◄ کامیون ها و هواپیماهای همیشه خسته را دریابید!

ترکیه علاوه بر حمل و نقل جاده ای پیشرفته، بزرگ ترین فرودگاه جهان را در اختیار دارد ؛ فرودگاهی که می تواند سالانه به حدود 200 میلیون مسافر خدمات بدهد و امارات تنها از منطقه ویژه جبل علی سالانه حدود 83 میلیارد دلار درآمد دارد و بنا بر اعلام سازمان تجارت جهانی، این کشور حدود ۶۰ درصد عملیات بندری منطقه را به تنهایی انجام می دهد. قطر ایرویز یکی از بزرگ ترین و درآمدزاترین ایرلاین های جهان به شمار می آید و عربستان قطارهای سریع السیر با سرعت 300 کیلومتر در ساعت را در اختیار دارد. در ایران اما تمامی شقوق حمل ونقل مستهلک است و با کمبود ناوگان دست و پنجه نرم می کند. این در حالی است که صنعت حمل و نقل نه تنها جزء زیرساخت های توسعه یک کشور به شمار می آید، بلکه در کشوری مانند ایران که از لحاظ جغرافیایی در یکی از استراتژیک ترین مناطق جهان و به عبارتی چهارراه جهان واقع شده است، اهمیت دو چندان پیدا می کند.

کمبود 900 لوکوموتیو

ناوگان فرسوده و کمبود ناوگان، قصه تکراری سال های طولانی صنعت حمل ونقل کشور است. در صنعت حمل ونقل ریلی که سال هاست بخش مسافری زیان ده است و با وجود آنکه حمل ونقل ریلی به عنوان حمل ونقل ایمن و مدل حمل ونقل سبز و سازگار با محیط زیست به شمار می آید، توسعه نیافتگی در این بخش موجب حجم بالای تردد با خودروهای شخصی و شمار بالای تصادفات شده است. در بخش ترانزیت ریلی هم شرایط چندان مساعد نیست و فرسودگی و کمبود ناوگان و در عین حال سرعت پایین سیر، از گرفتاری های قدیمی این بخش محسوب می شود. اخیرا شهریار افندی زاده، معاون حمل ونقل وزیر راه و شهرسازی، در گفت وگو با ایلنا از کمبود لوکوموتیو گفته و توضیح داده است که در سه سال گذشته با وجود افزایش مجموع لوکوموتیوهای موجود از 954 به 991 دستگاه، تعداد لوکوموتیوهای آماده به کار از 583 به 513 دستگاه کاهش پیدا کرده و عملا 107 لوکوموتیو از چرخه فعالیت خارج شده است. به گفته این مقام مسئول، با توجه به تقاضای موجود در بخش حمل ونقل ریلی، به 900 دستگاه لوکوموتیو جدید در سه سال آینده نیاز داریم. ماه گذشته نیز خبرگزاری تسنیم نوشته بود در حال حاضر 40 درصد ظرفیت ناوگان ریلی کشور فرسوده و نیازمند تعمیر و جایگزینی است. همچنین مرتضی ملانژاد، مدیر عامل واگن پارس، به این خبرگزاری گفته بود با اینکه توان تعمیر انواع واگن و لوکوموتیو در داخل کشور وجود دارد، حدود 500 لوکوموتیو موجود در کشور زمین گیر است. پیش تر میعاد صالحی، مدیر عامل راه آهن، گفته بود حدود 200 دستگاه از این تعداد لوکوموتیو [زمین گیر] 20 سال است که کنار گذاشته شده اند.

نیاز به 550 هواپیما در صنعت هوایی

در صنعت هوایی نیز وضعیت ناوگان تعریفی ندارد و اردیبهشت امسال محمد محمدی بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشور، به ایرنا گفته بود حدود ۳۳۰ فروند هواپیمای زمین گیر داریم که از این تعداد از زمین گیری برخی ناوگان بیش از 10 سال می گذرد. او تأکید کرده بود صنعت هوانوردی به ۵۵٠ فروند هواپیما نیاز دارد، اما فقط 180 فروند هواپیما عملیاتی است. علاوه بر او، اسماعیل حسین زهی، عضو کمیسیون عمران مجلس نیز به مهر گفته که عمر بیش از ۵۰ درصد ناوگان های موجود در کشور به پایان رسیده یا با وجود فرسودگی همچنان عملیاتی هستند. آمارهای موجود از ناوگان زمین گیر صنعت هوایی متفاوت است و گاهی تا حدود 70 درصد هم ذکر شده است. گذشته از این، بسیاری از هواپیماهای عملیاتی بهره وری پایینی دارند و حداکثر قادر هستند یک یا دو نوبت در روز پرواز کنند.

