زنان ایرانی و آینده هوانوردی: از حاشیه تا محور تحول

خلیل الله معمارزاده: در طول تاریخ، آسمان همواره نمادی از آزادی، جسارت و آرزوهای دست نیافتنی بوده است. پرواز برای بشر نه تنها به معنای جابه جایی از نقطه ای به نقطه دیگر، بلکه به معنای گشودن افق های تازه ای از شناخت و تجربه است. با این حال، آنچه کمتر دیده شده، نقش و سهم زنانی است که همواره در پس پرده این آسمان پرهیاهو ایستاده اند؛ زنانی که با وجود محدودیت های اجتماعی، فرهنگی و سازمانی، بارها نشان داده اند توانایی آن را دارند که نه تنها همراه این صنعت باشند، بلکه پیش ران تحول آن شوند، البته اگر خود نیز جسور باشند.

جنبش های اجتماعی در تاریخ ثابت کرده است که زنان چگونه  توانسته اند مسیرهای سخت و مردانه را در هم بشکنند از این منظر، نقش تحول گرایانه زنان در هوانوردی حتی در دل سخت گیرانه ترین سنت ها نیز قابل توجه است؛ می گویید نه؟ کافی است نگاهی به عربستان بیندازید.

امروز دیگر سخن از حضور زنان در هوانوردی تنها یک بحث جنسیتی یا نمادین نیست، بلکه ضرورتی اقتصادی، اجتماعی و حتی فناورانه است. پژوهش های جهانی بارها ثابت کرده اند که تنوع جنسیتی به افزایش نوآوری، تصمیم گیری های کارآمدتر و موفقیت مالی بیشتر می انجامد. با این حال، صنعت هوانوردی همچنان یکی از مردسالارترین صنایع جهان باقی مانده و سهم زنان در نقش های کلیدی آن، از کابین خلبان گرفته تا مدیریت ارشد، به شکلی چشمگیر پایین تر از مردان است. همین نابرابری بود که سازمان بین المللی یاتا را برانگیخت تا کمپین 25BY2025 را راه اندازی کند و مسیر آینده ای برابرتر را هموار سازد.

اما ماجرای زنان ایران در هوانوردی روایتی متفاوت و چندلایه است. از دوران قاجار که حضور زنانی چون انیس الدوله و فخرالدوله نشانه هایی از بلوغ اجتماعی زنان ایرانی را نمایان ساخت، تا امروز که دختران جوان ایرانی در صنعت هوانوردی و شرکت های هواپیمایی گام برمی دارند، داستانی از مقاومت، توانمندی و امید شکل گرفته است. 

از سوی دیگر، اگرچه زنان ایرانی همواره با دیوارهایی بلند از تبعیض، محدودیت و کلیشه های اجتماعی روبه رو بوده اند، اما تجربه نشان داده است که در کار جمعی، تعامل و مذاکره، موفق تر از همتایان مرد خود عمل کرده اند و می توانند بازیگران اصلی تحول در صنعت هوانوردی ایران باشند.

این صنعت، صنعتی است که ناوگانش زنانه است، اما مدیریت و رهبری اش همچنان مردانه. جایی که سهم زنان در نقش های کلیدی بسیار اندک است، در حالی که ظرفیت و استعدادهای آنان بی پایان. اکنون زمان آن رسیده است که نگاه ها از حاشیه به متن تغییر یابد. زنان ایرانی نه تنها به عنوان نیروهای پشتیبان، بلکه به عنوان لوکوموتیوهای اصلی تحول اجتماعی و صنعتی دیده شوند. استقلال مالی، تکیه بر توانمندی های واقعی و مدیریت هوشمندانه فرصت ها، کلیدهایی است که می تواند دروازه های این تغییر بزرگ را بگشاید.