ایران، شاهراه لجستیکی منطقه

به گزارش تین نیوز به نقل از ایمنا، لجستیک یکی از ارکان حیاتی تجارت و اقتصاد جهانی محسوب می شود که شامل مدیریت جریان کالا، اطلاعات و منابع از نقطه مبدأ تا مقصد است و شاخص عملکرد لجستیکی (LPI) که توسط بانک جهانی منتشر می شود، یکی از معتبرترین معیارها برای سنجش کیفیت و کارایی لجستیک کشورها است.

کشورهای پیشرفته ای همچون آلمان، بلژیک، سوئد و اتریش در صدر رتبه بندی لجستیکی قرار دارند، این کشورها دارای زیرساخت های حمل ونقل پیشرفته، سیستم های دیجیتال مدیریت زنجیره تأمین و سیاست های تجاری کارآمد هستند که موجب افزایش بهره وری و کاهش هزینه های لجستیکی شده اند.

طی سال های گذشته رتبه لجستیکی ایران پایین تر بود، اما با توسعه زیرساخت های حمل ونقل و بهبود فرایندهای گمرکی جایگاه آن ارتقا پیدا کرده است، با این وجود چالش هایی همچون توسعه نیافتن حمل ونقل چندوجهی، کمبود مراکز لجستیکی، پیچیدگی های گمرکی و نبود یکپارچگی سیستم های اطلاعاتی مانع از پیشرفت بیشتر این بخش شده است.

یکی از مهم ترین چالش های لجستیکی ایران متصل نشدن کامل بنادر به شبکه ریلی است، بعضی بنادر مهم همچون چابهار زیرساخت های ریلی مناسب ندارد که موجب وابستگی بیش از حد به حمل ونقل جاده ای شده است، از سوی دیگر ترافیک بالا در محورهای جنوب کشور به ویژه مسیرهای پرتردد مانند بندرعباس-تهران مشکلاتی همچون گلوگاه های ترافیکی ایجاد کرده که موجب تأخیر در انتقال کالاها شده است.

ایجاد مراکز لجستیکی پسکرانه ای با مشارکت بخش خصوصی یکی از راهکارهای کلیدی بهبود شرایط کشور است که به کاهش رسوب کالا در بنادر کمک می کند، سرمایه گذاری در اتصال ریلی بنادر و نوسازی ناوگان حمل ونقل جاده ای و ریلی از دیگر راهکارهای مؤثر برای ارتقای کیفیت لجستیک محسوب می شود.

توسعه و یکپارچه سازی سامانه های هوشمند بین سازمانی می تواند به افزایش کارایی و کاهش هزینه ها منجر شود، همچنین تسهیل فرایندهای گمرکی از طریق استفاده از ابزارهای دیجیتال و کاهش بروکراسی اداری نقش مهمی در تسریع ترخیص کالاها ایفا خواهد کرد.

ایران با موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود این ظرفیت را دارد که به یک هاب لجستیکی منطقه ای تبدیل شود، اما برای تحقق این هدف نیازمند اصلاحات ساختاری و سرمایه گذاری های کلان است.

با توجه به شرایط کنونی، توسعه این بخش باید به عنوان یکی از اولویت های اقتصادی کشور در نظر گرفته و امکان رقابت با کشورهای همسایه و افزایش سهم ایران در تجارت بین المللی فراهم شود.

سعید مقدم، مدیر حمل ونقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار در حاشیه نمایشگاه ایران اکسپو  اظهار می کند: برآوردهای صورت گرفته توسط کشورهای مختلف نشان می دهد که هزینه های لجستیک در سطح ملی به لحاظ مقیاس میزان قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی است و هدف گذاری کشورها همواره بر کاهش این هزینه ها به واسطه افزایش کارایی نظام های لجستیکی بوده است.

وی می افزاید: در کشورهای توسعه یافته ای همچون ایالات متحده و کشورهای اروپایی، اندازه هزینه های لجستیک ملی به هفت تا هشت درصد اندازه تولید ناخالص داخلی و در کشورهای در حال توسعه ای همچون چین، هندوستان، مالزی و اندونزی به حدود ۱۳ تا ۲۰ درصد می رسد.

مدیر حمل ونقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار خاطرنشان می کند: این هزینه ها در ایران هنوز محاسبه نشده است، اما وضعیت نمی تواند متفاوت از کشورهای مورد اشاره باشد؛ یکی از معتبرترین شاخص های سنجش وضعیت و عملکرد لجستیکی کشورهای جهان، شاخص عملکرد لجستیک LPI بانک جهانی است که از سال ۲۰۰۷ به طور مرتب محاسبه شده است و رتبه بندی مربوطه انجام می شود.

مقدم تصریح می کند: بر اساس آخرین رتبه بندی منتشر شده در سال ۲۰۲۳ کشورمان رتبه ۱۲۳ را در بین ۱۶۰ کشور به خود اختصاص داده و رتبه ایران نسبت در سال ۲۰۱۸ که جایگاه ۶۴ بود افت قابل ملاحظه ای داشته است و با توجه به ظرفیت ها و توانمندی های کشور شکاف قابل توجهی در لجستیک در مقایسه با کشورهای رقیب منطقه وجود دارد.

