۱۳۹۶/۱۰/۰۲ ۱۶:۳۵:۱۶ | کد خبر: 157909 |

◄ زمین‌لرزه چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

زمین‌لرزه پس از پیدایش زمین و سرد شدن آن آغاز شده و همچنان ادامه دارد و با همین روند طبیعی شاید تا یک میلیارد سال دیگر نیز ادامه داشته باشد ‌( البته اگر بشر در روند طبیعی عمر زمین دخالت نکند) که این موضوع به عنوان یک بلای طبیعی،همچنان برای ساکنان در ابنیه ساخته شده توسط نوع بشر خطرناک است.

تین نیوز

ساکنان کره زمین، گاه و بی‌گاه با ناملایمات طبیعی از باد و توفان و سیل گرفته تا زمین‌لرزه و آتش‌فشان رودرو می‌شوند و در این میان تلفات جانی ومالی می‌دهند. در قرن اخیر با پیشرفت علوم و اختراع دستگاه‌های سنجش عوامل محیطی، پیش‌بینی توفان وسیل و بعضی دیگر رخدادهای طبیعی ممکن شده‌است اما هنوز علم و تکنولوژی نتوانسته زمان وقوع زمین‌لرزه را پیش‌بینی کند.

زمین لرزه حاصل آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسل‌های پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد. محلّی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را کانون ژرفی، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه می‌گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزهٔ اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروف‌اند. به لرزش‌های بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه می‌گویند که با شدّت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند.

زمین‌لرزه پس از پیدایش زمین و سرد شدن آن آغاز شده و همچنان ادامه دارد و با همین روند طبیعی شاید تا یک میلیارد سال دیگر نیز ادامه داشته باشد ‌(البته اگر بشر در روند طبیعی عمر زمین دخالت نکند) که این موضوع به عنوان یک بلای طبیعی،همچنان برای ساکنان در ابنیه ساخته شده توسط نوع بشر خطرناک است.

تحقیقات دانشمندان در قرن بیستم در خصوص زمین‌لرزه‌ها و ایجاد دپارتمان‌های خاص لرزه‌نگاری در دانشگاه‌های مطرح دنیا منجر به اختراع دستگاه‌های لرزه‌نگار(ثبت زمین‌لرزه‌ها)شد که برای دریافت اطلاعات دقیق لرزش‌های درونی و سطحی زمین در نقاط مشخصی از سطح کره زمین نصب شده است. براساس اطلاعات مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزک دانشگاه تهران، 105 ایستگاه لرزه‌نگاری در قالب 20 شبکه و 6 پایگاه لرزه‌نگاری تک ایستگاهی و یک ایستگاه درون‌چاهی در سطح ایران فعال است که زمین‌لرزه‌های فلات ایران را ثبت می‌کند. این شبکه‌ها عبارتند از: شبکه‌ لرزه‌نگاری مشهد، قوچان، سمنان، تهران، ساری، قزوین، تبریز، همدان، کرمانشاه، بروجرد، خرم‌آباد، بیرجند، طبس، اصفهان، یزد، شهرکرد، کرمان، شیراز، میناب، اهواز، جاسک(هرمزگان)، تربت حیدریه (خراسان رضوی)، آستارا (گیلان) و پایگاه های تک ایستگاهی عبارتند از بروجن، مینودشت، قمصر، مهاباد، جهرم و قلعه‌قاضی.

نقشه ایستگاه‌های لرزه‌نگاری ایران

IRSC_Stations_HighQuality 1نقشه ایستگاه های لرزه نگاری

وقتی از یک زمین‌لرزه صحبت می‌شود شدت تخریب و قدرت آن مورد توجه است. تا پیش از 1935میلادی اعداد و ارقام مختلفی برای شدت تخریب و قدرت زلزله مورد استفاده قرارمیگرفت تا اینکه چارلز ریشتر مقیاس سنجشی برای زلزله ارائه داد که مبنای سنجش آن بزرگی زلزله بود. ریشتر میزان انرژی آزاد شده در زلزله را مورد توجه قرار داد.

