موانع و فرصت های زنان در هوانوردی
آینده هوانوردی تنها زمانی پایدارتر، نوآورتر و انسانی تر خواهد بود که نیمی از استعدادهای آن یعنی زنان، فرصت واقعی آموزش، تجربه و رهبری در این صنعت را پیدا کنند.
خلیل الله معمارزاده: صنعت هوانوردی به طور سنتی تحت سلطه مردان بوده و زنان برای ورود و پیشرفت با موانع متعددی روبه رو هستند. هرچند طی دهه های اخیر حضور آنان در نقش های مدیریتی و تخصصی افزایش یافته، ساختارها و فرهنگ سازمانی همچنان مردانه باقی مانده است و بسیاری از زنان برای دیده شدن و پیشرفت ناچار به تقلید سبک مدیریتی مردان شده اند.
ابتکارات جهانی مانند Gender Equity Programme by 2030 ICAO و 25BY2025 IATA تلاش کرده اند این نابرابری ها را کاهش دهند، اما حضور زنان هنوز به طور چشمگیری کمتر از مردان است و موانع اصلی در پنج دسته قابل جمع بندی اند:
1. موانع اجتماعی: مسئولیت سنگین خانواده و فرزند، تضاد نقش ها، وقفه های شغلی دوران بارداری، کلیشه های جنسیتی، هزینه بالای آموزش، عدم استقلال مالی و فکری، نبود حمایت خانواده و جامعه، کمبود الگوهای زن الهام بخش و حضور کم رنگ در رسانه ها و فرهنگ عمومی.
2. موانع سازمانی: تبعیض در استخدام و دستمزد، فرهنگ مردانه محیط کار، آزارهای جنسیتی و رفتاری، نبود مربی و حامی، فشار برای اثبات شایستگی و سقف شیشه ای ارتقا.
3. نگرش زنان به خود: عدم باور به توانمندی های واقعی و گرفتار شدن در طرح واره های ذهنی اشتباه، که حمایت برنامه های آموزشی توانمندسازی زنان می تواند بر آن اثرگذار باشد.
4. فرصت های محدود: زنان معدود در موقعیت های ارتقا، گاهی به دلیل قدرت ناگهانی دچار سرگیجه و توهم توانمندی می شوند و جایگاه تاریخی خود را در ترویج نقش زنان فراموش می کنند. سکوت جامعه زنان در برابر این اشتباهات، توسعه نقش مؤثر زنان را سال ها به تأخیر می اندازد و بها و تاوان سنگینی دارد.
5. سیاست نانوشته ارتقا: در مواردی که مردان مجبور به ارتقای زنان می شوند، اغلب زنانی انتخاب می شوند که توانمندی پایین و اطاعت بالا دارند. این سیاست خاموش کردن صدای مطالبه زنان و تقویت باور ناتوانی درونی آنها را در پی دارد و نتیجه آن، همان عدم همبستگی و سکوت بین جوامع بانوان است.
با وجود این موانع، تغییرات تدریجی جریان دارد. نهادها و مراکز توانمندسازی با دوره های آموزشی کوتاه مدت، شبکه سازی، مربیگری و مدل هایی مانند CALF یا «ریزاعتبارنامه ها» زمینه رشد حرفه ای زنان را فراهم کرده اند. این ابزارها امکان یادگیری مهارت های مدیریتی، دیجیتالی و نرم را در کنار مسئولیت های خانوادگی فراهم می کنند.
راهکارهای پیشنهادی شامل معرفی و تقویت الگوهای موفق، انتخاب دختران شایسته همراه با پسران، ایجاد شبکه های مربیگری حضوری و آنلاین، بازنگری در سیاست های استخدام و آموزش، ارائه مشاوره حرفه ای با حمایت مالی و خانوادگی و نمایش فعال زنان در رسانه ها و کمپین های جذب نیرو است. برنامه های آینده باید نه تنها بر خلبانی، بلکه بر همه مشاغل هوانوردی، از مهندسی، تعمیر و نگهداری، کنترل ترافیک هوایی، مدیریت فرودگاه و شرکت های هواپیمایی تا رهبری سازمانی تمرکز کنند.
نمونه هایی مانند افزایش سهم خلبانان زن و نقش آفرینی زنان در صنعت هوانوردی نشان می دهد که تغییر ممکن است، هرچند کند، و زنان خلبان و مدیرانی که با پشتکار موانع فرهنگی و سازمانی را درهم شکسته اند، به الگوهای الهام بخش نسل های آینده تبدیل شده اند.
آینده هوانوردی تنها زمانی پایدارتر، نوآورتر و انسانی تر خواهد بود که نیمی از استعدادهای آن یعنی زنان، فرصت واقعی آموزش، تجربه و رهبری در این صنعت را پیدا کنند.
