مفهوم استقلال سازمان بررسی سوانح و حوادث هوایی
چه کسی باید سوانح و حوادث هوایی را از لحاظ ایمنی مورد بررسی قرار دهد؟ مقررات بینالمللی و منطقهیی اتفاقنظر دارند، کسی باید سوانح و حوادث هوایی را مورد بررسی ایمنی قرار دهد که از استقلال برخوردار باشد. اما به راستی چه میزان استقلال لازم است تا بیطرفی سازمان بررسی سوانح و حوادث هوایی تامین شود؟
میلاد صادقی*: چه کسی باید سوانح و حوادث هوایی را از لحاظ ایمنی مورد بررسی قرار دهد؟ مقررات بینالمللی و منطقهیی اتفاقنظر دارند، کسی باید سوانح و حوادث هوایی را مورد بررسی ایمنی قرار دهد که از استقلال برخوردار باشد. اما به راستی چه میزان استقلال لازم است تا بیطرفی سازمان بررسی سوانح و حوادث هوایی تامین شود؟ با آنکه استقلال را نمیتوان به شکل عددی و ریاضی اندازهگیری کرد، ولی به این بهانه نباید از کار نشست و تامین حداقل استقلال لازم را ناممکن شمرد. میتوان گفت، آن سازمانی از حداقل بیطرفی در بررسی سوانح و حوادث هوایی برخوردار است که دستکم در چهار بعد به شرح ذیل از استقلال برخوردار باشد:
1- استقلال سازمانی (ساختاری): استقلال سازمانی نخستین ویژگی یک سازمان بررسی سوانح و حوادث هوایی مستقل است. استقلال سازمانی بدین معناست که سازمان بررسیکننده از نظر تشکیلات اداری، کاری و حتی ساختمانی از تمام نهادهای ذینفع و مسوول در امور هوانوردی ازجمله سازمان هواپیمایی کشوری مربوطه جدا باشد. اگرچه این بعد به تنهایی ارزشی ندارد و خود وسیلهیی ضروری برای تامین سایر ابعاد استقلال است، اما تجربه و عمل نشان داده است که فقدان استقلال سازمانی، کم و بیش به سایر ابعاد استقلال نیز آسیب میرساند.
2- استقلال کارکردی: در مرتبه دوم، نوبت به استقلال کارکردی میرسد. بدیهی است که تجزیه کالبد و صورت (=استقلال سازمانی) به تنهایی کافی نخواهد بود، زیرا ممکن است سازمان بررسیکننده از نظر ساختاری و سازمانی از سایر نهادهای ذینفع و مسوول در امور هوانوردی جدا باشد، اما غیر از وظیفه بررسی سوانح و حوادث هوایی از وظایف دیگری نیز برخوردار باشد که استقلال و بیطرفی او را تحتالشعاع قرار دهد. برای مثال، اگر سازمان بررسیکننده، موظف و مکلف به ارائه خدمات جستوجو و نجات یا حتی ایجاد هماهنگی میان نهادهای ارائهکننده باشد، آن وقت به سختی میتوان بررسی ایمنی آن سازمان را یک بررسی بیطرف و مستقل قلمداد کرد، زیرا سازمان بررسیکننده باید بدون هیچ واهمه و فشاری، عملکرد ارائهکنندگان خدمات جستوجو و نجات و کیفیت هماهنگیهای به عمل آمده را مورد ارزیابی و نقد قرار دهد. پس استقلال کارکردی به سازمان بررسی سوانح و حوادث تنها یک ماموریت مشخص میدهد: «تحقیق در بخش غیرفعال ایمنی هوایی.»
3- استقلال مالی: سومین بعد یک سازمان بررسیکننده مستقل، استقلال مالی است. بدین معنا که این سازمان باید از بودجه ثابت و مستقلی برخوردار باشد و از نظر مالی به نهادها و شرکتهای ذینفع و مسوول در امور هوانوردی وابسته نباشد. البته این استقلال نسبت به کارمندان و ماموران سازمان بررسیکننده نیز باید اعمال شود، زیرا اگر کارمندان و ماموران سازمان از هرگونه منافع مالی در نهادها و شرکتهای ذینفع و مسوول در امور هوانوردی برخوردار باشند، آن وقت استقلال سازمان بررسیکننده مخدوش میشود.
4- استقلال عملیاتی: استقلال عملیاتی آخرین و مهمترین ویژگی یک سازمان بررسیکننده مستقل است، چراکه همه تلاشهای پیشین بدین خاطر است تا سازمان بررسی سوانح و حوادث با برخورداری از حقوق، اختیارات و تکالیف مشخص و روشن و همچنین امکانات، تجهیزات و کارشناسان لازم، وقایع هوایی را مورد بررسی نظاممند و بیطرف قرار دهد و در این مسیر نه از کسی دستوری بگیرد و نه از کسی دستوری بجوید. پس اگر سازمان بررسیکننده از کارگاه و آشیانه برخوردار نباشد یا برای بازخوانی دستگاه ضبطکننده اطلاعات پرواز به همکاری و مساعدت متخصصان شرکت هواپیمایی سانحه دیده و سایر شرکتها و تجهیزات آنان نیاز داشته باشد، بیشک این سازمان از نظر عملیاتی استقلال لازم را ندارد و بررسی او با اصول استقلال در بررسی فنی متعارض بهنظر میرسد. به مجلس قانونگذاری و نمایندگان آن پیشنهاد میشود که به جای استیضاح یک یا چند وزیر و تلاشهای سیاسی در جهت بهبود امور هوانوردی، هرچه سریعتر با انتزاع مرجعیت بررسی فنی سوانح و حوادث هوایی از سازمان هواپیمایی کشوری، سازمان یا نهاد مستقلی را با اوصاف و مختصات یادشده تاسیس کنند، زیرا نخستین و مهمترین رسالت آنان، همان «وضع قانون در عموم مسائل کشور» است.
*پژوهشگر حقوق هوافضا
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.