◄ سود و زیان ایران از بحران تحریم هوایی قطر

داستان بحران قطر به این موضوع برمی‌گردد؛ عربستان سعودی، امارات متحده عربی، یمن، مالدیو، مصر و بحرین روز دوشنبه ۵ ژوئن سال جاری میلادی اعلام کردند که روابط خود را با این شیخ‌نشین حاشیه خلیج‌فارس به دلیل حمایت این کشور از فرقه‌های گروهک‌های تروریستی قطع می‌کند.

در اولین ساعات این اتفاق عربستان سعودی اعلام کرد که قصد دارد مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود با شبه‌جزیره قطر را ببندد و به دیپلمات‌های این کشور تنها ۴۸ ساعت فرصت دادند تا خاک این کشورها را ترک کنند و چند کشور نام برده نیز با پیرویت از عربستان مرزهای خود را به روی قطر بستند. ایران، ترکیه و عمان پس از اتفاق از قطر حمایت و اعلام کردند این موضوع بایستی با گفتگو حل‌وفصل شود.

در همین راستا هواپیماهای قطری با آغاز ممنوعیت کشورهای تحریم کننده از آسمان ایران برای ادامه حیات حمل‌ونقل هوایی خود استفاده کردند؛ از این روز و با گذشت حدود 5 ماه بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران صنعت هوایی معتقدند در آن دوره ایران بایستی می‌توانست از فرصت پیش‌آمده بهره‌برداری بیشتری می‌کرد و به اعتقاد آن‌ها در بحران سیاسی ترکیه با روسیه و روسیه با اتحادیه اروپا نیز ما نتوانستیم نقش اقتصادی بازی کنیم و بازار را با دستان خودمان به رقبا واگذار کردیم.

فراز شیخ حسنی کارشناس صنعت هوایی دراین‌باره به تین‌نیوز می‌گوید: حدود چند ماه پیش چندین کشور عربی آسمان خود را به روی پروازهای کشور قطر بستند این اتفاق ابتدا با شوک مقامات قطری اتفاق افتاد اما پس از مدتی ایران، آسمان خود را بر روی هواپیماهای قطری گشود. در حال حاضر نیز، درصد بسیار زیادی از هواپیماهای قطری تنها از روی آسمان ایران حق عبور دارند. اما اینکه کشور ما، از این ماجرا چه سود و یا زیان‌هایی کرده است، جای بحث‌های فراوانی دارد.

او در ادامه می‌گوید: مهم‌ترین شاخصی که می‌توان در ابتدا به آن اشاره کرد بحث درآمد پروازهای قطری است؛ ایران به ازای گذر هر هواپیما از آسمان ایران، مبلغی را به‌عنوان حق عبور دریافت می‌کند این حق عبور توسط همه کشورها گرفته شده و امری کاملاً طبیعی و قانونی است. حال تصور کنید که تعداد هواپیماهای عبوری از آسمان ایران افزایش یافته است. طبیعی است که مبلغ حق تردد نیز به دلیل داشتن رابطه مستقیم با این موضوع، روندی صعودی به خود خواهد گرفت. این مبلغ توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی دریافت می‌شود و می‌تواند در راه تجهیز و نوسازی صنعت فرودگاهی شود.

این کارشناس معتقد است: سال‌هاست فرودگاه‌ها در سراسر کشور حتی در نقاط دور، ساخته و تجهیز شده اما به دلیل کمبود تقاضا و یا کمبود هواپیما، بلااستفاده مانده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد دولت در بخش زیرساخت‌ها، پیشرفت‌های قابل قبولی داشته است. اما حیف است که مردم، از این امکانات استفاده نکنند. یکی از این امکانات که می‌توانست محیا شود اما به آن توجه نشد برداشته شدن روادید ورود به قطر توسط همشهریان ایرانی بود. چندین سال است که دولت روحانی، مرزهای کشور را بر روی تقریباً همه جهان باز کرده است و قطر نیز از این قاعده مستثنا نیست. به نظر می‌رسد در روابط دیپلماتیک و سیاسی، مسائل باید جنبه دوجانبه داشته باشند که متأسفانه تاکنون بین ایران و قطر حداقل برای مردم عادی، این اتفاق رخ نداده است.

