بحران انرژی و تبدیل ایران از مرکز ثقل جغرافیای اقتصادی منطقه به کشوری در محاصره کریدور ها

 عبداله باباخانی:  چهارده دولت آمدند و رفتند و هر بار، اشتباهات مدیریت انرژی بزرگ تر شد. رکورد این بی تدبیری در دولت چهاردهم شکسته شد؛ با انتخاب مدیرانی که نه تنها گرهی از کار نگشودند، بلکه همین ماه با آخرین انتصاب هایشان، امید اصلاح را هم بستند.

وقتی کشوری با دست خود وارد ابر بحران انرژی می شود، دیگر نمی تواند انتظار داشته باشد که همسایگان و قدرت های منطقه ای سرمایه و بار خود را از مسیر آن عبور دهند.

ایران امروز در قلب چهار کریدور بزرگ منطقه ای قرار دارد، اما نه به عنوان چهارراه تجارت، بلکه به عنوان نقطه ای که همه مسیرها آن را دور می زنند.

۱. کریدور شمال  زنگزور

•مسیر: اتصال نخجوان به آذربایجان از طریق ارمنستان جنوبی، پیوند ترکیه به قفقاز و دریای خزر. ارمنستان حق توسعه انحصاری این کریدور را به مدت ۹۹ سال به آمریکا داده و آمریکا نیز زمین آن را به کنسرسیومی اجاره داده که قصد دارد خطوط ریلی، نفت، گاز، فیبر نوری و حتی انتقال برق را در امتداد مسیر ایجاد کند.

•سرمایه گذاری: ترکیه و آذربایجان با حمایت مالی و فنی از باکو و آنکارا.

•پیشرفت: بخش هایی از راه آهن و جاده تکمیل شده و بهره برداری کامل تا پایان ۲۰۲۶ پیش بینی می شود.

•پیامد برای ایران: حذف مسیر ترانزیتی شمال ایران در ارتباط ترکیه–آسیای میانه.

۲. عرب راه توسعه (Iraq Development Road)

•مسیر: بندر فاو عراق تا مرز ترکیه، متصل به شبکه ریلی اروپا.

•سرمایه گذاری: بیش از ۱۷ میلیارد دلار با مشارکت قطر، امارات و ترکیه.

•پیشرفت: فاز نخست در فاو تا سال ۲۰۲۵ تکمیل می شود و کل پروژه پیش از ۲۰۳۰ چهره ترانزیت منطقه را دگرگون خواهد کرد.

•پیامد برای ایران: رقیب مستقیم مسیر جنوبی ایران در ترانزیت کالا به اروپا.

۳. کریدور اقتصادی هند خاورمیانه اروپا (IMEC)

•مسیر: بنادر هند، امارات، عربستان، اردن، بندر حیفا در اسرائیل، مدیترانه و اروپا.

•سرمایه گذاری: پروژه ای چندملیتی با حمایت آمریکا، هند، امارات، عربستان و اتحادیه اروپا.

•پیشرفت: مراحل فنی و لجستیکی در حال پیشرفت است. بهره برداری اولیه از بندر Vadhavan و بخش هایی از مسیر برای ۲۰۲۹ برنامه ریزی شده است.

•پیامد برای ایران: حذف کامل نقش ایران در اتصال دریایی، زمینی هند به اروپا و انتقال مزایا به بنادر خلیج فارس و مدیترانه.

۴. کریدور شرق بندر گوادر به چین (CPEC)

•مسیر: بندر گوادر پاکستان، شبکه جاده ای و ریلی به کاشغر چین.

•سرمایه گذاری: بیش از ۶۲ میلیارد دلار در چارچوب ابتکار کمربند و جاده چین.

•پیشرفت: بخش اعظم زیرساخت ها تکمیل شده و ظرفیت بندر گوادر به سرعت در حال افزایش است.

•پیامد برای ایران: کاهش اهمیت بندر چابهار و حذف نقش ایران در مسیر شرق–غرب چین.

جمع بندی

روزی مرکز ثقل جغرافیای اقتصادی منطقه بودیم؛ امروز، با بحران انرژی، سیاست گذاری غلط و حذف متخصصان، از چهار طرف با کریدورهایی احاطه شده ایم که بدون ما طراحی و اجرا می شوند. در این بازی بزرگ، ایران نه شریک است، نه مسیر اصلی، بلکه نقطه ای است که همه راه ها عمدا  از آن عبور نمی کنند.

هنوز هم می توان با بازگشت به واقعیت و رها کردن آمارسازی، بخشی از مسیر را اصلاح کرد. چابهار می تواند به منبع ثروت بدل شود، نه مبدا فقر، اگر از شعار به شعور حرکت کنیم. کافیست که کار به کارشناسان واقعی واگذار گردد و دولت فقط مافیا را کنترل کند