◄ سهم حمل‌ونقل ریلی از اقتصاد مقاومتی

از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی کشور ایران همواره در معرض انواع تهدیدها و فشارها قرار داشته است که در راس آنها مباحث اقتصادی مطرح بوده است. کشوری که دارای اقتصادی پویا و کارآمد و وابستگی کمتر به کشورهای خارجی باشد می‌تواند مسیر توسعه و پیشرفت را با قدرت طی نماید و راه را برای پیشرفت در تمام زمینه‌ها مهیا نماید.

این مهم به سادگی محقق نمی‌شود مگر با کوشش وتلاش ومقاوم سازی پایه‌های نظام اقتصادی کشور و دستیابی به اقتصاد مقاومتی. بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری حال باید ببینیم سهم و میزان حمل‌ونقل در بحث اقتصاد مقاومتی چگونه بوده است. حمل‌ونقل از منظر موقعیت استراتژیک و خدادادی کشور ما در منطقه که بهترین، ارزان‌ترین و سریع‌ترین کریدورهای حمل‌ونقلی شرق آسیا به غرب به شمار می‌رود، اهمیت به‌سزایی دارد.

خوشبختانه پهنه مناسب و دسترسی‌های خاص به آب‌های بین‌المللی ظرفیتی بی‌نظیر برای ما به ارث رسانده که باید از این ثروت در ارتقای سهم ایران در کسب درآمدهای بین‌المللی و به‌کارگیری فرصت‌های این حوزه استفاده حداکثری شود. برای به دست گرفتن بازارهای بین‌المللی حمل‌ونقل و توسعه آن را جدی بگیریم. عدم استفاده از حمل‌ونقل و مزایای آن از سوی کشور ما مدیریت بین‌المللی را وادار به ایجاد مسیرهای جایگزین درکشورهای منطقه می‌کند که این به ضرر ما است.

رونق حمل‌ونقل و دسترسی ارزان، بهینه و با بهره‌وری بالا در سطح کشور لازمه توسعه اقتصادی کشور و تحقق اقتصاد مقاومتی است. بخش حمل‌ونقل هوایی باید برای دسترسی‌های سریع مدیریتی، حاکمیتی و اضطراری، بخش جاده‌ای برای دسترسی سریع، فوق‌العاده، محلی، غیرانبوه، بخش دریایی برای بازرگانی‌ها، حمل انبوه بین‌المللی و بخش ریلی برای حمل انبوه و ارزان هدف گذاری شوند. هرکدام از حمل‌ونقل‌های موجود درکشور اهمیت بالایی از حیث کمک به توسعه دارند، اما توسعه زیرساخت و ارتقای بهره‌وری باید بر بخش حمل‌ونقل ریلی متمرکز شود. با توجه به اثرات مخرب گازهای گلخانه‌ای و مشکلات محیطی ناشی از از انتشار این آلایندها وهمچنین تجدید ناپذیری سوخت‌های فسیلی کاهش استفاده از این منبع انرژی حائز اهمیت ویژه‌ای است. در این میان راه آهن به عنوان یک مکانیسم بسیار کارآمد در زمینه حمل‌ونقل درون شهری و برون‌شهری در کشورهای توسعه‌یافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه شناخته و از آن استفاده می‌شود. اصولا قطارها با توجه به عدم ایجاد آلودگی هوایی وصوتی دوستدار محیط زیست نیز هستندکه با افزایش سرعت سفر مطلوبیت بیشتری برای مسافران داشته وخواهد داشت از قطارها می‌توان به عنوان گزینه‌ای بسیار مناسب در توسعه پایدار نام برد.

تبیین و تشریح برتری به‌کارگیری راه‌آهن از دیدگاه توسعه پایدار آنقدر مهم است که در تسهیل هرچه بیشتر و بسط گسترش خطوط ریلی که از معیارهای اقتصادی و زیست محیطی مختلف برخوردار است همواره باید استفاده کرد. گزارش‌های موجود در کشور نشان می‌دهد، یک تُن-کیلومتر بار (واحد سنجش موضوعات حمل‌ونقل) به صورت متوسط حدود 42 سی‌سی صرفه‌جویی سوخت (گازوئیل)‌ دارد. در ایران مصرف سوخت ریل، کمتر از یک‌هفتم سوخت جاده است و این بیان صریح اقتصاد مقاومتی است. مصرف سوخت در حمل مسافر در ایران برای یک تَن‌کیلومتر،‌ حداقل 22 تا 25 سی‌سی است. سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت می‌گوید یک تُن-کیلومتر حمل بار را برای راه‌آهن 35 سی ‌ی سوخت و برای یک تَن-کیلومتر مسافر 20 سی‌سی در نظر می‌گیرد. اقتصاد مقاومتی را می‌توان الگوی جدیدی خواند که مفهوم اقتصاد ایرانی-اسلامی را برای نجات اقتصاد کشور بیان می‌کند.

