جذب سرمایه و تقویت دیپلماسی؛ دو راهکار برای توسعه ترانزیت ریلی
با وجود تاکید اسناد بالادستی، در سال‌های گذشته حمل و نقل ریلی در مقایسه با حمل و نقل جاده‌ای توسعه بسیار کمتری یافته است؛ آن هم در شرایطی که کارشناسان معتقدند با جذب سرمایه‌گذار و تقویت دیپلماسی ریلی، دستیابی به ترانزیت ۴۰ میلیون تنی از شبکه راه آهن قابل تحقق است.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، مطابق آمارها در ربع قرن گذشته حمل و نقل جاده ای نسبت به حمل و نقل ریلی در کشور رشد ۹ برابری داشته است در حالی که در سیاست های بالادستی اولویت به حمل و نقل ریلی داده شده است و باید راه آهن در کشور پیشتاز توسعه بخش حمل و نقل باشد.
در همین راستا، در برنامه هفتم پیشرفت نیز اهداف روشنی برای بخش ریلی در نظر گرفته شده است که از جمله آنها، افزایش سهم حمل و نقل ریلی به ۳۰ درصد و افزایش سهم آن در ترانزیت به سالیانه ۴۰ میلیون تن است.
موضوعی که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز قرار داشته و ایشان درباره موقعیت راهبردی ایران در منطقه و جهان گفتند: «موقعیت استراتژیک کشور طوری است که از شمال به جنوب و شرق به غرب در چهارراه ارتباطی قرار داریم و باید از این موقعیت برای توسعه ترانزیت بار استفاده کنیم. این مهم محقق نمی شود مگر با خطوط ریلی و راه آهن».
به گفته کارشناسان، این روزها که امنیت دریایی به دلیل بروز جنگ و نا اطمینانی ها در سطح جهانی کاهش یافته، فرصت مغتنمی است تا به توسعه کریدور شمال- جنوب سرعت داده شود.
سهم ریل از ترانزیت کشور چقدر است؟
بررسی آمارها در حوزه حمل و نقل نشان می دهد سال گذشته ۲۰ میلیون تن بار از کشور ترانزیت شد که سهم حمل و نقل جاده ای ۱۷.۶ میلیون تن و سهم حمل و نقل ریلی فقط ۲.۴ میلیون تن بود؛ به عبارتی حمل ریلی سهم ۱۲ درصدی در ترانزیت کشور داشت. همچنین مجموع واردات و صادرات ریلی کشور در سال گذشته رقم پنج میلیون تن بود و مطابق برنامه ریزی ها قرار است این رقم در سال جاری به هشت میلیون تن برسد.
این آمار و ارقام حاکی است که با شرایط ایده آل فاصله داریم، از قابلیت های موجود به خوبی استفاده نشده است و باید اقدامات جدی در راه آهن انجام شود.
در این زمینه، جبارعلی ذاکری معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران معتقد است: دستیابی به ترانزیت ۴۰ میلیون تنی با اصلاح فرایندها، تقویت ارتباطات بین سازمانی، پرهیز از نگاه جزیره ای و استفاده از ظرفیت های یکدیگر برای افزایش بهره وری، دست یافتنی خواهد بود.
خط ریلی چابهار- زاهدان
در راستای دستیابی به هدف گذاری ریل پایه در حوزه ترانزیت، راه آهن چابهار - زاهدان یکی از مهمترین پروژه های ترانزیتی و توسعه ای شرق کشور است که نقطه اتصال ظرفیت های دریایی چابهار به کریدورهای شمال- جنوب و شرق- غرب کشور محسوب می شود. مسیری که حلقه اتصال بندر راهبردی چابهار به شبکه ریلی ایران را کامل می کند و علاوه بر آن پُلی برای پیوند آسیای میانه، شبه قاره هند و کشورهای محصور در خشکی به آب های آزاد و بازارهای جهانی خواهد بود.
با راه اندازی این خط ریلی، راه آهن چابهار- زاهدان نقطه آغازین کریدور بین المللی شمال- جنوب در سواحل جنوبی ایران خواهد بود؛ کالاها به جای عبور از بنادر جنوبی مانند بندرعباس که تحت تاثیر تحریم های بین المللی قرار دارد، می تواند وارد بندر چابهار شود. کشورهایی مانند هند، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، روسیه و حتی چین می توانند از مسیر چابهار بدون دخالت مسیرهای حساس و پرفشار منطقه کالای خود را به اتحادیه اروپا، قفقاز یا آسیای مرکزی منتقل کنند.
