اسقاط واگن های باری فرسوده، ضرورتی اجتناب ناپذیر
در حال حاضر بیش از ۵،۰۰۰ دستگاه از واگن های موجود شبکه (بیش از ۱۵٪ کل واگن ها) عمری بالای ۵۰ سال دارند. این فرسودگی خود موجب تعدد و تشدید سوانح، افزایش سالانه تعداد خرابی واگن های باری و بالتبع کاهش بهره وری شده است.
عدم اسقاط واگن های باری در بیش از ۲۰ سال اخیر موجب انباشت فرسودگی در بخش ناوگان حمل بار ریلی شده است. به طوری که در حال حاضر بیش از ۵،۰۰۰ دستگاه از واگن های موجود شبکه (بیش از ۱۵٪ کل واگن ها) عمری بالای ۵۰ سال دارند. این فرسودگی خود موجب تعدد و تشدید سوانح، افزایش سالانه تعداد خرابی واگن های باری و بالتبع کاهش بهره وری شده است.
همچنین تعدد خرابی واگن ها بر روی سرعت سیر اثر مستقیم دارد و امکان برنامه ریزی را از مدیر سیر و حرکت می گیرد. وقتی خرابی ها قابل پیش بینی نباشد، مدت انتظار قطار جهت بازدید فنی در ایستگاه و ریسک انفصال تعدادی واگن به علت مشکلات فنی بالا می رود و مدیر سیر و حرکت قدرت پیش بینی زمان های توقف و حرکت را از دست می دهد. در نتیجه امکان استفاده از همه ظرفیت خط وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر در بسیاری از ایستگاه ها به دلیل حجم زیاد واگن هایی که به علت خرابی و نقص فنی از قطارهای عبوری منفصل شده اند، لکوموتیوهایی جهت مانور این واگن ها پیش بینی شده است که بعضا لوکوموتیوهای قابل استفاده در خطوط اصلی هستند، این در شرایطی است که حمل بارها به دلیل کمبود لکوموتیو با مشکلات زیادی مواجه شده است.
برای روشن شدن موضوع، آمار تعداد خرابی واگن ها در سال ۱۴۰۲ در حدود ۴۳،۰۰۰ مورد بوده است. از این تعداد ۱۱،۰۰۰ مورد مربوط به واگن های با عمر بالای ۵۰ سال بوده که در حدود ۲۵ درصد از کل خرابی ها را شامل می شود. این نشان می دهد واگن های فرسوده دستکم دو برابر بیش از سایر واگن ها دچار نقص فنی شده اند.
وجود این ۵،۰۰۰ دستگاه واگن که هر ساله به تعداد آنها نیز افزوده می شود، کارایی شبکه ریلی را با چالش مواجه کرده است و با توجه به تأثیر آن در سرعت سیر سایر واگن ها، شرایط را برای سرمایه گذاران جدیدالورود سخت نموده است.
جالب اینجاست که از این ۵،۰۰۰ واگن فرسوده، در حال حاضر مالکیت حدود ۱،۲۰۰ دستگاه واگن در اختیار راه آهن ج.ا.ا می باشد. این انتظار وجود دارد که راه آهن دولتی خود پیشقدم شده و اقدام به اسقاط یا فروش این واگن ها به عنوان واگن اسقاطی نماید. که منافع آن برای شبکه ریلی و راه آهن ج.ا.ا بسیار بیش از اجاره دادن آنها و دریافت حق الاجاره است.
تجربه نشان داده راهکارهای یک خطی، ساده و دستوری معمولا به شکست انجامیده و راهی از پیش نخواهند برد. به نظر می رسد تجربه اسقاط خودروهای فرسوده با اصلاحاتی در این بخش نیز قابل بهره برداری باشد. به عنوان نمونه در صورتی که مرکز یا مراکزی برای اسقاط واگن های باری در نظر گرفته شود و به ازای اسقاط هر واگن، به مالک آن گواهی اسقاط واگن داده شده و به ازای آن امتیاز یا امتیازاتی برای وی قائل شوند، جذابیت اقتصادی بابت اسقاط واگن ها برای مالکین واگن های مذکور ایجاد خواهد شد. بعنوان نمونه امتیازاتی از قبیل تسهیلات ارزان قیمت جهت خرید واگن یا لوکوموتیو نو می تواند به توسعه این امر کمک شایانی نماید که این خود نیازمند عزم راه آهن ج.ا.ا، دعوت از ذی نفعان، تهیه بسته سرمایه گذاری قابل دسترس و جذاب جهت مالکین واگن های فرسوده و تشویق آنها به اسقاط واگن های مذکور می باشد.
