«شمال‌شرق ایران» چشم‌ انتظار ایجاد بندر خشک

خراسان رضوی به عنوان یکی از استان های مرزی شرق کشور که اتصال ریلی آن با شبکه سراسری راه آهن از مدت ها قبل وجود دارد، ظرفیت خوبی برای توسعه ترانزیت است. از سوی دیگر، طی سال های گذشته و با درک اهمیت اتصال شبکه ریلی و بنادر کشور برای توسعه تجارت، ایجاد بنادر خشک نیز تبدیل به یکی از اولویت های برنامه ریزی در کشور شده است.

به گزارش  تین نیوز به نقل از  روزنامه اقتصاد سرآمد، بنادر خشک، پایانه های داخلی ترکیبی کالا هستند که غالبا دارای ارتباط مستقیم و برنامه ریلی با یک یا چند بندر ساحلی اند و عموما توسط راه آهن به بندر دریایی متصل می شوند. این بنادر مرکزی برای انتقال کالاها به مقاصد داخلی کشور هستند و انتقال کالا بین کشتی ها و شبکه های بزرگ حمل ونقل داخلی را تسهیل خواهند کرد.

به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، بنادر خشک با کاهش بار تردد در جاده ها، مسیرهای جاده ای را خلوت و امن تر خواهند کرد. اهمیت بنادر خشک به ویژه در خاورمیانه که سرزمین ‎های داخلی وسیعی دارد و بسیاری از شهرهای آن در مناطق دور از ساحل ایجاد شده، بسیار مهم است. این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز خود، مسیر اتصال آسیای مرکزی، قفقاز و کشورهای حاشیه خلیج فارس به اروپاست و بنادر خشک می توانند به عنوان مراکز پردازش و جابه جایی بار ترانزیتی، ضمن ایفای نقش در کاهش هزینه حمل ونقل به بنادر دریایی، از این بنادر همچون بندرعباس، چابهار یا امام خمینی (ره) به نوعی پشتیبانی کنند و با توجه به تلاش ایران در سال های اخیر برای توسعه کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، بنادر خشک نقشی حیاتی در بهره برداری از ظرفیت های کریدوری ایفا خواهند کرد.

بنادر، دروازه های اصلی ورود و خروج کالا به کشورها حساب می شوند و بنادر خشک مکان هایی هستند که خدمات لازم در جهت انجام امور مربوط به حمل ونقل کالاها در آن ها انجام می شود؛ در واقع هر نوع حمل ونقل جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی می تواند از محل بنادر خشک برقرارشده و از طریق شیوه های مختلف حمل، به بنادر آبی و دریا متصل شود. امکان ذخیره(انبار) موقت یا دائمی محموله ها و کالاها و نیز ارائه خدمات گمرکی و ارزش افزوده در این نوع بندر وجود دارد، از این رو بندر خشک، نقش موثری در توسعه تجاری کشورها داشته و از اهمیت بالای بین المللی برخوردار است؛ به عبارتی می توان بندر خشک را مکانی امن برای کنترل، انبارداری، بازرسی و گمرک در تجارت بین الملل دانست.

برای بنادر خشک اهمیت و کارایی فراوانی ذکر شده است؛ از جمله رفع مشکل فضای ذخیره سازی و گمرکی که در بنادر مجاور دریا محدود است، سرعت بخشیدن به جابه جایی محموله بین کشتی ها و سیستم های حمل ونقل داخلی جهت توزیع کالا، ظرفیت بالا در توزیع مقرون به صرفه بین بنادر دریایی و راه آهن، کاهش قابل توجه در آلودگی ناشی از حمل ونقل کالا؛ به این ترتیب که از وقتی که از بنادر خشک به طور جدی و منظم در زنجیره تامین استفاده می شود، انتشار دی اکسید کربن تا ۲۵ درصد کمتر از حد معمول خواهد شد. براساس یک مطالعه که در خاورمیانه انجام شده است، چشم انداز حمل ونقل در این منطقه تحت سلطه شبکه های گسترده جاده ای است و خدمات رسانی به گونه ای طراحی شده که به شدت به وسایل نقلیه شخصی وابسته هستند. بنادر خشک اماکنی هستند که وابستگی به حمل ونقل جاده ای را با توسعه خطوط ریلی کم خواهند کرد.

ایده ایجاد بندر خشک در مشهد

روزهای پایانی هفته گذشته بود که علی عبدالعلی زاده، دستیار و نماینده ویژه رئیس جمهور در هماهنگی اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور و مکران گفت: براساس برنامه ریزی های صورت گرفته، طرح ساخت بندر خشک مشهد در قالب یک طرح ملی و در هماهنگی با دستگاه های مرتبط در این شهر دنبال خواهد شد. او در سفری که به مشهد داشت، ضمن بازدید از ایستگاه شهید مطهری، گمرک و شهرک صنعتی خادم الرضا(ع) در جمع خبرنگاران افزود: این بندر خشک قرار است در نقش دروازه پشتیبانی برای تبادلات تجاری شمال شرق کشور و کشورهای آسیای میانه ایفای نقش کند. وی ادامه داد: در این بازدید امکان سنجی احداث بندر خشک در شمال شرق کشور با محوریت شهرک صنعتی خادم الرضا (ع) مورد ارزیابی قرار گرفت.

