پایانه کانتینری هوشمند؛ گامی حیاتی در تحول بنادر و ارتقای ایمنی

محسن صادقی فر: پایانه کانتینری هوشمند، یکی از مهم ترین نوآوری های صنعت حمل و نقل دریایی به شمار می رود که با سرعتی فزاینده در حال تغییر چشم انداز لجستیک جهانی است.

 با رشد تجارت بین المللی و افزایش حجم تبادلات کانتینری، بنادر و شرکت های کشتیرانی ناگزیر به بهره گیری از راهکارهای هوشمند برای ارتقای بهره وری، کاهش هزینه ها و افزایش ایمنی شده اند.

ترمینال های کانتینری هوشمند با بهره گیری از فناوری هایی نظیر اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی، کلان داده ها (Big Data)، سامانه های شناسایی خودکار (RFID)، روبات های جابجایی و جرثقیل های کنترل از راه دور، توانسته اند عملیات تخلیه، بارگیری و ترخیص را با سرعت، دقت و ایمنی بالاتری انجام دهند. این فناوری ها، علاوه بر افزایش بهره وری، نقش مهمی در کاهش خطاهای انسانی، مدیریت بهینه ناوگان، پیش بینی ترافیک کانتینری و کاهش توقف کالا دارند.

اما پرسش اساسی اینجاست: آیا هوشمندسازی می تواند چالش های سنتی حمل و نقل دریایی را در کشورهایی مانند ایران نیز برطرف کند؟ و مسیر اجرای آن با چه موانعی روبه رو است؟

در ایران، اگرچه برخی بنادر تجاری از جمله شهید رجایی، امام خمینی و بندر بوشهر گام هایی اولیه در مسیر دیجیتال سازی و ارتقای سامانه های مدیریت بندری برداشته اند، اما فاصله قابل توجهی با استانداردهای پایانه های هوشمند جهانی همچون بندر روتردام، سنگاپور یا شنژن وجود دارد. چالش هایی نظیر فرسودگی تجهیزات، کمبود زیرساخت های ارتباطی، تعدد دستگاه های تصمیم گیر، نبود نظام یکپارچه داده ای و محدودیت در سرمایه گذاری خارجی، از موانع اصلی توسعه ترمینال های هوشمند در ایران به شمار می روند.

حادثه تلخ و مرگبار آتش سوزی اخیر در مجتمع بندری شهید رجایی بار دیگر لزوم بازنگری در ساز و کارهای ایمنی و مدیریت ریسک در بنادر کشور را یادآور شد. بی تردید، یکی از ابزارهای مؤثر برای ارتقای ایمنی، هوشمندسازی عملیات بندری است؛ به ویژه در حوزه هایی همچون نظارت هوشمند بر کالاهای خطرناک، هشداردهی سریع، مدیریت خودکار تجهیزات و کنترل از راه دور جرثقیل ها و وسایل نقلیه.

در این شرایط، لازم است هوشمندسازی حداقل به صورت مرحله ای و در بخش هایی از ترمینال ها، به ویژه نقاط پرریسک و پرتردد، در دستور کار جدی سازمان بنادر و اپراتورهای بندری قرار گیرد. تحقق این هدف نیازمند تدوین نقشه راه، جذب سرمایه، آموزش منابع انسانی و نیز تقویت همکاری میان نهادهای مسئول است.

هوشمندسازی، تنها یک انتخاب فناورانه نیست؛ بلکه ضرورتی استراتژیک برای آینده ای ایمن، روان و رقابتی در بنادر ایران است.