لجستیک حوزه ای چندبخشی و نیازمند هماهنگی و یکپارچگی نهادهای متولی و ذی نفع است طی سال های اخیر کشورهای جهان به تدریج به تدوین سیاست های جامع و یکپارچه برای توسعه حوزه لجستیک روی آورده اند، موضوعی که در مناطق آزاد از اهمیت بسزایی برخوردار است

وی اضافه می کند: ایران از این نظر و پس از کشورهای امارات با رتبه ۱۱، قطر با رتبه ۳۰، عمان با رتبه ۴۳، ترکیه با رتبه ۴۷، عربستان با رتبه ۵۵ و بحرین با رتبه ۵۹ و کویت با رتبه ۶۳ قرار می گیرد.

مدیر حمل ونقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار تاکید می کند: در این شاخص ایران با کشورهای بورکینافاسو، فیجی، گامبیا، قرقیزستان، ماداگاسکار، موریتانی، سوریه، ونزوئلا هم رده شده و یکی از متهمان اصلی سو مدیریت و ضعف مفرط در بهبود تعاملات بین المللی و منطقه ای است.

مقدم عنوان می کند: این آمار فوق و شواهد دیگر نشانگر وجود ناکارآمدی هایی در حوزه لجستیک است که از ابعاد گوناگون بر بخش های اقتصادی و در نهایت بر رشد و توسعه کشور و رفاه جامعه اثرگذاری دارد.

وی ادامه می دهد: از دیدگاه سیاست گذاری بانک جهانی لجستیک تجاری دامنه ای از فعالیت های پشتیبان تجارت همچون حمل ونقل، انبارداری، ادغام و تفکیک بارها، سیستم های توزیع در داخل کشور و در سطح بین المللی، تشریفات و سیستم های تبادلات فرامرزی کالا و حتی امور گمرکی را در برمی گیرد.

مدیر حمل ونقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار اضافه می کند: در واقع لجستیک حوزه ای چندبخشی و نیازمند هماهنگی و یکپارچگی نهادهای متولی و ذی نفع است، طی سال های اخیر کشورهای جهان به تدریج به تدوین سیاست های جامع و یکپارچه برای توسعه حوزه لجستیک روی آورده اند، موضوعی که در مناطق آزاد از اهمیت بسزایی برخوردار است.

مقدم تاکید می کند: استقرار در نواحی مرزی و سواحل دریایی است که دارای استعداد و ویژگی بی نظیری برای ایجاد پارک ها و شبکه های لجستیکی و بنادر خشک هستند، استقرار مناطق آزاد در نقاط مرزی این امکان را فراهم می کند تا بتوان در اشتراک با کشورهای همسایه نسبت به سرمایه گذاری و ایجاد مراکز لجستیکی اهتمام داشت و شبکه های مواصلاتی از جمله شبکه های حمل ونقل ریلی، جاده ای و هوایی موجود را بهم پیوند زد و به یک ظرفیت جدید در سطح منطقه دست یافت.

وی عنوان می کند: اشتراک در سرمایه گذاری های زیربنایی و شبکه های مواصلاتی با کشورهای همسایه علاوه بر توسعه اقتصادی بر بستر هم افزایی توان ها به بالا بردن امنیت استراتژیک کشور نیز کمک خواهد کرد، البته اجرای طرح های لجستیکی با کشورهای همسایه در هر گوشه ای از سرزمینمان می تواند اتفاق بیفتد.

مدیر حمل ونقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار می افزاید: اجرای این طرح ها در مناطق آزاد با توجه به مقررات و مشوق های خاص این مناطق از انعطاف پذیری و تسهیلات متفاوتی با سرزمین اصلی برخوردار است که اجرای طرح ها را امکان پذیرتر و ساده تر می کند.

مقدم تصریح می کند: در مناطق آزاد به لحاظ کمی فاصله مکانی در احداث پروژه های زیرساختی و تأسیسات مربوطه، اقتصادی تر و دارای بازده بالاتری خواهد بود و استقرار مناطق آزاد در سواحل دریایی نیز علاوه بر ایجاد بنادر بزرگ و استفاده از ارزان ترین شیوه حمل ونقل دریایی این امکان را فراهم می کند تا بتوان در پارک های لجستیکی انواع خدمات همبسته و ملازم برای ایجاد یک پارک مدرن لجستیکی متکی به آخرین دستاوردهای فنی را ایجاد کرد.

وی می گوید: ۳۰ منطقه و ۶۴ منطقه ویژه اقتصادی ایران با وجود ظرفیت های بالقوه و بالفعل که در مبادی ورودی و خروجی کشور قرار دارد، در شاخص LpI ضعیف هستند، از این رو پیشنهاد می شود با ایجاد ساختار در مناطق آزاد از جمله سازمان منطقه آزاد چابهار و متولی لجستیک در دبیرخانه شورای عالی نقش آفرینی و جایگاه این مناطق به طور شایسته مورد ارزیابی و برنامه ریزی قرار گیرد.