جهت تعیین انرژی آزاد شده توسط هر زلزله، رابطه‌ای توسط چارلز ریشتر و بنو گوتنبرگ در سال ۱۹۳۵ ارائه شد که میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله را بر اساس لگاریتم بیشترین مقدار جابه‌جایی افقی ثبت شده توسط لرزه‌نگار مشخص می‌کرد. این مقیاس سنجش که به افتخار چارلز ریشتر به نام خودش ثبت شد.

در این روش دامنه حرکات زمین در فاصله ۱۰۰ کیلومتری محل وقوع زلزله توسط دستگاه لرزه‌نگار وود-اندرسون ثبت می‌شود. پس بزرگای محلی ریشتر به صورت لگاریتم مبنای ۱۰ دامنه لرزه‌نگار فوق در فاصله ۱۰۰ کیلومتری تعریف می‌شود.

مقیاس ریشتر(Richter magnitude scale) بیانگر میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله است اگر بزرگی زلزله‌ای M در مقیاس ریشتر باشد انرژی آزاد شده آن زلزله E در واحد ارگ (Erg) خواهد بود: log E=11.8+1.5M دراین رابطه با اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زلزله، انرژی آزاد شده آن تقریباً ۱٫۵^۱۰ یا ۳۱٫۶ برابر بیشتر می‌شود. رابطه فوق نشان می‌دهد انرژی یک زلزله ۸ ریشتری برابر با انرژی انفجار یک میلیارد تن تی‌ان‌تی برآورد شده‌است.

زلزله‌های کمتر از 4 ریشتر که بارها درطول سال اتفاق می‌افتند توسط انسان حس نمی‌شوند و خطری به همراه ندارند. اما زلزله‌های 7 ریشتری و بالاتر از آن که چندان شایع نیستند با افزایش شدت تخریب همراه هستند.

میزان انرژی رسیده به هر نقطه از سطح زمین علاوه بر میزان انرژی آزادشده در کانون زلزله به مجموعه عواملی نظیر عمق زلزله (فاصله کانون زلزله از مرکز روزمینی زلزله)، جنس خاک و … بستگی دارد. از همین رو خسارت‌های وارده در زمین‌لرزه‌های دارای درجه یکسان، ممکن است بسیار متفاوت باشد. به همین دلیل پرسش و بیان مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله با بزرگی خاصی در مقیاس ریشتر از نظر فنی بی‌معناست. گاهی زلزله ای با بزرگی به فرض 5.8 ریشتر اثر تخریبی شدیدی در یک منطقه دارد ولی همان شدت در منطقه دیگر خیلی هم مخرب نیست. در نتیجه ریشتر مقیاس کاملی برای توصیف همه‌جانبه زمین لرزه نیست. برای بیان مقدار خسارت وارده توسط زمین لرزه از مقیاس مرکالی استفاده می‌شود.

برای همگان این سوال پیش می‌آید که بزرگترین زلزله‌هایی که تاکنون در ایران رخ داده چه بوده وچقدر تخریب یا تلفات داشته است.برای پاسخ به این سوال باید گفت که لرزه‌نگاری از اوایل قرن بیستم با استفاده از دستگاه‌های ویژه ثبت و ضبط شده و اطلاعات ماقبل آن فقط نقل‌قول مکتوب یا شفاهی است. به روایتی اطلاعات قبل از 1900 میلادی مشاهدات ناظرانی از زلزله است که بدون معیار سنجش فیزیکی در کتاب‌ها نوشته شده است.

