نگاه آسیای میانه به طرح آبراهه «خزر - خلیج فارس»

 طرح ایجاد کانال کشتیرانی خزر-خلیج فارس واقع در پروژه کریدور شمال - جنوب که به موضوع روز رسانه های تاجیکستان تبدیل شده است، این سوال را برای کارشناسان تاجیک مطرح کرده که در صورت تحقق، این آبراهه چه مزایایی می تواند برای این کشور داشته باشد.

به گزارش تین نیوز ، خبرگزاری آسیا پلاس در گزارشی نوشت: پروژه ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس پس از اعمال تحریم های دسته جمعی کشورهای غربی علیه روسیه به موضوعی روز تبدیل شده است و در همین راستا امکان احداث این آبراهه از سوی روسیه و ایران با همکاری سایر کشورهای حوزه خزر در سطوح مختلف مطرح است.

در تابستان امسال، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در جریان نشست خزر در عشق آباد، گفت که از پیشنهاد همکارانش در مورد راه اندازی کریدور حمل ونقل بین المللی شمال-جنوب کاملاً حمایت می کند. او تاکید کرد که کانال کشتیرانی خزر-خلیج فارس بخش کلیدی این کریدور است.

پوتین گفت: «در واقع، این یک پروژه حمل و نقل بزرگ با مسافت ۷۲۰۰ کیلومتر - از سن پترزبورگ تا بنادر ایران و هند است. وی افزود: راه اندازی کریدور برنامه ریزی شده با هدف تبدیل منطقه خزر به یک حلقه لجستیکی بزرگ بین المللی است.

کارشناسان معتقدند اجرای این پروژه به روسیه این امکان را می دهد که بدون عبور از تنگه های ترکیه، کوتاه ترین دسترسی را به حوزه اقیانوس هند داشته باشد، زنجیره های تجاری را احیا کند، آنها را گسترش دهد و زیرساخت های حمل و نقل مدرن ایجاد کند.

در ابتدا پیش بینی می شد که کریدور حمل ونقل بین المللی «شمال-جنوب» از طریق دریای خزر، کشورهای بالتیک و هند را به هم متصل کند و تنها یک مسیر ترانزیتی برای روسیه باشد. با این حال، در شرایطی که اروپا بسته است، می تواند به یکی از مسیرهای اصلی حمل و نقل بار به و از روسیه تبدیل شود. "

سال ها پیش ایران اعلام کرد که اولین گام در ساخت کانال از دریای خزر به خلیج فارس، احداث خط آهن بین بنادر انزلی و بندرعباس خواهد بود. این انشعاب هم اکنون در دست ساخت است و قرار است در آینده نزدیک به بهره برداری برسد که امکان تملک خاک و ساخت حلقه های متعدد را فراهم می کند.

سایر کشورهای نزدیک بالتیک - آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان، کشورهای اقیانوس هند و چین نیز علاقه مند به ساخت کانال برنامه ریزی شده هستند و آماده تامین مالی بخشی از این پروژه هستند.

ایده ساخت این کانال بیش از یک قرن سابقه دارد. روسیه تزاری و سپس اتحاد جماهیر شوروی (اتحاد جماهیر شوروی) نیز چندین بار در مورد ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس با ایران مذاکره کردند.

در اینجا صحبت از احداث کانال کشتیرانی در خاک ایران به مسافت حدود ۷۰۰ کیلومتر است. اما طبق برخی منابع، ۷۰۰ کیلومتر طول تقریبی یک خط مستقیم از دریای خزر تا خلیج فارس است.

اشاره می شود که در واقع دو مسیر غربی و شرقی در ایران مطرح بوده است.

احداث مسیر غربی به طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر در کنار رودخانه های قابل کشتیرانی پیش بینی شده است.

احداث مسیر شرقی از سواحل جنوب شرقی دریای خزر به دریای عمان در دست بررسی است. فاصله آن حدود ۱۵۰۰ کیلومتر است.

بر اساس محاسبات متخصصان ایرانی که در سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ انجام شده، حداقل ۱۰ میلیارد دلار برای ساخت این مسیر نیاز است. اما خودکفایی پروژه می تواند از سال پنجم بهره برداری آغاز شود.

از زمان راه اندازی این کانال، درآمد حاصل از ترانزیت برای روسیه می تواند حدود ۱.۴ میلیارد دلار و برای ایران - حدود ۱.۷ میلیارد دلار باشد.

دریای خزر بزرگترین توده آبی محصور در خشکی روی زمین است. خط ساحلی آن ۷۰۰۰ کیلومتر طول دارد و از خاک روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و آذربایجان می گذرد.

چه سودی برای تاجیکستان خواهد داشت؟

کارشناسانی که «آسیا پلاس» در این باره با آنها صحبت کرده، تنها نظرشان این است که وجود کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس قطعاً برای تاجیکستان مفید است، زیرا جمهوری عملاً رو به اقیانوس جهانی است نه جنوب. ایران یا پاکستان است، اما در غرب ترکمنستان یا قزاقستان قابل دسترسی خواهد بود.

این موقعیت بسیار ساده و به وضوح قابل توجیه است، یعنی حمل و نقل از طریق دریا همچنان ارزان ترین راه برای تحویل محموله است. همچنین بخش زیادی از ارزش واقعی کالاها و محصولات به دلیل حمل و نقل یا خود حمل آن از مکانی به مکان دیگر شکل می گیرد.

کاهش هزینه های حمل و نقل بار، هزینه اصلی آن را کاهش می دهد و به تبع آن درآمد فرستنده را افزایش می دهد که به کاهش قیمت نهایی کالاها و محصولات کمک می کند. یعنی همه فعالان بازار برنده می شوند.

اما تقریباً همه طرفین «آسیا پلاس» بر شکست پروژه پیشنهادی اتفاق نظر دارند.

به ویژه نظراتی وجود دارد که غرب به هر نحوی از ساخت این کانال جلوگیری خواهد کرد، زیرا ساخت آن وسیله ای برای دور زدن تحریم ها برای روسیه تلقی می شود.

ضمناً این پروژه در بسته تحریم های اروپا و آمریکا علیه ایران در پایان قرن گذشته گنجانده شده است. کار به جایی رسید که تمامی شرکت ها و کشورهایی که قصد کمک در اجرای این پروژه را داشتند با شدیدترین تحریم ها تهدید شدند.

آسیاپلاس نوشـت: برای توضیح این پروژه به نمایندگان برخی از سازمان های بین المللی شاغل در دوشنبه مراجعه کردیم. و همه به شدت از صحبت در مورد این موضوع خودداری کردند.

همچنین پیشنهاداتی وجود دارد که روسیه در شرایط کنونی که هزینه های مالی بالایی دارد، توان سرمایه گذاری در این پروژه را ندارد که این امر نیز مستلزم هزینه های بالایی است.

علاوه بر این، برخی از کارشناسان عدم امکان ساخت کانال فرامرزی را با این واقعیت توضیح می دهند که ترکیه مخالف اصلی این پروژه است، زیرا بزرگراه ناوبری پیشنهادی رقابت مستقیمی با تنگه های ترکیه - بسفر و داردانل ایجاد می کند. علاوه بر روسیه و ایران، تمامی کشورهای حوزه دریای خزر ترک زبان هستند و در سال های اخیر به رهبری آنکارا، سازمان های ادغامی مختلفی ایجاد شده است.