اهمیت راه‌ آهن شلمچه-بصره از نگاه اکونومیست

نشریه اکونومیست در نوشتاری به بررسی عملیاتی شدن اراده قدیمی ایران و عراق جهت راه اندازی راه آهن شلمچه-بصره پرداخته و مدعی شده است که تکمیل این خط رقبای ایران اقتصادی را نگران کرده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایمنا، نشریه اکونومیست در جلد این هفته خود، به بررسی ابعاد خط راه آهن شلمچه-بصره پرداخته است. این نشریه معتقد است که بیش از یک قرن است که موانع جغرافیایی و سیاسی بر سر راه ارتباط مستقیم ریلی بین عراق و ایران غیرقابل حل به نظر می رسید. شط العرب، آبراهی که از همگرایی رودخانه های دجله و فرات به وجود آمده است، مرز جنوبی عراق را تقسیم می کند. این مرز همچنین یک خط گسل فرهنگی بین جهان عرب و فارس را نشان می دهد که برای هزاران سال محل درگیری بوده است. جای تعجب نیست که وقتی قدرت های بزرگ اوایل قرن بیستم به عراق راه آهن ساختند، ترجیح دادند از میان کوه های توروس در ترکیه بگذرند، از نیل در مصر عبور کنند و بیابان های سوریه را بپیمایند، اما مسیری از طریق ایران را طی نکنند.

به گفته اکونومیست نفوذ ایران به اندازه ای است که عراق قول داده است تا سال ۲۰۲۵ شکاف ۳۲ کیلومتری را که راه آهن آنها را از هم جدا می کند، پر کند. دوم سپتامبر، محمد السودانی، نخست وزیر عراق، به محمد مخبر، معاون رئیس جمهور ایران، ملحق شد تا سنگ بنای راه آهن بصره در عراق را قرار دهد. مقامات دولت عراق می گویند که ظرف ۱۸ ماه، این شبکه می تواند به ۳ میلیون نفر خدمات رسانی کند.

جایگاه مرزی آن، مسیر سریعی را برای مکان های زیارتی عراق از جمله حرم های مقدس شیعیان در کربلا و نجف فراهم می کند، همچنین می تواند تجارت به آسیای مرکزی و چین را با اتصال مجدد عراق به جاده ابریشم که حکومت بعثی عراق را از آن قطع کرده بود، تسهیل کند.

بر اساس این گزارش، ایرانی ها نیز مشتاق تکمیل این پروژه هستند، دولت ایران برای دور زدن تحریم ها و خنثی سازی انزوای غرب، خطوط حمل ونقل را به هفت همسایه خود گسترش داده است و در ماه ژوئیه خط راه آهن به افغانستان را بازگشایی کرد. خط دیگری هم اکنون ایران را از طریق ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان به چین متصل می کند. ایران همچنین در حال کار روی یک خط ۱۶۴ کیلومتری تا مرز آذربایجان است. پس از تکمیل، ایران می تواند به عنوان پل تجاری روسیه از طریق بندر بندرعباس به اقیانوس هند عمل کند.

این مسیر جدید به عراق تجارت دوجانبه را تقویت می کند که مقامات ایرانی تخمین می زنند در سال جاری به ۱۲ میلیارد دلار خواهد رسید و ارتباطی را به لاذقیه، بندری در سواحل مدیترانه سوریه، که ایران در آن قرارداد اجاره دارد، فراهم می کند.

اکونومیست در نتیجه گیری این گزارش ادعا کرده که راه اندازی این خط آهن برخی اعراب را نگران کرده است، چرا که از تعمیق رابطه بیشتر ایران و عراق واهمه دارند. کویت یکی از کشورهایی است که چندان از توافق ایران و عراق در این زمینه راضی نیست و البته مدت ها پیش پیشنهاد ایجاد خط آهن از عراق به بنادر خود را داده است. سعودی ها نیز خط آهنی را تا نزدیکی مرز عراق کشیده اند و منتظر تکمیل خط آن در خاک عراق هستند.

اکونومیست در ادامه ادعا کرده است که برخی تجار عراقی نگران هستند که دولت سودانی توسعه بند فاو را متوقف و بنادر ایرانی را جایگزین آن کند.

خبرگزاری الجزیره نیز در گزارشی درباره اهمیت ژئوپلیتیک پروژه راه آهن شلمچه-بصره نوشته است، با شکست داعش و پس از بهبود شرایط امنیتی عراق، تهران و بغداد اواخر سال ۲۰۲۱ تصمیم به آغاز مجدد این پروژه کردند، اما با گذشت ۲ سال موفق به تکمیل آن نشدند. به عنوان بخشی از این پروژه، ایران قصد دارد یک روگذر روی آبراهی که دو کشور را از هم جدا می کند. این پل باید قابل حرکت باشد زیرا کشتی ها باید بتوانند از زیر آن عبور کنند.

به گفته این خبرگزاری، چالش دیگر این است که بنا بر گزارش ها، طرف عراقی ساخت مسیر را در سمت خود از مرز آغاز نکرده است، زیرا ابتدا باید یک منطقه وسیع را از مین پاکسازی کند، کاری که ایران قبلاً در سمت خود انجام داده است.

الجزیره مدعی شده است که در طول سال ها، گمانه زنی هایی مبنی بر اینکه بغداد در اجرای این پروژه تعلل می کند، وجود داشته است و رسانه های ایرانی گمانه زنی می کنند که ایالات متحده عراق را تشویق کرده است تا سرعت پیاده سازی آن را کاهش دهد. این خط آهن در نهایت قرار است ایران را به سواحل مدیترانه سوریه متصل کند و کشورهای مهم محور مقاومت را به هم متصل کند.

به گفته الجزیره، رسانه های ایرانی همچنین به این شبهه ها پرداخته اند که ممکن است عراق پروژه «راه توسعه» با ترکیه را بر شلمچه-بصره ترجیح دهد. هدف «راه توسعه» که قرار است در سال ۲۰۲۵ تکمیل شود، استفاده از راه آهن و بزرگراه موازی برای اتصال بندر جنوبی فاو در استان بصره به ترکیه است.

الجزیره در ادامه نوشته است که راه آهن بین ایران و عراق می تواند به نفع هر دو کشور باشد، اما شاید برای تهران مهم تر باشد، زیرا به دنبال تقویت موقعیت منطقه ای خود است. دولت آیت الله سید ابراهیم رئیسی با پیاده سازی بیش از ۱۲ پروژه بزرگ ریلی به دنبال گسترش شبکه راه آهن ملی خود است و روی یکپارچگی منطقه ای کار می کند.

این خبرگزاری در پایان نوشته است که این پروژه همچنین به ایران کمک خواهد کرد که پس از خروج یک جانبه واشنگتن از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ همچنان تحت تحریم های شدید آمریکا قرار دارد. ایران می تواند از حمل ونقل بهبودیافته و تجارت بیشتر بهره مند شود زیرا تلاش دارد خود را در مرکز خطوط حمل ونقل اصلی قرار دهد. در همین راستا، راه آهن اهمیت خود را در کریدور شمال-جنوب به نمایش گذاشته است که بندرهای هند را از طریق ایران به کشورهای آسیای مرکزی و روسیه متصل می کند.