گسترش بنادر منطقه ای؛ چین، آمریکا را دور زد

بالا گرفتن احتمالی جنگ تجاری با اعمال تعرفه های جدید از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و واکنش چین به این موضوع، تبدیل به یکی از مسائل مورد توجه رسانه های جهان طی روزهای گذشته شده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، هرچند آتش بس تجاری میان واشنگتن و پکن ممکن است فعلا پابرجا باشد، اما چین نسبت به تلاش های آمریکا برای انزوای شرکت های چینی محتاط شده است. از طرف دیگر، با اعلام توافق تجاری میان آمریکا و ویتنام، پکن بار دیگر به کشورهایی که در آستانه عقد قرارداد با واشنگتن قرار دارند، هشدار داد که با واکنش تلافی جویانه چین روبه رو خواهند شد.

این تهدیدها در شرایطی مطرح می شود که مهلت تعیین شده از سوی کاخ سفید برای امضای توافق های تجاری، رو به پایان است.

یکی از نگرانی های پکن این است که آیا آمریکا می تواند کشور های دیگر را متقاعد کند که کنترل های صادراتی بر تجهیزات پیشرفته را اعمال یا تشدید کنند؟ چنین اتفاقی، تلاش های چین برای خرید ابزار های موردنیاز برای تولید نیمه رسانا های پیشرفته را بیشتر مختل می کند.

تایوان در ژوئن، شرکت های هواوی و اس ام آی سی را به فهرست سیاه خود اضافه و شرکت های تایوانی را از تجارت با آن ها بدون تایید دولت منع کرد. این فشار محدود به آسیا نیست. اروپا نیز خود را در موقعیت حساسی می بیند. اتحادیه اروپا، بزرگ ترین مقصد صادرات خودرو های برقی چین است و طبق تحقیقات اخیر گروه رودیوم،

سرمایه گذاری شرکت های چینی در این بلوک به علاوه انگلیس در سال گذشته، به ۱۰میلیارد یورو (۱۲میلیارد دلار) رسیده است.تنش های تجاری در حال افزایش است.

اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا به تازگی پکن را به «تسلیح سازی» عناصر خاکی کمیاب و آهن ربا ها متهم کرد و نسبت به خطرات ناشی از ظرفیت بیش از حد چین هشدار داد.

پکن به ویژه نگران است که اتحادیه اروپا ممکن است مفادی مشابه مفاد توافق انگلیس با آمریکا را امضا کند که شامل تعهداتی در مورد امنیت زنجیره تامین، کنترل صادرات و قوانین مالکیت در بخش هایی مانند فولاد، آلومینیوم و داروسازی است.

در حالی که در متن توافق نامی از چین برده نشده، اما پکن در یک بیانیه عمومی نادر از این توافق انتقاد و آن را به عنوان یک چالش مستقیم تفسیر کرد.

برنامه چین برای دور زدن فشار آمریکا

با نزدیک شدن به اجرای تعرفه های جدید تجاری آمریکا از اول آگوست، چین با بهره گیری از مسیر های غیرمستقیم در کشور های آسیای جنوب شرقی از جمله ویتنام و اندونزی، تلاش می کند تا صادرات خود به بازار های غربی را حفظ کند.

این روند نه تنها الگو های تجارت جهانی را تغییر داده، بلکه بنادر منطقه ای و زنجیره های تأمین جهانی را نیز دستخوش تحولات اساسی کرده است. در آستانه اجرای تعرفه های جدید آمریکا، صادرکنندگان چینی مسیرهای تجاری خود را به سمت کشورهای آسیای جنوب شرقی تغییر داده اند تا از تبعات اقتصادی این سیاست ها در امان بمانند.

این تغییرات در مسیر صادرات چین موجب دگرگونی هایی در خطوط تجارت جهانی و لزوم بازتنظیم عملیات لجستیکی در سطح بین المللی شده است.

گزارش اداره سرشماری ایالات متحده نشان می دهد که صادرات مستقیم چین به آمریکا در ماه می۲۰۲۵ میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۳درصد کاهش یافته و به ۱۵میلیارد دلار رسیده است.

در همین حال، صادرات کلی چین با رشد ۴.۸درصدی مواجه بوده که عمدتاً ناشی از افزایش ۱۵درصدی تجارت با کشورهای آسه آن و رشد ۱۲درصدی تجارت با اتحادیه اروپا است.

تمرکز چین بر صادرات غیرمستقیم از بنادر منطقه

آمار مراکز حمل ونقل آسیای جنوب شرقی نشان دهنده تلاشی هماهنگ برای ارسال غیرمستقیم کالاهای چینی به بازارهای غربی است. در این میان، ویتنام به عنوان یک کانال حیاتی برای صادرات مجدد عمل کرده است.

