◄ پندهایی از خصوصی‌ سازی منطقی در راه‌‌ آهن آلمان

اخیرا در مورد روش غلط خصوصی سازی و سستی حرف واگذاری لوکوموتیو، به تجربه خردمندانه راه آهن آلمان اشاره گردید: 

خصوصی سازی راه آهن آلمان در سال ۱۹۹۴ (30 سال پیش) آغاز و راه آهن دولتی دویچه بوندس بان را به دویچه بان(DB AG) تبدیل کرد، یک ساختار شرکتی خصوصی که دولت فدرال آلمان تنها سهام دار آن است. هدف این اصلاحات جداسازی مدیریت زیرساخت از عملیات قطارها، بازکردن شبکه به روی رقابت و بهبود کارآیی بود. زیرساخت: علی رغم تلاش های خصوصی سازی در بخش عملیات، زیرساخت اصلی راه آهن (حدود ۳۳,۰۰۰ کیلومتر خط آهن) همچنان تحت کنترل DB Netz AG، زیرمجموعه دویچه بان، باقی مانده است. با این حال، موارد محدودی از زیرساخت خصوصی یا نیمه خصوصی وجود دارد مانند:

1- خطوط فرعی خصوصی متعلق به شرکت های صنعتی، 2- راه آهن های بندری (مانند راه آهن بندر هامبورگ)، 3- راه آهن های صنعتی در مجتمع های بزرگ، 4- راه آهن های تاریخی که توسط انجمن های خصوصی اداره می شوند، 5- برخی شبکه های حومه یا منطقه ای مانند Usedomer Bäderbahn، Niederbarnimer Eisenbahn، 6- ایستگاه ها، که عمدتاً متعلق به DB Station&Service AG  هستند، 7- برخی ایستگاه های کوچک تر که به شهرداری ها یا سرمایه گذاران خصوصی فروخته شده اند. این زیرساخت های خصوصی بخش کوچکی از کل شبکه را تشکیل می دهند.

عملیات و ناوگان: 1- خدمات مسافری راه دور که دویچه بان با حدود 99 درصد قطارکیلومتر در خدمات راه دور، تسلط دارد، اپراتورهای خصوصی مانند Flixtrain سهم بازار حاشیه ای 1 درصد دارند. 2- خدمات مسافری منطقه ای و محلی: حدود 34 درصد توسط شرکت های غیر دویچه بان اداره می شود. مالکیت متنوع شامل شرکت های حمل ونقل بین المللی، شرکت های خصوصی آلمانی، شرکت های حمل ونقل شهری و راه آهن های منطقه ای دولتی. 3- خدمات باری: سهم بازار DB Cargo به حدود 53 درصد کاهش یافته است و 47 درصد باقیمانده بین اپراتورهای مختلف خصوصی تقسیم شده است.

خصوصی سازی لوکوموتیوها نسبت به زیرساخت بیشتر بوده اما کمتر از واگن های باری است. تعداد لوکوموتیوهای عملیاتی در آلمان حدود 6,۰۰۰ (2000 بخش خصوصی) دستگاه تخمین زده می شود. روند نشان می دهد که سهم دویچه بان در دودهه گذشته به تدریج کاهش یافته و سهم لوکوموتیوهای اجاره ای از حدود 5 درصد  در اوایل دهه 2000 به 13 درصد فعلی افزایش یافته است.

تقسیم بندی به شرح زیر است: 1- دویچه بان: (DB) مالک حدود ۶4٪ کل لوکوموتیوها در آلمان، 2- اپراتورهای خصوصی باری: مجموعاً حدود 23% را در اختیار دارند، 3- شرکت های لیزینگ: 13% از مالکیت لوکوموتیوها را به خود اختصاص داده اند. بازیگران اصلی: Railpool، MRCE، (Rail capital) Mitsui، Akiem، Alpha Trains و (European Locomotive Leasing)  ELL

4- اپراتورهای خصوصی مسافری: حدود 5% لوکوموتیوها را مالک هستند یا اجاره کرده اند، عمدتاً برای خدمات منطقه ای.

5- شرکت های صنعتی و اپراتورهای خصوصی کوچک تر: مجموعاً کمتر از 5% لوکوموتیوها را در اختیار دارند.

واگن های باری: مالکیت واگن های باری متنوع تر از لوکوموتیوهاست، با بخش قابل توجهی که متعلق به شرکت های تخصصی لیزینگ و شرکت های صنعتی است. چالش ها و بحث های جاری: 1- سطح مناسب سرمایه گذاری عمومی در زیرساخت ریل، 2- مسائل هماهنگی بین اپراتورهای مختلف،3- ایجاد تعادل بین رقابت و نیاز به یک سیستم ریلی ملی یکپارچه، 4- تداوم تسلط دویچه بان در خدمات مسافری راه دور، 5- تأثیر رقابت بر شرایط کاری در بخش ریلی، 6- افزایش خصوصی سازی زیرساخت ریلی

در نتیجه: رویکرد آلمان به خصوصی سازی راه آهن نوعی راه میانه و معقول بین مالکیت کامل دولتی و خصوصی سازی کامل است. در حالی که زیرساخت عمدتاً تحت کنترل دولت باقی مانده، عملیات، به ویژه در خدمات منطقه ای (حومه) و باری، شاهد مشارکت قابل توجه بخش خصوصی بوده. مالکیت لوکوموتیو، اگرچه متنوع تر از گذشته است، همچنان حضور قوی دویچه بان دولتی را نشان می دهد، با نقش رو به رشد اپراتورهای خصوصی و شرکت های لیزینگ. این مدل همچنان در حال تکامل بوده و آلمان به دنبال ایجاد تعادل بین کارآیی، کیفیت خدمات و منافع عمومی در سیستم ریلی است که برای ما بسیار پندآموز است.