانی زیاد مسئولیت ها، هر مسئولی کار را به دیگری واگذار کند.

فاطمی امین تاکید کرد: موضوع بعدی این است که ادغام وزارتخانه ها تجربه موفق سایر کشورها است که ما از آن در ساختار خود استفاده کردیم.

معاون وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت درباره اینکه عده ای معتقد هستند، تفکیک وزارتخانه ها هزینه دولت را افزایش می دهد، گفت: مسئله هزینه در اتلاف وقت است و اگر ادغام انجام شود حداقل دو سال زمان می برد تا سمت های جدید شکل بگیرد و افراد در پست های تعریف شده قرار بگیرند.

وی همچنین درباره تکفیک وزارتخانه راه و شهرسازی اظهار داشت: در حالی که عده ای می گویند دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن و شهرسازی سنخیتی با هم ندارند اما شبیه ترین حوزه ها به هم این دو دستگاه هستند. به طور قطع موضوع حمل و نقل ارتباط زیادی با نحوه شهرسازی دارد و اتفاقا در سال های گذشته فرصت ادغام این دو وزارتخانه را از دست دادیم و امروز شاهد این آشفتگی در شهرسازی و حمل و نقل هستیم.

فاطمی امین ادامه داد: امروز شاهد ورود موضوعاتی مانند شهرسازی ریل پایه در کشورمان هستیم و این یک الگو برداری موفق از کشورهای صاحل تجربه است . از سوی دیگر هم در شهرسازی و هم در حمل و نقل گرایش عمران وجود دارد که می تواند پیوند دهنده فعالیت های این دو دستگاه باشد.

ادغام یک الگو برداری اشتباه بود

همچنین «آلبرت بغزیان» کارشناس اقتصادی که موافق ادغام سه وزارتخانه یادشده است در گفت گو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینکه یکی از دلایل ادغام، چابک سازی و صرفه جویی و اتمام موازی کاری ها بود، گفت: ادغام وزارتخانه هایی که سنخیتی با یکدیگر ندارند یک الگو برداری اشتباه بوده است.

وی ادامه داد: با تفکیک وزارتخانه ها از جمله صنایع و معادن و تجارت کارها تخصصی تر انجام خواهد شد. بحث اکتشاف مواد معدنی، تولید و تجارت و بازرگانی هر کدام باید در یک مسیر جدا و تخصصی فعالیت داشته باشند و گسترده سازی این وزارتخانه ها می تواند مشکلاتی بر سر راه هر یک از بخش های معدن، صنعت و تجارت ایجاد کند که این موضوع در مورد وزارت راه و شهرسازی هم صدق می کند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: باید گمرک هم زیر نظر تجارت باشد چرا که امروز مشکلات عمده بخش بازرگانی و تجارت به بخش گمرک برمی گردد.

بغزیان ادامه داد: اگر با این نگاه که تمام امور با هم در ارتباط هستند در یک وزارتخانه فعالیت داشته باشند بخواهیم عمل کنیم، تنها باید به چند وزارتخانه اکتفا کنیم.

این کارشناس اقتصادی درباره ادغام وزارت راه و ترابری و مسکن و شهرسازی گفت: ادغام این دو وزارتخانه با این نگاه انجام شد که هر دو در حوزه های عمرانی فعالیت دارند بنابراین می توانند در یک مسیر باشند اما نگاه غلطی بود و هر دستگاهی که در یک حوزه مشخص عمران فعال است نمی تواند در حوزه های دیگر ادغام شود.

وی با اشاره به ادغام نادرست وزارت ورزش و جوانان هم گفت: مسئله جوانان بسیار گسترده است و نباید تنها در موضوعات ورزشی آن را محدود کرد. ورزش و جوانان دو مقوله جدا از هم هستند و نباید از کشورهایی که هیچ تناسبی با ساختار ایران ندارند الگو برداری کرد.

بغزیان با بیان اینکه تفکیک وزارتخانه ها شدنی است، ادامه داد: متاسفانه در سال هایی ادغام انجام شد با قحط الرجال مواجه بودیم برای مثال زمانی که ....بهبهانی وزیر سابق راه و ترابری استیضاح شد، .... نیکزاد به عنوان سرپرست وزارت راه و ترابری انتخاب شد و بعد از مدتی هم این دو وزارتخانه در هم ادغام شدند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه احتمال اینکه وزارتخانه های ادغام شده در دولت دوازدهم تفکیک شوند وجود دارد، اظهار داشت : تفکیک انجام می شود اما نیاز به مطالعات کارشناسی دارد و زمانبر خواهد بود.

برگشت به عقب یا حرکت به سمت جلو

عده ای از کارشناسان بر این باور هستند در زمانی که موضوع ادغام وزارتخانه ها مطرح شد هدف تنها کوچک سازی دولت نبود، بلکه مشکلاتی وجود داشت که در نهایت تصمیم دولت برای رفع آن مشکلات راهکار ادغام بود. از سوی دیگر گفته می شود اگر امروز رای مجلس بر تفکیک باشد باید به هزینه های این تفکیک هم توجه کرد. جداسازی معاونت ها یعنی ورود نیروی کار جدید به این دستگاه ها و نیاز به ساختمان و امکانات و تجهیزات دیگر که تمام این موارد برای دولت هزینه زایی خواهند داشت. این افراد معتقد هستند تفکیک یعنی برگشت به عقب و ابتلاء به همان مشکلاتی که ادغام را توجیه کرد.

اما در طرف مقابل عده ای هم بر این باور هستند که در آن دوران، دولت دهم مرتکب اشتباهات بزرگی در اداره کشور شد که ادغام هم یکی از آنها بود. حتی یک بار مقام معظم رهبری هم از ادغام وزارت صنایع و معادن با وزارت بازرگانی انتقاد کردند .

کارشناسان موافق تفکیک بر این باور هستند که راهکار حل مشکلات وزارتخانه ها ادغام نیست و در این صورت امکان ادغام برای سایر وزارتخانه ها هم وجود دارد و برای تحقق اهداف هر بخشی باید آن بخش به صورت تخصصی فعالیت کند و ادغام، دستگاه های اجرایی و سیاست گذار را از آن هدف اصلی خود دور کرد.

حال اینکه باید دید نمایندگان مجلس چه تصمیمی برای این خواسته دولت می گیرند. هر چند که مجلس با بررسی دو فوریتی این لایحه موافقت نکرد و به یک فوریتی آن رای داد اما باید دید آیا تا دو ماه دیگر که رییس جمهور دولت دوازدهم اعضای دولت را به مجلس معرفی می کند، نام چند وزیر برای هر یک از وزارتخانه های یاد شده خوانده می شود.