آن طور که مدیرعامل راه آهن در آخرین اظهار نظر خود عنوان کرده، ریل گذاری این مسیر تا پایان سال به اتمام خواهد رسید. ذاکری ابراز امیدواری کرده در سه ماهه نخست سال آینده و پس از تحویل به راه آهن، این خط به بهره برداری برسد.
وی با اشاره به اتصال ریلی چین به کشورهای آسیای میانه، تاکید کرد: تکمیل پروژه چابهار- زاهدان برای کشورهای غرب دریای خزر نیز گزینه ای جذاب به شمار می رود.
این مقام مسئول پیش بینی کرد در فاز نخست اجرای این پروژه، سالیانه بین سه تا پنج میلیون تن بار از این مسیر جابه جا شود.
لزوم جذب سرمایه گذار در پروژه های ریلی
افزایش سهم ریل از ترانزیت بار، نیازمند تدوین برنامه ای جامع است؛ در این راستا برای جذب ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار معادل ۴۵۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنعت ریلی برنامه ریزی شده است که ۷۷ درصد آن در بخش ناوگان و ۲۳ درصد در بخش زیربنایی خواهد بود.
کارشناسان معتقدند برای تحقق این هدف در گام نخست باید به دنبال تغییر در اقتصاد حمل و نقل بار و مسافر در بخش ریلی باشیم که این تغییر با جذب سرمایه گذاران امکان پذیر است؛ از این رو شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران اقدام به تدوین چند بسته مشوق سرمایه گذاری در صنعت حمل و نقل ریلی اقدام کرده که شامل بسته افزایش بازدهی سرمایه گذاری، بسته تامین مالی سرمایه گذاری و بسته مدیریت ریسک سرمایه گذاری است.
پرداخت یارانه صرفه جویی سوخت، تسهیل در واگذاری اراضی ۱۷ پهنه لجستیکی ریلی، واگذاری لوکوموتیوهای متوقف و معافیت مالیاتی طرح های سرمایه گذاری، مشارکت در تامین مالی پروژه های زیربنایی، استفاده از ظرفیت مولدسازی دارایی های راکد، فراهم کردن بستر تامین مالی از طریق بورس، صندوق توسعه ملی و فاینانسرهای خارجی، مشارکت در صدور تضامین سرمایه گذاری غیر دولتی، خرید تضمینی خدمات نیروی کشش، خرید تضمینی خدمات پروژه های زیربنایی و تسهیل صدور تضامین حاکمیتی و شرکتی برای فاینانس خارجی از جمله مشوق های در نظر گرفته شده در حوزه ریلی است.
تقویت دیپلماسی ریلی
توسعه ترانزیت ریل پایه، نیازمند تقویت دیپلماسی ریلی است. امروز ایران با راه آهن کشورهایی همچون ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق مراودات ریلی مشترک دارد که باید تقویت شود. ذاکری، مدیرعامل راه آهن معتقد است چنانچه بتوانیم از هر یک از این نقاط مرزی سالیانه یک تا پنج میلیون تن بار جابه جا کنیم، می توانیم رکوردهای جدیدی در حوزه ترانزیت خلق کنیم.
در این ارتباط، این هفته مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی به همراه وزیر حمل و نقل ریلی ترکمنستان از مرز اینچه برون در استان گلستان بازدید کرد و از عزم جدی دو کشور ایران و ترکمنستان برای توسعه حمل و نقل بار ریلی، جاده ای و ترانزیت خبر داد و گفت : ظرفیت این ۲ کشور سالانه ۲۰ میلیون تُن بار شامل هفت میلیون تُن ریلی و بقیه جاده ای است که سال گذشته مجموع عملکرد ریلی ۲ کشور ۳.۵ میلیون تُن بار و ترانزیت بود.
ذاکری با تاکید بر رفع کمبودهای زیرساختی در ۲ ایستگاه اینچه برون ایران و اترک ترکمنستان، افزود: ایجاد ۲ خط ریلی عریض در ایستگاه راه آهن اینچه برون بخشی از برنامه جامع این ایستگاه برای افزایش ظرفیت حمل بار است.
وی با بیان اینکه هم اکنون ظرفیت حمل و تخلیه بار از ایستگاه راه آهن اینچه برون و از خطوط عریض آن حدود ۸۰ واگن است ادامه داد: این ظرفیت تا ۱۲۰ واگن هم قابل افزایش است.
