حل مساله کریدور زنگزور از طریق نشست سیاسی کار سختی است/استقرار صلح پایدار در قفقاز به سود همه کشورهای منطقه
زمانی که منطقه قفقاز سه دهه جنگ و اختلاف را به چشم دیده است و متحمل هزینه های فراوانی شده، نهایتا پیشنهاد تشکیل سازوکار ۳+۳ و پیگیری حل اختلافات از مسیر دیپلماسی یک گام مثبت و رو به جلو و در عین حال قابل دفاع است.
محسن پاک آیین سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان، ازبکستان، تایلند، زامبیا و تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی درباره اختلافات اعضای ساز و کار ۳+۳ می گوید: سیاست بی طرفی فعال توسط آقای عراقچی مطرح نشد، بلکه راهبردی بود که در سطوح عالی بر آن تصمیم گرفته شد که در جنگ دو همسایه ایران، تهران بی طرف بماند. آقای عراقچی به تحولات حوزه قفقاز و همسایگان شمالی اشراف دارد.
به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصادسرآمد، پاک آیین ادامه داد: زمانی که من به ازبکستان رفتم، آقای عراقچی معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه بود و در واقع کشورهای آسیای میانه و قفقاز را مدیریت می کرد و به همین دلیل به اقتضائات حوزه قفقاز و مسائل قره باغ آشنایی دارد. اتفاقا ایشان در جریان کامل اتفاق ها و امور آن منطقه بودند و خاطرم هست که نقشی کلیدی هم در حل اختلافات ما با جمهوری آذربایجان در موضوع یوروویژن داشت.
وی افزود: بعد از آن هم که آقای عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه شد، طبیعتا در جریان مسائل قفقاز بودند و در همان جنگ دوم قره باغ نیز سفرهایی را به ارمنستان و آذربایجان داشت. به همین واسطه، آقای عراقچی هم انگیزه و هم دانش و توان لازم را برای کمک به حل وفصل مشکلات این منطقه دارد. بنابراین من معتقدم اتفاقا حضور آقای عراقچی در نشست های ۳+۳ منشأ اثر خواهد بود.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان اضافه کرد: تشکیل یک اتحادیه یا یک روند مشترک که در آن کشورها حضور پیدا کنند، به معنای آن نیست که آن اعضا با هم اشتراک نظر دارند. موضوع اینجاست که وقتی کشورها در خصوص یک موضوع با هم اختلاف نظر دارند، تصمیم به تشکیل یک اتحادیه یا یک ائتلاف منطقه ای می گیرند. به اتحادیه کشورهای ترک زبان نگاه کنید؛ در ظاهر یک اتحادیه منسجم است، اما در واقع و در بطن آن، اعضایش با هم اختلافاتی بسیار جدی دارند. کشورهای عضو اتحادیه آسه آن نیز همین طور. حتی همین اتحادیه اکو و سایر پیمان های منطقه ای و فرامنطقه ای.
محسن پاک آیین اضافه کرد: پس در اینکه اختلاف نظر جدی بین اعضای سازوکار ۳+۳ وجود دارد، شکی نیست، اما بالاخره زمانی که منطقه قفقاز سه دهه جنگ و اختلاف را به چشم دیده است و متحمل هزینه های فراوانی شده، نهایتا پیشنهاد تشکیل سازوکار ۳+۳ و پیگیری حل اختلافات از مسیر دیپلماسی یک گام مثبت و رو به جلو و در عین حال قابل دفاع است.
اینکه اکنون دو کشور در حال جنگ پشت میز گفت وگو حاضر شده اند، نشانه مثبتی است. اکنون همه کشورهای منطقه دور میز مذاکره حول سازوکار ۳+۳ جمع شده اند تا مسئله را از طریق دیپلماسی حل کنند. پس نفس نشست ۳+۳ بسیار مثبت است و می تواند کمک کند تا اراده ای جدی برای حل وفصل اختلافات شکل گیرد. از طرف دیگر، به دلیل زیاده خواهی های برخی ائتلاف های غربی و رقابتی که با ائتلاف های شرقی داشتند، اکنون پیمان های منطقه ای تقویت پیدا کرده است و کشورها سعی می کنند مسائل خود را از طریق دیپلماسی منطقه ای حل کنند.
وی افزود: اختلافات جدی است و پیگیری مسائل از طریق نشست سیاسی کار سختی است. بااین حال، همین که این روند شروع شده و کشورها هم در این روند حاضر به همکاری هستند، شایان دفاع است. ضمن اینکه شما اشاره کردید جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که با دیگر اعضای سازوکار ۳+۳ روابط خوبی دارد. در حالی که بقیه اعضا این گونه روابطی را ندارند. مضافا عنوان کردید که روابط تهران- باکو دچار اختلال است که چنین نیست.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان ادامه داد: روابط ما با جمهوری آذربایجان، مثبت و حسنه است و اختلافات قبلی نیز حل وفصل شده است. سفیر جمهوری آذربایجان به تهران بازگشته و هفته گذشته هم معاون نخست وزیر، آقای شاهین مصطفی، به تهران سفر کرد که به دنبال ارتقای روابط بین تهران و باکو بود. اتفاقا نکته ای که لازم به ذکر است، این است که نشست ۳+۳ علاوه بر حل وفصل مسئله اختلافات بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، می تواند به اختلافات بین روسیه و گرجستان نیز کمک کند.
