◄ محورهای مدیریت نقدینگی از طریق مدیریت کرو در شرکت های هواپیمایی ایران

خلیل الله معمارزاده:   در ساختار هزینه ای یک شرکت هواپیمایی در ایران، پس از بخش های تعمیر و نگهداری و سوخت، هزینه های مرتبط با کروی پروازی (Flight Crew)، بیشترین پتانسیل صرفه جویی هزینه ها را دارند. در بسیاری از شرکت های هواپیمایی ایران، هزینه های مربوط به کرو، به ویژه در حوزه هایی همچون پرداختی های ناکارآمد، عدم توجه به پرداخت بر اساس داده های عملکردی مانند FDM، هزینه های پردیوم و اقامت خارج از بیس، هزینه های ایستایی در فرودگاه های خارج از بیس، اتلاف ساعات Duty کرو به دلیل عدم هماهنگی های مربوط به OCC، عدم برنامه ریزی صحیح آموزش کرو و گراند شدن های بی مورد کرو، اعزام های D/H قابل اجتناب، عدم برنامه ریزی های صحیح و بهینه سیمولاتور، بی توجهی به تأمین ممکن ترجیحات کرو و حقوق انسانی شغلی آن ها در Offها، حفظ تعادل بین زندگی شغلی و شخصی آن ها و ایجاد انباشتگی های خستگی و فرسودگی و در نتیجه کاهش ظرفیت و توان عملیاتی کرو، Pairingها و Rotation های ناهماهنگ با برنامه پروازی هواپیماها و بیس های کرو، بهره وری پایین در استفاده از ساعات مجاز پروازی، و حتی بهره برداری نادرست از مقررات جاری، به شکلی غیرکارآمد رشد کرده است.

این در حالی است که با اصلاحات هوشمندانه و استفاده از الگوهای ساده بهره وری کرو، می توان در این بخش صرفه جویی چشمگیری را بدون کاهش کیفیت عملیات یا ایمنی، و حتی با افزایش مؤثر سطح رضایتمندی کروی پروازی رقم زد. تجربه ها نشان داده است به ازای هر ۱ درصد افزایش سطح رضایتمندی کروی پروازی، تا ۲ درصد کاهش هزینه های کل و ۳ درصد افزایش درآمدهای عملیاتی را در شرکت های هواپیمایی شاهد هستیم. برعکس، به ازای هر ۱ درصد کاهش سطح رضایتمندی کروی پروازی، تا ۶ درصد افزایش هزینه های کل در شرکت های هواپیمایی ایران مشاهده می شود.

برای مدیریت نقدینگی از طریق مدیریت کرو در شرکت های هواپیمایی ایران، می توان برنامه ها و محورهای ذیل را مدنظر قرار داد؛ که طبیعی است محدود به این موارد نیز نمی شوند:

۱. نگاه داده محور به بهره وری کرو:

در خطوط هوایی پیشرو، تحلیل های روزآمد بهره وری کرو بر اساس شاخص هایی نظیر Block Hours per Crew، Duty Time Utilization، Schedule Reliability، و Fatigue Risk Index انجام می شود. در ایران، به دلیل نبود سامانه های دیجیتال یکپارچه، بسیاری از تصمیمات مربوط به زمان بندی کرو، مبتنی بر تجربه های سنتی و تنظیمات دستی است.

راهکار فوری، پیاده سازی سامانه های مدیریت منابع انسانی پروازی (Crew Rostering & Pairing Software) با الگوریتم های بهینه سازی عدد صحیح است؛ که نه تنها بهره وری را افزایش می دهد، بلکه از فرسایش نیروی انسانی جلوگیری می کند. این سیستم ها به راحتی در همان ساختارهای عملیاتی فعلی شرکت های هواپیمایی ایرانی، بدون نیاز به شرکت ها و تأمین کنندگان خارجی قابل اجرا هستند. حتی می توان نظام پرداخت مبتنی بر عملکرد کروی پروازی را با شاخص های کلیدی عملکردی (KPI) و متناسب با استراتژی های هر شرکت طراحی کرد، تا از طریق ساختار پرداختی ها بتوان رفتار عملیاتی را جهت دهی کرد.

۲. کاهش ایستایی و اقامت های غیرضروری کرو در ایستگاه ها:

بسیاری از کروهای پروازی ایرانی، به دلیل ناهماهنگی بین جدول پروازی و واقعیت های عملیاتی، دچار اقامت های طولانی در ایستگاه های پروازی می شوند. این مسئله، علاوه بر افزایش هزینه اقامت، موجب اتلاف منابع انسانی و کاهش روحیه کرو می شود. طراحی پروازهای رفت وبرگشتی (Turnaround Flights) در مسیرهای زیر شش ساعت و هماهنگ سازی دقیق Rotation بین هواپیما و کرو، از راهکارهای مؤثر برای کاهش این هزینه هاست.

۳. بازنگری در مدل تخصیص کرو و خطوط پروازی (Pairing):

در بسیاری از شرکت های ایرانی، تخصیص کرو هنوز به صورت دستی و بدون بهره گیری از مدل های بهینه سازی انجام می شود. استفاده از الگوریتم های هوشمند (Crew Pairing Optimization) می تواند بیکاری های بین پرواز، زمان های بلااستفاده، تعداد تغییرات روزانه، و تکرار مسیرهای خسته کننده را به حداقل برساند.