از سویی زمین‌شناسان به کمک دیرین‌شناسان بامشاهداتی که از تغییر شکل زمین و مکان‌های باستانی داشته‌اند با بررسی‌های زمین‌شناختی پی به رخداد زمین‌لرزه در آن منطقه برده‌اند که شدت‌های آنها را نیز حدس می‌زنند. از این‌رو دانشمندان توانستند جداولی از زمین‌لرزها در تاریخ جهان از جمله فلات ایران ثبت کنند. جدول زیر بخشی از فهرست زمین‌لرزه‌های پیش از سال 1900 میلادی فلات ایران است که توسط محققین موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تهیه شده است و زمین‌لرزه‌های 7 و بزرگتر از 7 ریشتری را نشان می‌دهد.

ردیف	سال وقوع	طول وعرض جغرافیایی		بزرگی تقریبی مقیاس ریشتر
ردیف	سال وقوع	Lat.	Long.	بزرگی تقریبی مقیاس ریشتر
1	c.1.8 Ma	36.11	50.78	7
2	c.11000 BP	33	47.6	7
3	c.4000 BP	38	58.12	7.1
4	c.3000-2800 BP	36.82	49.48	7
5	4th C.BC	35.5	51.8	7.6
6	c.10BC-AD10	37.95	58.15	7.1
7	743	35.3	52.2	7.2
8	763	33.3	59.3	7.6
9	765	35.2	60.4	7.5
10	805 12 02	29.5	60.5	7
11	815	29.5	60.5	7
12	819 06	36.4	65.4	7.4
13	855	35.6	51.5	7.1
14	856 12 22	36.2	54.3	7.9
15	894 01 06	37.7	47.5	7.7
16	940 08 20	38	58.3	7.1
17	943 08	37.6	57	7.6
18	958 02 23	36	51.1	7.7
19	1008 04 27	34.6	47.4	7
20	1042 11 04	38.1	46.3	7.6
21	1052 06 02	36.2	57.7	7
22	1139 09 30	40.3	46.2	7.3
23	1175	37.5	65.5	7.1
24	1177 05	35.7	50.7	7.2
25	1209	36.05	59.22	7.3
26	1270 10 07	36.2	58.8	7.1
27	1336 10 21	34.7	59.7	7.6
28	1389 02	36.2	58.8	7.6
29	1405 11 23	36.2	58.8	7.6
30	1440	28.4	53.1	7.1
31	1483 02 18	24.9	57.9	7.7
32	1485 08 15	36.7	50.5	7.2
33	1493 01 10	33	59.8	7
34	1608 04 20	36.4	50.5	7.6
35	1668 01 14	41	48	7.8
36	1695 05 11	37.1	57.46	7
37	1696 04 14	39.1	43.9	7
38	1721 04 26	37.9	46.7	7.7
39	1780 01 08	38.2	46	7.7
40	1830 03 27	35.7	52.5	7.1
41	1838	29.6	59.9	7
42	1840 07 02	39.5	43.9	7.4
43	1871 12 23	37.4	58.4	7.2
44	1890 07 11	36.6	54.6	7.2
45	1893 11 17	37	58.4	7.1
46	1895 07 08	39.5	54.5	7.5

زلزله های بزرگتر از 7 ریشتر و زلزله های مخرب 100 سال اخیر در ایران

ردیف	سال وقوع	محل وقوع و بزرگی (ریشتر)
1	1288	سیلاخور	4/7
2	1309	سلماس	4/7
3	1339	شهر لار	7/6
4	1341	بوئین زهرا	2/7
5	1347	دشت بیاض	4/7
6	1351	منطقه قیر	9/6
7	1356	خورگو	7
8	1357	طبس	7/7
9	1358	قائن	1/7
10	1360	منطقه سیرچ	4/7
11	1369	رودبار و منجیل	4/7
12	1376	بیرجند	3/7
13	1381	آوج	6/6
14	1382	بم	5/6
15	1383	زرند	4/6
16	1391	اهر و ورزقان	6.2
17	1392	بوشهر	6.1
18	1396	کرمانشاه	7.3

زلزله زمین لرزه ژئوفیزیک

اخبار مرتبط

خواندنی ها

ارسال نظر

دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.