◄ چرا پروژه ۳۲ کیلومتری راه آهن شلمچه–بصره به نتیجه نمی رسد؟

بیش از بیست سال از نخستین توافق ایران و عراق برای احداث خط آهن شلمچه–بصره می گذرد، اما این پروژه که تنها ۳۲ کیلومتر طول دارد، همچنان در مراحل اجرای اولیه باقی مانده است. این خط آهن در صورت تکمیل، ایران را از طریق عراق به بندر لاذقیه در سوریه و دریای مدیترانه متصل خواهد کرد؛ مسیری که تحلیلگران آن را نقطه عطف ترانزیت منطقه می دانند.

به گزارش تین نیوز، در سال ۱۳۹۴، ایران با احداث خط آهن خرمشهر تا شلمچه سهم خود را تکمیل کرد. بخش باقی مانده، یعنی مسیر شلمچه تا بصره ، شامل احداث پل ۹۰۰ متری بر روی رودخانه اروند است که اجرای آن از سال ها پیش به تأخیر افتاده است.

• در ژوئیه ۲۰۲۵ ، مدیرعامل شرکت راه آهن ایران، «جبارعلی ذاکری»، از پیشرفت پروژه بازدید کرد و بر تسریع عملیات اجرایی تأکید نمود (totalnews.com.tr).

• در مه ۲۰۲۵ ، وزیر راه و شهرسازی ایران، «فرزانه صادق»، در دیدار با نخست وزیر عراق، «محمد شیاع السودانی»، بر اهمیت پروژه و بهره برداری سریع آن برای جابه جایی زائران و تجارت منطقه ای تأکید کرد (en.irna.ir).

• عراق با عقد قرارداد با شرکت اسپانیایی IMATHIA Construcción SL مراحل ساخت مسیر باقی مانده و پل اروند را آغاز کرده است (en.webangah.ir).

با وجود توافقات متعدد در سال های گذشته، اختلافات مدیریتی، مشکلات لایروبی اروند و کم کاری طرف عراقی در تجهیز کارگاه ها، پیشرفت پروژه را محدود کرده است.

راه آهن شلمچه–بصره بخشی از کریدور شرق–غرب ایران است که می تواند بندر خرمشهر را به بندر لاذقیه در سوریه متصل کند . این اتصال علاوه بر تسهیل تجارت ایران، عراق و سوریه، مسیر صادرات ایران به اروپا و مدیترانه را کوتاه تر و مقرون به صرفه تر می کند. همچنین در ایام اربعین، ظرفیت جابه جایی میلیون ها زائر را دارد و می تواند فشار بر جاده های مرزی را کاهش دهد.

برخی منابع معتقدند تأخیر در پروژه ناشی از ملاحظات سیاسی در بغداد و فشارهای خارجی است. نگرانی هایی نیز از جانب عراق مطرح شده که این مسیر ممکن است تمرکز بر طرح بندر فاو و اتصال آن به ترکیه و اروپا را کاهش دهد، هرچند کارشناسان این نگرانی را بی اساس می دانند و دو طرح را مکمل یکدیگر می دانند.

«محمدجواد شاه جویی»، کارشناس اقتصاد حمل ونقل، در گفت وگو با رسانه ها گفت:  راه آهن شلمچه–بصره نه تنها برای ایران بلکه برای عراق هم ضروری است. این پروژه می تواند عراق را به شبکه ریلی ایران و از آنجا به آسیای میانه، قفقاز و شرق آسیا متصل کند و جایگاه این کشور را در نقشه ترانزیت منطقه ارتقا دهد.

او تأکید کرده که «تعلل طرف عراقی هیچ توجیه اقتصادی ندارد و بیشتر ریشه در محاسبات سیاسی و فشارهای خارجی دارد.»

با وجود طول کوتاه و هزینه محدود، خط آهن شلمچه–بصره یکی از حلقه های کلیدی در زنجیره اتصال ترانزیتی ایران به مدیترانه است. این پروژه می تواند روابط اقتصادی تهران و بغداد را وارد مرحله ای تازه کند و سهم ایران از بازار حمل ونقل منطقه را افزایش دهد. تکمیل پروژه نیازمند اراده سیاسی مشترک، تأمین مالی پایدار و سازوکار اجرایی روشن میان دو کشور است؛ در غیر این صورت، این پروژه استراتژیک همچنان در ایستگاه انتظار باقی خواهد ماند.