400 هزار کامیون فرسوده در جاده ها

ماجرای ناوگان فرسوده از جاده های کشور هم دور نیست و آذر سال گذشته سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای اعلام کرد نیمی از حدود ۴۰۰ هزار کامیون موجود و فعال در شبکه جاده ای، فرسوده هستند و تردد با این ناوگان مستهلک هزینه سوخت و آلایندگی را تا چند برابر افزایش داده است.

اخیرا جلال موسوی، نایب رئیس کانون انجمن های صنفی کامیون داران کشور، به ایلنا گفته که در حال حاضر کامیون هایی با عمر جنگ جهانی دوم در جاده های ایران تردد می ‍ کنند. او توضیح داده که هرچند این کامیون ها در مسافت طولانی امکان حمل بار را ندارند، اما در مسافت های کوتاه فعال هستند و این نمایی از وضعیت ناوگان باری کشور است.

شمار درخور توجه ناوگان فرسوده جاده ای در شرایطی است که تورم بالا و تعرفه های گزاف واردات خودرو سبب شده است نوسازی ناوگان از عهده بسیاری از رانندگان خارج باشد.

روال کند تجارت به دلیل کمبود کشتی

در دریا هم وضعیت به همین منوال است و بسیاری از فعالان صنعت حمل ونقل دریایی از آن می گویند که نه تنها فرسودگی ناوگان بلکه کمبود کشتی روال تجارت را کند کرده است.

سال گذشته همایش تجارت ایران و روسیه و برنامه ریزی برای افزایش تجارت به 40 میلیارد دلار در حالی برگزار شد که کالاهای ایرانی بیش از 40 روز بود در بنادر شمالی ایران به دلیل کمبود کشتی معطل مانده بودند و بسیاری از صاحبان صنایع با اشاره به این مسئله از تأخیر زیاد دسترسی به مواد اولیه گلایه دارند.

دی سال گذشته محمد عیقرلو، رئیس فدراسیون حمل ونقل و لجستیک ایران، به صراحت از کمبود کشتی برای صادرات و واردات انتقاد کرد و گفت وزارت صنعت، معدن و تجارت در این رابطه بسیار منفعل عمل کرده است. او توضیح داد: «در حال حاضر برای صادرات و واردات با کمبود انواع کشتی ها از جمله کشتی کانتینری، کشتی فله بر، کشتی یخچالی، کشتی حمل گاز مایع و... مواجه هستیم و کمبود کشتی در بنادر منجر به زیان گسترده تجار و بازرگانان شده است».

در همین زمینه، مجتبی بهاروند، کارشناس صنعت حمل ونقل، به «شرق» می گوید که با این وضعیت ناوگان دولت چگونه از ترانزیت و رقابت با غول های حمل ونقل منطقه حرف می زند؟ او با اشاره به درآمد خیره کننده کشورهای همسایه از صنعت حمل ونقل توضیح می دهد: «ناوگان فرسوده صنعت حمل ونقل ایران به طور میانگین 20 تا 25 سال عمر دارد و کشور در حوزه ناوگان چه هوایی، چه زمینی و چه ریلی و دریایی عقب افتادگی زیادی را نسبت به برخی از کشورهای همسایه تجربه می کند. برای مثال، برای نوسازی حدود 400 تا 500 هزار ناوگان فرسوده جاده ای نیاز به سرمایه کلان و زمان زیادی است که همین موضوع به تنهایی شکاف صنعت حمل ونقل کشور را با رقبای منطقه ای آن نشان می دهد». به گفته رئیس سابق کمیسیون حمل ونقل و لجستیک اتاق ایران، به جز ناوگان قوانین حمل ونقل کشور نیز کهنه و فرسوده است و حدود 20 دستگاه، ارگان و نهاد ناظر بر صنعت حمل ونقل هستند و عرصه را بر فعالیت در این صنعت به شدت تنگ و محدود کرده اند.

بهاروند همچنین به گرفتاری های تحریم و قطع ارتباط صنعت حمل ونقل کشور از شبکه حمل ونقل جهانی اشاره کرده و می گوید حمل ونقل زیرساخت توسعه یک کشور است، اما این صنعت در ایران وضعیت مناسبی را تجربه نمی کند.

مهفام سلیمان بیگی