وی اظهارداشت: اتفاقا درباره کریدور زنگزور، چون اختلاف نظرهایی جدی وجود دارد، آن را به بعد موکول کردند که فعلا روی اشتراکات جلو بروند تا توافق صلح صورت بگیرد و بعد درباره کوریدور زنگزور هم نشست های خود را خواهند داشت. یعنی اکنون طرفین بر اشتراکات تأکید دارند، نه اختلافات که هرچه زودتر به مرحله تفاهم برسد و موافقت نامه صورت بگیرد و بعد از آن در مورد اختلاف نظر بر سر گذرگاه ها و مسیرهای مواصلاتی دو کشور بحث خواهند کرد. در این میان، قطعا برگزاری نشست ۳+۳ می تواند به تسریع روند صلح کمک کند. من دیگر متصور نیستم که آینده قفقاز آینده همراه با جنگ باشد.
پاک آیین گفت: بسیاری معتقدند نگاه فردی مانند محسن پاک آیین بسیار خوشبینانه است؛ چون حتی در صورت تمرکز بر اشتراکات و حل وفصل موضوعات جاری، زمانی که بحث مسیرهای مواصلاتی و مشخصا کریدور زنگزور مطرح شود، تمام توافق های پیشین را از بین خواهد برد و حتی زمینه جنگ دوباره را فراهم خواهد کرد.
وی تصریح کرد: معتقدم موضوع کریدور زنگزور و اختلاف نظرها در این زمینه نمی تواند باعث جنگ دوباره در قفقاز شود. بله، مسئله پیچیده است و امکان دارد مذاکرات و گفت وگوها برای تعیین تکلیف مسیرهای مواصلاتی بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان به درازا بکشد، اما منجر به جنگ دوباره نمی شود.
پاک آیین افزود: من جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان از مقوله جنگ عبور کرده اند. ضمن اینکه مسیرهای مواصلاتی دو کشور هم صرفا از طریق گفت وگو و دیپلماسی تعیین تکلیف می شود. طبق بندهای توافق نامه مسکو، دو طرف باید راه های مواصلاتی را باز کنند. در این میان، ارمنستان مطالباتی دارد و آذربایجان نیز مطالبات خود را دارد.
مطالبه باکو آن است که از مسیر زنگزور به نخجوان برسد و و مطالبه ایروان آن است که از مسیر آذربایجان به دریای خزر برسد و در عین حال از مسیر نخجوان به ایران راه پیدا کند. از طرف دیگر، ترکیه می خواهد از مسیر زنگزور به آذربایجان و دریای خزر برسد. ارمنستان هم دوست دارد مسیرهای مواصلاتی با ترکیه را باز کند تا به دریای سیاه برسد. به همین دلیل، موضوع مسیرهای مواصلاتی از آن دست مسائل پیچیده و زمان بری است که نیاز به گفت وگوهای فراوان دارد تا در نهایت در چارچوب یک طرح عادلانه، همه طرفین به منافع خود دست پیدا کنند.
سفیرسابق ایران در جمهوری آذربایجان می گوید: من یک نگاه واقع بینانه دارم. شاید دوستان دیگری که در حوزه قفقاز صاحب نظر هستند، نگاه بدبینانه ای داشته باشند، اکنون ارمنستان در یک نوع حصر ژئوپلیتیک قرار دارد و تنها راه فعال این کشور، مرز مشترک با ایران است. حتی راه های مواصلاتی با گرجستان هم به اندازه ایران فعال نیست. به همین دلیل است که ارمنستان اصرار دارد اگر بخواهد در خصوص کریدور زنگزور امتیازی به طرف آذربایجانی بدهد، باید باکو هم امتیازات مد نظر را درباره دسترسی ارمنستان به آذربایجان، نخجوان و ترکیه بدهد.
بنابراین بحث ها مفصل و طولانی است که باید کشورها در خصوص آن نشست های متعددی داشته باشند. چه افراد خوش بین، چه افراد واقع بین و چه افراد بدبین، دلیلی برای دخالت در این مسئله ندارند. آذربایجان و ارمنستان، دو کشور مستقل هستند و نیازی به دخالت در مسائل آنها وجود ندارد.
پاک آیین ادامه داد: من معتقدم اتفاقا روسیه، ترکیه و دیگر بازیگران نباید تحریک کننده و تشدید کننده تنش ها در منطقه باشند. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز از هرگونه اقدام و تحریکی که منجر به تشدید تنش و درگیری در منطقه شود، پرهیز کرده است. به همین دلیل کشوری مانند ترکیه هم نباید آذربایجان را تحریک کند تا با تأکید بر مسئله کریدور زنگزور، به درگیری، ناامنی و تنش دامن بزند. باید همه کشورها در روند صلح منطقه ای کمک کنند؛ چون استقرار صلح پایدار در قفقاز به سود همه کشورهای منطقه است.