مجموعا از ۲۴ بند اقتصاد مقاومتی ۷ بند وجود دارد که راه‌آهن در آن‌ها نقش مهمی دارد:

  - در بند ۳ این سیاست‌ها محور قرار دادن رشد بهره‌وری در اقتصاد اشاره شده که بالاترین بهره‌وری در حمل بار در راه‌آهن وجود دارد به‌طوری‌که یک واگن باری معادل حداقل سه تریلی می‌تواند بار جابه‌جا کند.

- در بند ۴ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به صرفه‌جویی در مصرف انرژی که مصداق کامل و واقعی آن راه‌آهن کشور است اشاره شده چراکه در راه‌آهن یک‌هفتم جاده سوخت مصرف می‌شود.

- در بند ۸ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تاکید بر اجرای سیاست‌های اصلاح الگوی مصرف شده است که هرچه از سفر جاده‌ای کاهش و به سفرهای ریلی افزوده شود، به تبع تصادفات رانندگی کاهش می‌یابد. در حال حاضر بخش زیادی از درآمد ناخالص ملی کشور در تصادفات جاده‌ای از دست می‌رود.

- در بند ۱۰ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز به موضوع ترانزیت اشاره شده که اصولاً ترانزیت معنایی جز راه‌آهن ندارد چراکه آنچه در کشور سودآوری دارد ترانزیت ریلی است در مقابل رشد ترانزیت جاده‌ای کشور به دلیل مصرف سوخت، فرسودگی راه‌ها و تبعات آلایندگی‌های محیط زیستی منافعی برای کشور کسب نمی‌کند.

- بند ۱۲ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی پیوندهای راهبردی با کشورهای همسایه است. اصولا اولین مباحثی که در مذاکرات با کشورهای همسایه در اجلاس‌های مشترک مطرح می‌شود بحث حمل‌ونقل و موضوع ارتباط ریلی بین کشورها است تا از این طریق بار بیشتر حمل شود و حتی مطرح می‌شود با برقراری خطوط ریلی مسافری پیوندهای ملی را تحکیم ببخشیم.

- در بند ۱۳ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی یکی از سیاست‌های مورد تاکید است. در حال حاضر ۲۰ میلیارد لیتر گازوییل در بخش حمل‌ونقل مصرف داریم که اگر این حمل‌ونقل با راه‌آهن باشد می‌توان با ۳ میلیارد لیتر گازوییل همه این حمل‌ونقل را انجام داد و ۱۷ میلیارد لیتر گازوییل به ارزش ۹ میلیارد دلار صرفه‌جویی حاصل از شیفت حمل‌ونقل جاده‌ای به ریلی است؛ با این حساب می‌توان ۱۷ میلیارد لیتر افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی فقط با جابه‌جایی مد حمل‌ونقل جاده‌ای به ریلی داشت.

- آخرین محور سیاست‌های اقصاد مقاومتی که راه‌آهن در آن نقش دارد را افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن. امروز در صنعت ریلی به حدی از خودکفایی رسیده‌ایم که هرنوع واگن باری و مسافری و لکوموتیو البته با کمک جزئی شرکت‌های خارجی را می‌توانیم به طور کامل در ایران تولید کنیم.

توسعه حمل‌ونقل ریلی مصداق عینی اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مورد تاکید همه ارکان نظام است. اقداماتی مانند برقی کردن مسیرهای ریلی دستاوردهایی مانند افزایش ظرفیت و همچنین صرفه‌جویی چشمگیر در مصرف انرژی دارد و مهم‌تر اینکه وقتی یک واگن باری در سیر قرار می‌گیرد، به ازای هرسال استفاده حدود 8 تا 10 فرصت شغلی ایجاد می‌کند.

تجهیز شبکه ریلی، هزینه‌های بهداشت، درمان، هلال‌احمر، پلیس، سازمان راهداری، بیمه و ... را کاهش می‌دهد. امید است به عنایت خداوند مسئولین محترم ذی‌ربط در سطح ملی نگرش و عنایت به توسعه زیرساخت‌های ریلی کشور داشته و هماهنگی‌های لازم برای پشتیبانی مالی انجام داده و اعتبارات با اولویت تخصیص یابد.