آسیب های احتمالی جنگ هند و پاکستان به ترانزیت ریلی ایران چیست؟

اما در پی درگیری های تازه میان هند و پاکستان بر سر حقابه رود سند و چند رود محلی عبوری دیگر از کشمیر، متاسفانه شاهد رخداد دور تازه ای از تنش میان دو کشور هستیم. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران همزمان شریک تجاری هر دو کشور هند و پاکستان به حساب آمده که پیگیری های سید عباس عراقچی در خصوص آخرین وضعیت تنش ها میان دو کشور و کوشش برای کاهش آنها نیز در همین رابطه است. اگرچه خبرگزاری هند و پاکستان عصر روز شنبه از دستیابی به توافق آتش بس موقت میان دو کشور خبر دادند؛ اما دو طرف تاکید کرده اند که هیچ گونه مذاکره ای بر سر اصل موضوع مورد اختلاف یعنی توافق آبی رود سند صورت نگرفته که همین امر، نشانگر شکننده بودن توافق آتش بس میان اسلام آباد و دهلی نو است.

اکنون این سوال ایجاد می شود که آیا ادامه احتمالی تنش ها میان هند و پاکستان روی ترانزیت ریلی ایران تاثیرگذار خواهد بود؟ اگر پاسخ به این سوال مثبت است، باید پرسید که روی کدام بخش ها با پروژه ها می توان بیشترین میزان این تاثیر را مشاهده کرد؟

مسیر دریایی کریدور شمال – جنوب، کانون اصلی تنش ها

همانطور که می دانیم کریدور شمال – جنوب در بخش دریایی خود از اقیانوس پهناور هند عبور می کند. بنا بر گزارش نشریه تجاری «فرانت لاین»، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار کشتی باری از این اقیانوس عبور می کنند که شامل ۳۰ درصد از ترانزیت کانتینری دریایی جهان را تشکیل می دهد. همچنین، ۴۲ درصد از نفت خام جهان نیز از اقیانوس هند عبور می کند که با این حساب، می توان اهمیت این راهگذر استراتژیک جهان را دریافت.

اگرچه درگیری های نظامی میان هند و پاکستان هنوز محدود به منطقه مورد مناقشه کشمیر بوده، اما در صورت افزایش دامنه تنش میان دو طرف، دستکم نمی توان در خصوص امنیت این راهگذر آبی استراتژیک اطمینان حاصل کرد. در این صورت، چشمه اصلی بار کریدور شمال جنوب، یعنی هند با مشکل دریافت و ارسال کالا مواجه خواهد شد.

از منظر حقوقی، اگرچه حملات نظامی به کشتی های تجاری بر سااس معاهدات مربوط به آبراه های آزاد مندرج در حقوق بین المللی عمومی، تخلف محسوب می شود، اما در صورت حمله هند به اهداف سرزمینی در پاکستان، اسلام آباد می تواند کشتی های تجاری هند در اقیانوس هند و دریای عرب را به عنوان اهداف مشروع در نظر بگیرد. اگرچه هدف قرار دادن کشتی های تجاری در آبراه های آزاد و بین المللی امری مشروع تلقی نمی شود، اما در صورت به راه افتادن جنگی تمام عیار، مشخص نیست که آینده این آبراه بین المللی چه خواهد شد.

بندر استراتژیک چابهار و موضوع سرمایه گذاری هند

هندی ها از زمان اعمال تحریم های یکجانبه آمریکا در دولت اول ترامپ، عملا سرمایه گذاری های خود در بندر اقیانوسی چابهار را رها کرده اند؛ موضوعی که نهایتا سبب شد تا بخش مهمی از این پروژه به قرارگاه سازندگی خاتم النبیا (ص) واسپاری شود. اما حقیقت امر این است که حتی در صورت تکمیل تمامی زیرساخت های چابهار توسط شرکت های داخلی، رونق تجاری این بندر نیازمند حضور شرکای تجاری بین المللی است. به ویژه اینکه هندی ها در تجارت بین الملل دارای قدرت چشم گیری بوده و امکان بازاریابی برای استفاده از چابهار را به واسطه روابط گسترده خود با غرب دارند.

اما مساله اصلی اینجاست که فاصله بندر چابهار تا خاک پاکستان آن هم مجاورت بلوچستان این کشور، بسیار اندک بوده و در صورت افزایش دامنه تنش، بعید است حتی در صورت شکل گیری توافق میان تهران و واشنگتن در جریان مذاکرات، بتوان از طرف هندی توقع حضور در چابهار را داشت. مضاف بر اینکه تا زمان عدم قط تنش های موجود میان دو کشور، اساسا واگذاری بهره برداری از چابهار و سواحل مکران به طرف هندی، به واسطه نزدیکی بیش از حد این بندر اقیانوسی به مرز پاکستان، قطعا منجر به بروز مشکلاتی در روابط میان اسلام آباد و تهران خواهد شد. چراکه این امکان وجود دارد که طرف هندی از خاک چابهار برای استفاده از اهداف اطلاعاتی استفاده کند که این به سود ایران نخواهد بود.

در پایان باید گفت که تنش در روابط میان هند و پاکستان، شاید بیش از هر کشوری، به ایران و روابط تجاری کشورمان آسیب وارد سازد. بهترین راهکار برای مواجهه منطقی با این بحران، میانجی گری وزارت امور خارجه در جنگ ایجاد شده میان دو کشور است تا علاوه بر حفظ آرامش در اقیانوس هند و دریای عمان، آبنده چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران به خطر نیفتد.