پیش بینی وقوع بحران در صنعت هوانوردی در صورت عدم وجود شفافیت

خلیل الله معمارزاده: تجربه ورشکستگی اخیر Spirit Airlines در آمریکا بار دیگر نشان داد که حتی در بزرگ ترین بازارهای هوانوردی جهان، شرکت های هواپیمایی چقدر در برابر تغییرات شرایط اقتصادی آسیب پذیر هستند. این شرکت برای عبور از بحران مجبور شد نزدیک به ۱۸۰۰ مهماندار خود را تعلیق کند، ده ها مسیر پروازی را حذف نماید، ظرفیت عملیاتی خود را تا یک چهارم کاهش دهد. این ها تنها بخشی از ضرورت وجود یک برنامه بازسازی یا تجدیدساختار در پاسخ به تغییرات و شرایط محیطی بیرونی است.

اکنون در ایران، با توجه به تحولات روزهای اخیر، از جمله فعال شدن مکانیزم ماشه، افزایش نرخ تسعیر ارز برای ایرلاین ها و برنامه های دولت جهت حذف یارانه ها و امتیازات و کمک های مالی به دلیل کمبود شدید منابع مالی دولتی، صنعت حمل و نقل هوایی ما نیز وارد بی سابقه ترین مرحله تاریخی خود شده است. در چنین فضایی، ادامه حیات شرکت های زیان ده به کمک حمایت های مقطعی و غیرشفاف نه تنها اقتصاد صنعت را تضعیف می کند، بلکه هشدار داده می شود که می تواند مستقیماً به موضوعی حیاتی تر یعنی ایمنی پروازها لطمه بزند.

اگر روند خروج ایرلاین های ضعیف از بازار به صورت شفاف، قانونمند و با نگاه ایمنی مدیریت نشود، احتمال بروز رفتارهای پرخطر برای بقا (از جمله صرفه جویی های ناسالم در نگهداشت و عدم زمین گیری های لازم ناوگان جهت اقدام های تعمیرونگهداری، آموزش نیروی انسانی و حتی عملیات پروازی) افزایش خواهد یافت. این موضوع در کشوری با ناوگان فرسوده و محدودیت های تأمین قطعه، هشدار داده می شود تبعاتی جدی برای مسافران، ایمنی و اعتبار کل صنعت و کشور به دنبال خواهد داشت.

در چنین شرایطی، تجدید ساختار هوشمندانه و بهره گیری از مشاوره تخصصی مستقل یک ضرورت حیاتی است.

سؤال کلیدی این است که کدام ایرلاین پیش از ورود به بحران، شجاعت تصمیم گیری برای دریافت مشاوره و بازسازی واقعی را خواهد داشت؟

ایرلاین هایی که امروز وضعیت خود را بازبینی نمی کنند، هزینه ها را به طور پایدار مدیریت نمی کنند و اقدامی در جهت بازسازی و تجدیدساختار خود متناسب با شرایط جدید و روندهای آتی نزدیک انجام نمی دهند، ممکن است در مدتی بسیار کوتاه (حتی در عرض یک ماه) با بحرانی غیرقابل تصور مواجه شوند؛ بحرانی که تبعات حقوقی و مدیریتی آن می تواند سال ها دامان مدیران و مالکان و حتی مقام های فعلی سازمان هواپیمایی کشوری در ایران را بگیرد.

بنابراین، پیشنهاد می شود سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نهاد رگولاتوری هرچه سریع تر سازوکارهای مشخص و پیشگیرانه برای ورشکستگی و خروج کنترل شده ایرلاین ها از بازار را تدوین و اجرا نماید. این اقدام نه به معنای تضعیف صنعت، بلکه گامی ضروری برای انسجام، تجدیدساختار، تناسخ، شفافیت و سلامت اکوسیستم هوانوردی ایران است. تنها با چنین نگاهی می توان مطمئن بود که شرکت های توانمندتر در بازار باقی می مانند و در نهایت ایمنی پروازها در اولویت واقعی قرار می گیرد.

فراموش نکنیم، صنعت هوانوردی بدون شفافیت در ورود و خروج بازیگران، دیر یا زود درگیر بحرانی خواهد شد که هیچ نهادی توان مدیریت آن را نخواهد داشت.