تاثیر حذف ارز مسافرتی بر بازار؛ ارزهای ترجیحی نفعی برای مردم ندارد

جلوی رانت گرفته می شود

مسافران ایرانی بالای ۱۲ سال که از کشور خارج می شوند در صورتی که مقصد مدنظرشان مشمول سهمیه ارز مسافرتی بشود، می توانند یک بار در سال، با مراجعه به صرافی های دولتی، بانک ها و یا به صورت اینترنتی ۳۰۰ تا ۵۰۰ یورو به نرخ دولتی دریافت کنند.

شکاف نرخ ارز دولتی و ارز بازار آزاد باعث می شود که این امتیاز برای خیلی ها جذاب باشد. اما در ادوار مختلف، دولت ها برای کاهش نوسانات بازار ارز سیاست حذف و یا کاهش میزان ارز مسافرتی را در پیش گرفته اند. حالا هم ارز ترجیحی مسافرتی در مجلس در دستور حذف قرار گرفته است. اما آیا چنین تصمیماتی در کاهش التهاب در بازار ارز موثر است؟

یک کارشناس اقتصادی در این باره گفت: ما در اقتصادمان گرفتار مسئله چند نرخی بودن ارز هستیم و این چند نرخی بودن ارز مشکلات زیادی را ایجاد می کند. در مورد ارز مسافرتی هم باعث شده است کسانی که قصد مسافرت به خارج از کشور را هم نداشته باشند به خاطر تفاوت قیمت نرخ ارز مسافرتی با بازار و سود و منفعتی که از آن به دست می آید، به انحای مختلف سعی کنند با تهیه اسناد و مدارک مختلف این ارز را تهیه کنند.

«کامران ندری» افزود: اما حذف شدن این ارز ترجیحی و یکی شدن نرخ ارز مسافرتی با نرخ بازار آزاد این انگیزه ها را از بین می برد. بنابراین می شود گفت که با اعمال این برنامه ها به هر حال بخشی از رانتی که مربوط به ارز مسافرتی است حذف می شود و با حذف ارز مسافرتی یک مقدار تقاضا برای ارز در بازار تعدیل می شود.

این سیاست ها تاثیر چشمگیری ندارد

در صورت حذف ارز مسافرتی از لیست دریافت کنندگان ارز دولتی، مسافران باید تمام ارز موردنیاز خود را به نرخ بازار آزاد تهیه کنند اما عده ای بر این باورند که تخصیص ارز مسافرتی باعث خروج ارز از کشور می شود و کنار گذاشتن آن گامی در جهت سیاست یکسان سازی نرخ ارز به شمار می رود.

تحلیلگر بازار ارز در این باره معتقد است: همانطور که گفتم، نمی شود گفت این نوع سیاست ها بی تاثیر است بلکه تاثیر دارد اما تاثیر خیلی چشمگیری ندارد چون این مسئله فقط در رابطه با ارز مسافرتی نیست و ما باز ارز ترجیحی را در رابطه با خیلی چیزهای دیگر هم داریم و برای همین کارایی چنین برنامه هایی پایین است. برای مثال، کل ارزی که در بازار نیما عرضه می شود نرخ آن در مقایسه با نرخ بازار آزاد، نرخ ترجیحی است.

در گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس آمده است که روزانه ۱۰۰ هزار دلار به نرخ یارانه ای به مسافرت های خارجی تخصیص می یابد و تخصیص یارانه برای مسافرت آنهم به مسافران کشورهای خارجی که از قشر مرفه هستند، توجیه ندارد. ندری در این باره گفت: من به طور دقیق نمی دانم ارز مسافرتی چه میزانی از کل تقاضا برای ارز را تشکیل می دهد و تا به حال منبع آماری معتبری در این باره ندیده ام اما به نظر نمی رسد خیلی زیاد باشد. هر چند اخذ چنین سیاست هایی بی تاثیر نیست اما در شرایط فعلی تاثیر آن خیلی هم زیاد نیست و زمانی مشکل به صورت ریشه ای و مبنایی حل می شود که ما کلا به سمت نظام تک نرخی حرکت کنیم.

این کارشناس اقتصادی افزود: امر قطعی این است که در سیستم چند نرخی رانت وجود دارد و این به نفع کسانی تمام می شود که می توانند ارز را با قیمت پایین تر بگیرند و مسئله منحصر به ارز مسافرتی نیست بلکه خیلی عام تر است چنانچه ما الان در رابطه با خیلی از کالاها ارز را با نرخ ترجیحی می دهیم و مشخص هم نیست که واقعا آنهایی که از این امکان استفاده می کنند افراد نیازمند و کسانی هستند که نرخ ارز ترجیحی برای حمایت از آنها در نظر گرفته شده یا یک عده خاص هستند که از منفعت ارز ترجیحی بهره مند می شوند.

ندری بیان کرد: آنچه مسلم است این است که تا به حال جامعه منفعت چندانی از این نرخ های ترجیحی نبرده است چون همانطور که ملاحظه می شود قیمت ها در سطح جامعه به صورت روزافزون افزایش پیدا می کند و مشخص است که سیاست تخصیص ارز ترجیحی به هدف خود نرسیده است.