طبق گفته او، هواپیمایی قطر نیز به دلایلی، تسهیلاتی هر چند کوتاه‌مدت برای مسافران ایرانی خود اعطا کردند و هنوز برخی از این تسهیلاتت و تخفیفات پابرجاست اما با وجود آسمان باز ایران، هواپیمایی قطر بدون کمترین وقفه، پروازهای خود را ادامه می‌دهد، درحالی‌که اگر ایران هم آسمان خود را بروی آن‌ها می‌بست، احتمالاً هواپیمایی قطر تاکنون اعلام ورشکستگی می‌کرد. حال آنکه به دلیل محدودیت به وجود آمده، برخی مسیرهای هوایی برای این هواپیمایی طولانی‌تر شده است و این عامل در میزان سوددهی شرکت، تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت خواهد داشت.

بر اساس گفته او؛ مسیرهای پروازی هواپیمایی قطر، خصوصاً به قاره آفریقا و آمریکای جنوبی، از روی آسمان عربستان گذر می‌کرد که با وجود این محدودیت، مسیر طولانی‌تر برای پیمودن انتخاب می‌شود. مشخصاً هر چه مسافت پروازی طولانی‌تر باشد، میزان مصرف سوخت هم افزایش خواهد یافت. بدین منظور احتمال اینکه شرکت هواپیمایی که در یک مسیر هوایی، از یک هواپیمای باریک‌پیکر استفاده می‌کنند حال به‌واسطه طولانی‌تر شدن مسیر پروازی و احتیاج به مخزن سوخت بزرگ‌تر، مجبور به استفاده از یک هواپیمای پهن‌پیکر باشد و مشخصاً یک هواپیمای پهن‌پیکر، هزینه‌های عملیاتی متفاوتی با یک هواپیمای باریک‌پیکر خواهد داشت. علاوه بر آن، ممکن است مسافر کافی برای آن مسیر هوایی وجود نداشته باشد و درصد اشغال صندلی‌ها، کاهش یابد. هر دو موارد فوق باعث می‌شود که میزان سوددهی سالانه شرکت هواپیمایی قطر، دچار افت‌وخیز گردد.

شیخ‌حسنی با بیان اینکه ایران از فرصت‌های پیش‌آمده در این بحران، استفاده اندکی کرد، می‌افزاید: شاید بتوان بهترین استفاده را افزایش عبور هواپیماهای قطری دانست. در چند روز اول این بحران، چند هواپیمای باربری نیز از ایران به قطر رفت‌وآمد داشت اما متأسفانه این پروازها، دوام پیدا نکرد، امری که در بحران سیاسی ترکیه با روسیه، و روسیه با اتحادیه اروپا نیز دیده شد. ما نمی‌توانیم از دولت و وزارت امور خارجه به دلیل این اتفاق، انتقاد کنیم. سیاست هر دولت برای خود محترم است اما دستگاه دیپلماسی می‌توانست کمی روی این سه بحران سیاسی، مانور اقتصادی هم بدهد،  البته منظور این نیست که از بحران‌ها، سو‌ء‌استفاده کند، منظور فرصت‌یابی است که خیلی راحت از دست می‌رود.

او ادامه می‌دهد؛ با این حال پیشنهاد می‌شود دولت‌مردان، همواره این مسائل را در نظر گرفته و برای آن‌ها برنامه‌ریزی مناسب را داشته باشند. حتی از این فرصت‌های بحرانی می‌توان در جهت پیشرفت امور جاری کشور هم استفاده کرد. به‌طور مثال گرفتن فاینانس به‌منظور امور توسعه زیربناهای کشور، کد مشترک بین هواپیمایی ملی ایران و قطر، و خیلی موارد دیگر می‌توانست امتیازاتی باشد که ایران در بحران قطر می‌توانست بگیرد.