۴. سیاست های بهره ورانه تر در پرداخت ها:

در برخی شرکت ها، پرداخت های ناکارآمد بدون ارتباط منطقی با بهره وری واقعی انجام می شوند. پیاده سازی سیاست های پرداخت بر مبنای عملکرد واقعی و صحیح پروازی، و در نظر گرفتن مشوق های هوشمند مبتنی بر شاخص های بهره وری (و نه صرفاً ساعات پرواز بالا)، باعث کنترل هزینه ها و افزایش انگیزه نیروهای متعهد خواهد شد.

۵. آموزش و هزینه های پنهان آن در ساختار کروی پروازی:

یکی از جنبه های مهم اما کمتر دیده شده در ساختار هزینه ای کروی پروازی، هزینه های آموزشی مداوم برای حفظ صلاحیت پروازی (Validity) است. برخلاف خطوط هوایی بین المللی که در آن ها سهم هزینه های آموزشی به طور متوسط تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد است، در صنعت هوانوردی ایران، به دلیل وابستگی به سیمولاتورهای خارجی، تایپ ریتینگ، تمدید صلاحیت ها، هزینه های اقامت، ارز، و دوره های بازآموزی خارج از کشور، این سهم به طور میانگین به ۴۰ درصد می رسد؛ در حالی که حقوق و مزایا تنها ۶۰ درصد از هزینه های کرو را شامل می شود.

این نسبت، ناشی از پایین بودن سطح عمومی دستمزدها و بالابودن هزینه های دلاری آموزشی است. در نتیجه، توسعه زیرساخت های آموزش داخلی، سرمایه گذاری در شبیه سازهای بومی، و مذاکره برای قراردادهای آموزشی منطقه ای، می تواند راه حلی پایدار و مؤثر برای کاهش هزینه های این بخش باشد.

۶. ارتباط مؤثرتر بین برنامه ریزی ناوگان و کرو:

هرگونه اختلال در ناوگان (اعم از تأخیر تعمیرات، جابه جایی هواپیما یا زمین گیری)، مستقیماً بر برنامه ریزی کرو تأثیر می گذارد. یکپارچگی داده ها بین واحدهای مهندسی، OCC و دپارتمان کرو، از طریق سامانه های عملیاتی یکپارچه، مانع از تضادهای برنامه ای، هزینه های اضافی و سوءتفاهم های عملیاتی می شود.

بارها از نزدیک شاهد بوده ام که یک اقدام یکسان مانند زمان بندی، در سه بخش به صورت تکراری انجام می شود که منجر به به کارگیری حدود ۱۲ نفر پرسنل مازاد و ایجاد پیچیدگی ها و تعارض های کاری در یک شرکت شده، و در نهایت هزینه های بسیار سنگین جاری به دنبال داشته است.

۷. استفاده از مدل های منعطف قراردادهای کرو در دوران بحران:

در برخی کشورها، و حتی در ایرلاین های منطقه ای، هنگام بحران های مالی از قراردادهای شناور استفاده می شود؛ از جمله مدل های مبتنی بر ساعت پروازی، قراردادهای فصلی، و نظام بازخرید مقطعی.

بازنگری در ساختار قراردادی کرو، با مشارکت اتحادیه های صنفی، می تواند به عنوان ابزاری انعطاف پذیر برای حفظ نقدینگی، بدون اخراج نیرو، عمل کند. همچنین سازمان هواپیمایی کشوری می تواند ساز و کاری پیش بینی کند تا سامانه مدیریت کرو بین شرکت های هواپیمایی یکپارچه باشد، به نحوی که شرکت ها بتوانند کروهای عملیاتی خود، به ویژه معلم ها را با یکدیگر تبادل کنند. این رویکرد، اطلاعات لاگ کرو را قابل اتکاتر می سازد، نظارت را تسهیل می کند و هزینه ها را کاهش می دهد.

۸. استقرار سیستم Bidding برای تبادل مجاز برنامه های پروازی بین کرو:

این سیستم علاوه بر افزایش سطح رضایتمندی کرو، تجربه ها نشان داده که منجر به کاهش هزینه های مرتبط با کروی پروازی می شود.

۹. به کارگیری اتوماسیون در برنامه ریزی کرو:

اتوماسیون، علاوه بر کاهش فشار بار کاری کارکنان تنظیم برنامه عملیات پرواز، می تواند عدالت توزیعی ساعات و مسیرهای پروازی را بر اساس سیاست های هر شرکت پیاده سازی کند.

۱۰. توجه به واحد آموزش کرو به عنوان منبع درآمد:

واحد آموزش کرو می تواند منبع درآمدی مناسب برای شرکت های هواپیمایی باشد. با طراحی ساز و کارهایی مشابه لیگ های حرفه ای ورزشی، این بخش می تواند به عنوان یک کسب و کار مستقل و جدی با درآمد ارزی، مدنظر قرار گیرد.

در شرایط فعلی، شرکت های هواپیمایی ایران باید در حوزه  مدیریت کروی پروازی، از ساختار سنتی مبتنی بر روزمرگی و تکرار، به سمت بهره وری داده محور، تصمیم سازی الگوریتمیک و قراردادهای منعطف حرکت کنند. برخلاف تصور عمومی، صرفه جویی در این بخش نه تنها موجب افت کیفیت یا کاهش ایمنی نمی شود، بلکه با شفافیت، مشارکت و بهره گیری از فناوری، می تواند به افزایش انگیزه، ثبات و رضایت شغلی کروهای پروازی نیز منجر شود.