◄ منزوی شدن ایران در تجارت دریایی

صدها کیلومتر ساحل دریاهای آزاد داریم، اما تجارت بین المللی نداریم.

به گزارش تین نیوز، طول سواحل کشورمان ایران در پهنه جنوبی (بدون احتساب جزایر) حدود 1400 کیلومتر بوده و این ویژگی جغرافیایی، ایران را در جایگاه ویژه لجستیکی قرار داده است. 

اما متاسفانه در طول سال های گذشته، کمتر بهره ای از این ویژگی ممتاز جغرافیایی برده ایم، چرا که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس علی رغم فقدان استعداد بالقوه همسنگ ایران در تجارت دریایی، گوی سبقت را از ما ربوده اند و عملا ایران سال به سال در حال منزوی تر شدن در عرصه لجستیک دریایی است. 

در واقع ایران تنها کشور خاورمیانه است که علاوه بر دسترسی به آب های گرم اقیانوسی، دسترسی زمینی به آسیای میانه، غرب آسیا و اروپا دارد. کشوری که در روزگار باستان محل عبور دو شاهراه تجاری مهم (ادویه و ابریشم) بود، هم اکنون در تجارت منطقه ای نیز به کشوری غیر موثر تبدیل شده است.   

با نگاهی گذرا به طرح های توسعه دریایی در منطقه خلیج فارس که با سرعت تمام در حال انجام است به این باور می رسیم که عملا زنگ خطر برای تجارت دریایی کشورمان مدت هاست به صدا در آمده است.

در این گزارش قصد داریم طرح های توسعه دریایی در کشورهای حاشیه خلیج فارس را بررسی کرده تا شاید نهیبی باشد به مسئولان ذی ربط صنایع دریایی کشورمان:

شهر جدید حریر (کویت)

سرمایه گذاری گسترده چینی ها در ساخت این شهر جدید به سبب توسعه و تکمیل طرح یک کمربند یک جاده است، طرحی که هدف آن تجارت چین با بیش از 70 کشور جهان است. چینی ها در جستجوی آن هستند که با سرمایه گذاری گسترده در کویت، این کشور ثروتمند عربی حاشیه خلیج فارس را در طرح عظیم تجاری خود دخیل کنند. 

بندر بزرگ مبارک (مبارک الکبیر) در ساحل شرقی جزیره بوبیان واقع شده است که در امتداد بزرگراه سرتاسری به سرزمین اصلی و شهر جدید حریر متصل خواهد شد. در جوار بندر مبارک، ساخت یک نیروگاه 5 هزار مگاواتی برنامه ریزی شده است. 

لازم به ذکر است که ساخت بندر مبارک در سال های اخیر منتج به بروز مناقشات بین عراق و کویت شده است. با توجه به مجاورت اسکله های این مجتمع بندری با مرز عراق و بندر فاو، انتظار می رود که جدال های سیاسی در سال های آتی بین دو کشور همسایه افزایش یابد. آنچه که لازم به ذکر است اهتمام ویژه کویت برای توسعه همه جانبه جزیره مرزی خود با عراق است. 

بندر دقم (عمان)

کشور سلطنتی عمان که در طول دهه ها همواره کشوری میانه رو در سیاست و روابط بین الملل به حساب آمده است، چند سالی می شود که پروژه ای بزرگ را در سواحل جنوبی خود آغاز کرده است. بندر چند منظوره دقم در کرانه های دریای عرب و با سرمایه گذاری گسترده پادشاهی عمان در حال احداث است. این بندر که ما بین دو شهر بزرگ این کشور یعنی مسقط (پایتخت) و صلاله قرار دارد، قرار است تجارت بین المللی عمان را متحول کند. 

طبق برنامه ریزی ها، این مجتع بزرگ بندری در آینده هاب اصلی صنایع شیلات در عمان خواهد شد و همچنین صنایع سنگین مانند نفت و گاز نیز در این مجموعه توسعه می یابند. از جمله دلایل احداث بندر دقم می توان به دور بودن این منطقه از تنگه هرمز و امنیت نسبی کشتی ها اشاره کرد.

در حال حاضر، بندر دقم دارای امکاناتی همچون فرودگاه، اسکله باربری و مخازن نفتی بوده و طرح های توسعه در این منطقه با سرعت در حال اجراست. لازم به ذکر است که بندر چند منظوره دقم به نوعی از حمل و نقل ترکیبی بهره مند خواهد شد. 

بندر فاو (عراق)

در میان کارشناسان جغرافیای سیاسی همواره ضعف بزرگ جغرافیایی عراق، کمبود ساحل و دسترسی به آب های آزاد بیان شده است. این ماجرا تا قدری اهمیت داشته که طبق تحلیل ها، یکی از عوامل تاثیر گذار در حمله نظامی صدام به ایران در سال 1359 همین ضعف بزرگ ژئو پلیتیکی عراق عنوان شده است (لازم به ذکر است که زمینه های جنگ 8 ساله دلایل دیگری نیز داشته است). 

در طول سالیان، عراق به اصطلاح جنگ زده عملا نقشی در تجارت دریایی ایفا نمی کرد، اما اخیرا، اخباری از طرح توسعه عظیم بندر فاو برای رونق تجارت دریایی این کشور در سال های پیش رو منتشر شده است. از طرفی دیگر ساخت قطار پر سرعت در دستور کار است که بندر فاو را به شمال عراق متصل کرده و این کشور از طریق ترکیه تجارت خود با کشورهای اروپایی را تسهیل می کند. 

◄ رنسانس اقتصادی در عراق با ساخت قطار پر سرعت

توسعه بندر دمام (عربستان)

مجتمع بندری دمام به عنوان قطب اصلی صادرات نفت عربستان سعودی در سواحل شرقی این کشور قرار دارد. دمام با جمعیت بیش از 2 میلیون نفر بزرگترین و پر جمعیت ترین بندر خلیج فارس است. دفتر مرکزی شرکت آرامکو عربستان در نزدیکی دمام و در شهر ظهران قرار دارد. بزرگترین نفت کش های جهان از دوردست ترین نقاط کره خاکی در دمام پهلو گرفته و نفت عربستان را جابجا می کنند. 

در دی ماه 1401، حکومت عربستان سعودی از طرح توسعه و بازسازی بندر دمام به ارزش 1.9 میلیارد دلار خبر داد. علاوه بر ایجاد حدود 4 هزار شغل، این طرح توسعه ظرفیت دمام را به میزان 120 درصد افزایش داده و به رقم جابجایی 7.5 میلیون تی ای یو می رساند.