نماینده ویژه رئیس جمهور گفت: ایجاد بندر خشک در مشهد گامی راهبردی برای تسهیل تجارت، کاهش هزینه های حمل ونقل و توسعه صادرات از شرق کشور به شمار می رود و شهرک صنعتی خادم الرضا (ع) به دلیل موقعیت مکانی مناسب، نزدیکی به زیرساخت های حمل ونقل و تراکم واحدهای تولیدی، ظرفیت تبدیل شدن به قطب پشتیبانی منطقه را دارد. عبدالعلی زاده افزود: در نشستی تخصصی با حضور فعالان اقتصادی، نمایندگان گمرک، شرکت راه آهن و مدیران بخش خصوصی در گمرک شهید مطهری که در مجاورت شهرک صنعتی خادم الرضا (ع) قرار دارد چالش ها، الزامات و فرصت های ایجاد بندر خشک در این منطقه بررسی شد.

ظرفیت های خراسان رضوی برای بندر خشک

بسیاری از مسئولان اجرایی و حتی جمعی از کارشناسان معتقدند که استان خراسان رضوی به لحاظ راهبردی قابلیت ایجاد دهکده لجستیک و بندر خشک را دارد. ایستگاه راه آهن شهید مطهری، منطقه آزاد تجاری سرخس و همچنین وجود شهرک صنعتی مشهد از جمله مهم ترین ظرفیت های بالقوه خراسان رضوی برای این موضوع است که البته در آینده نزدیک و با تعیین موقعیت بندر خشک در استان، الزاماتی برای تهیه برنامه آمایش سرزمینی نیز در دستور کار قرار خواهد داشت تا زمینه توسعه و ارتقای آن در آینده فراهم شود. خراسان رضوی همچنین با افغانستان و ترکمنستان مرز مشترک دارد که پایانه های مرزی دوغارون، سرخس، لطف آباد و باجگیران در این نوار مرزی واقع شده است و دروازه طلایی ایران با این دو کشور همسایه و آسیای میانه را تشکیل داده اند.

بندر خشک در خراسان رضوی می تواند علاوه بر کاهش ازدحام بار در بنادر دریایی جنوب کشور، مسیر ترانزیت به کشورهای آسیای میانه را هموارتر کند و زمینه توسعه اقتصادی، صنعتی و لجستیکی این استان را رقم بزند. براساس تعاریف وزارت راه و شهرسازی، دهکده لجستیک مرکزی با سطح عملکردی و فعالیتی غالباً بین المللی شامل صادرات، واردات و ترانزیت همراه با خدمات گمرکی به شمار می آید و دارای بندر خشک، راه آهن، جاده و زیرساخت های تخلیه، بارگیری، نگهداری و بازرسی کالاست.

وجود ایستگاه راه آهن شهید مطهری به عنوان مهم ترین مرکز لجستیک بار ریلی در منطقه شمال شرق کشور و در مسیر کریدور شرق-غرب و شمال-جنوب که هم اکنون با ظرفیت تخلیه و بارگیری ۳۵۰واگن به صورت شبانه روزی در حال فعالیت است، شرایطی را ایجاد می کند تا سالانه یک میلیون لیتر تخلیه مواد سوختی در این ایستگاه انجام شود. از طرف دیگر، مطابق سند آمایش مراکز لجستیک کشور، بندر خشک منطقه ای محصور در دهکده لجستیک است و با توجه به شرایط موجود شهرستان مشهد و ایستگاه شهید مطهری این قابلیت را داراست که به دهکده لجستیک تبدیل شود. همچنین ایستگاه راه آهن سرخس این توانایی را داراست که راه آهن آسیای میانه و چین را به بنادر جنوبی ایران و همچنین ترکیه و اروپا متصل کند و ظرفیت حمل ونقل کالا تا هفت میلیون تن در سال را دارد.

در چنین شرایطی بسیاری از کارشناسان معتقدند که با توجه به حادثه بندر شهیدرجایی، حوزه ترانزیت کشور نیازمند توسعه بنادر خشک و دهکده های لجستیک در سایر نقاط کشور است تا از این طریق بتوان از تراکم بار و کانتینر در بنادر دریایی جلوگیری کرد. در این وضعیت بخش خصوصی باید در بنادر خشک بیشترین نقش آفرینی را داشته باشد و در خراسان رضوی، زیرساخت ها و اراضی مراکز لجستیکی باید به حدی برسد که ظرفیت استان های همجوار را پشتیبانی کند.