بنابر گزارش شرکت مشاوره کپیتال اکونومیکس، در ماه می ۳.۴میلیارد دلار از کالاهای صادراتی چین از طریق ویتنام منتقل شده که رشدی ۳۰درصدی را نشان می دهد. صادرات غیرمستقیم از طریق اندونزی نیز با افزایش ۲۵درصدی، به حدود ۸۰۰میلیون دلار رسیده است.

در این میان گزارش فایننشال تایمز نیز حاکی از آن است که تمرکز صادرات غیرمستقیم بر دور زدن تعرفه ها باعث تغییرات چشمگیر در فعالیت بنادر منطقه ای شده و ظرفیت عملیاتی بنادر جنوب شرقی آسیا به طور محسوسی افزایش یافته است.

هند نیز به عنوان یک بازیگر در حال ظهور در صادرات، شاهد رشد ۱۷درصدی صادرات به ایالات متحده در ماه می بوده که بخشی از آن به دلیل رونق تجارت الکترونیک است. در همین حال، واردات قطعات از چین و هنگ کنگ به هند ۲۲.۴درصد افزایش یافته که نشان می دهد مونتاژ و صادرات مجدد کالاهای چینی در این کشور در حال گسترش است.

به گفته آجی سریواستاوا، بنیان گذار ابتکار تحقیقات تجارت جهانی، این روند بیانگر انعطاف پذیری زنجیره های تأمین در برابر فشارهای تعرفه ای است. تحولات تجاری به خاورمیانه نیز کشیده شده است؛ صادرات چین به امارات متحده عربی در ماه می ۲۰درصد افزایش یافته و به ۱.۱میلیارد دلار رسیده است. این امر جایگاه بنادر منطقه ای در کشورهای خلیج فارس را به عنوان جایگزین های بالقوه برای چین تقویت کرده است.

به طور کلی، استفاده فزاینده چین از کشورهای ثالث برای تغییر مسیر صادرات، موانع لجستیکی پیچیده ای برای شرکت های حمل ونقل، اپراتورهای بندری و مقامات گمرکی به وجود آورده و شناسایی مبدأ واقعی کالاها را دشوار کرده است.

انتظار می رود این روند در صورت اجرای تعرفه های جدید آمریکا ادامه یافته و نقشه تجارت جهانی را بیش از پیش دستخوش تغییر کند. از سوی دیگر، آمریکا به زودی تعرفه های جدیدی را اعلام خواهد کرد. در حالی که برخی کشورها در تلاشند با واشنگتن به توافق برسند و از شدیدترین پیامدهای این سیاست ها در امان بمانند. مذاکرات متعددی تا پیش از اول آگوست در جریان است.

اتحادیه اروپا اعلام کرده در مذاکرات با آمریکا پیشرفت هایی حاصل شده و همچنان برای رسیدن به جمع بندی نهایی تلاش می کند.

چشم انداز خطر بلندمدت برای چین

خطر بلندمدت برای پکن این است که این تلاش ها، یک تغییر گسترده تر بوده و به کارزاری -به رهبری آمریکا- برای مهار صادرات چین محدود نمی شود، بلکه تغییر شکل تجارت جهانی حول زنجیره های تامین «قابل اعتماد» است که چین خارج از آن ها قرار می گیرد.

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سفری به جنوب شرقی آسیا در اوایل سال جاری، از این منطقه خواست تا به عنوان یک «خانواده آسیایی» در کنار هم بایستند و نسبت به تجزیه تجاری هشدار داد.

پکن اغلب به اقداماتی که با آن ها مخالف است با اقدامات تجاری هدفمند پاسخ داده است. هنگامی که اتحادیه اروپا سال گذشته تعرفه هایی را بر خودرو های برقی چینی اعمال کرد، چین تحقیقات ضد دامپینگ را در مورد واردات برندی، لبنیات و گوشت خوک اروپایی آغاز کرد.

پس از آنکه جلسات گروه۷ در ژاپن به عنوان انتقادی از چین تلقی شد، واردات غذا های دریایی ژاپن را در سال۲۰۲۳ متوقف کرد. اختلاف با استرالیا در سال۲۰۲۰، به محدودیت های تجاری بر کالا هایی به ارزش میلیارد ها دلار منجر شد.
برخی رسانه ها نیز گزارش داده اند که توافق با ویتنام، سومین توافق تجاری بزرگ آمریکا در سال جاری پس از بریتانیا و ژاپن است و کشورهای طرف معامله با آمریکا تلاش دارند پیش از ضرب الاجل، برای جلوگیری از اعمال تعرفه های سنگین تر با واشنگتن به توافق برسند.

در این میان، نگرانی پکن از آن است که چنین توافق هایی با سایر کشورها بتواند راه ترانشیپ را ببندد و چین را عملا از بخشی از زنجیره تأمین جهانی حذف کند؛ به ویژه آنکه ویتنام تاکنون یکی از مسیرهای اصلی عبور کالاهای چینی به بازار آمریکا بوده است.